سرانه مطالعه ایرانی‌ها چقدر است؟

مهر: نشست خبری منصور واعظی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و مراسم تقدیر از برگزارکنندگان مسابقات فرهنگی نهاد کتابخانه‌ها، پیش از ظهر امروز چهارشنبه 4 بهمن با حضور واعظی، معاونین، مدیران کل و اصحاب رسانه در سالن کنفرانس کتابخانه‌ مرکزی پارک شهر برگزار شد. واعظی در این برنامه گفت: یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی و دولت‌های نهم و دهم در کشورمان، ارتقا، هدفمند شدن و سامان‌ یافتن سطح مطالعه در میان اقشار مختلف بوده است. رقم شوق‌انگیزی که اشاره شد که فقط در 10 ماهه نخست امسال بیش از 2 میلیون نفر در مسابقات کانون شرکت کرده‌اند، از خبرهای خوبی است که این روزها می‌شنویم. چند سال پیش که برگزاری این مسابقات را شروع کردیم، برای تعداد شرکت‌کنندگان وسواس زیادی داشتیم، ولی بعد از مدتی که مثلا عدد شرکت‌کنندگان به چندهزار نفر رسید، دیگر نگرانی و توجهی به این رقم نداشتم، چون در حال طی کردن یک روند صعودی بود. وی افزود:‌ رقم بالای دو میلیون با سهم 38 درصد در فضای مجازی و 62 درصد مطالعه مکتوب، نشان‌دهنده این است که 2 میلیون نفر ـ کتاب خوانده شده است و این رقم برای کشورمان ارزشمند است. یعنی این تعداد افراد کتاب‌ها را خوانده و اطمینان داشته‌اند که می‌توانند جواب سئوال‌هایی را که از کتاب‌ها برمی‌آید، بدهند. اگر همه افراد جامعه‌مان هم اهل خواندن و هم اهل نوشتن باشند، آن توسعه‌ای که مد نظر رهبر انقلاب بوده، در منظر انسانی محقق خواهد شد. دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بخشی از سخنانش گفت: در سال 87 که اولین سنجشمان را درباره سرانه مطالعه در کشور انجام دادیم و رقم 70 دقیقه را منتشر کردیم، به شدت با نخبگان کشور درگیر شدیم؛ چون معتقد بودند که این رقم صحیح نیست و به ما می‌گفتند که شما میزان مطالعه قرآن و ادعیه را هم در نظرسنجی دخیل کرده‌اید، اما امروز این چالش‌ها فروکش کرده و کمتر کسی هست که چنین ذهنیتی داشته باشد و این تهمت را باور کند که ایرانی‌ها اهل مطالعه نیستند. واعظی گفت: یکی از انتقادهایی که همیشه به ما می‌شد، این بود که به حوزه دین خیلی توجه می‌کنید و نسبت به دیگر حوزه‌ها بی‌توجه هستید. البته تا به حال آمار و نظر کارشناسی در این زمینه ارائه نشده است. تاریخچه نظرسنجی‌های مربوط به سرانه مطالعه در کشور به سال 53 برمی‌گردد. سنجش بعدی در سال 78 در یک بخش ملی انجام شد که نتایجش در سال 81 منتشر شد. سنجش‌های قبل از سال 87 در دو بخش انجام می‌شدند، اما از سال 87 به بعد براساس مدلی که تنظیم شد، این نظرسنجی‌ در 4 بخش یعنی 3 بخش استانی و یک بخش ملی انجام شد. دبیر شورای فرهنگ عمومی گفت: از سال 88 به بعد، سنجش‌ هم ملی بود و هم قابل ارزیابی در تک تک استان‌های کشور. حداقل نمونه‌های شهری 500 تایی شدند و در روستاها هم نمونه‌های حداقل 200 تایی در نظر گرفته شد. سنجش‌ها هم کاملا براساس مدل‌های علمی و مطابق با روش‌های روز دنیا انجام شد. به علاوه سنجشی هم درباره گذران اوقات فراغت هم‌میهنان انجام شد. انجام این سنجش بسیار دشوارتر بود؛ چون مقاطع زمانی اوقات فراغت را 10 دقیقه به دقیقه تقسیم بندی کردیم. وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: یکی دیگر از انتقاداتی که به ما وارد می‌شود، از جانب برخی دوستان است که می‌گویند شما کتاب‌هایی را برای کتابخانه‌های عمومی خریداری می‌کنید که مخاطبی ندارد. تا به حال هزار و 200 کتابخانه عمومی کشور به شبکه نرم‌افزاری متمرکز متصل شده‌اند و یکی از مواردی که به کمک این سیستم مورد بررسی قرار دادیم، این بود که 100 کتاب اول پرمخاطب در کتابخانه‌ها چیست. طبق این بررسی 74 درصد کتاب‌های قصه و رمان بودند. وقتی 500 کتاب اول را در نظر گرفتیم، 70 درصد کتاب‌ها قصه و رمان بودند. از میان این رمان‌ها هم 15 درصد آثار خارجی بودند و باقی آثار ایرانی. واعظی گفت: از 100 کتاب اول هم 52 درصد کتاب‌ها، عناوینی بودند که طی چند سال اخیر خریداری شده بودند. بنابراین طبق این شواهد، ذائقه و سلیقه اعضای کتابخانه‌های عمومی کشور با این ادعا متفاوت است. دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در پاسخ به سئوالی درباره دلیل کاهش آمار سرانه مطالعه گفت: در بخش جدید، قرآن و ادعیه افزایش داشته و مطالعه کتاب و نشریات کاهش داشته است. هنوز به تحلیل دقیقی در باره چرایی این موضوع نرسیده‌ایم. شاید گرایش به سمت مطالعه در فضای مجازی باشد که باعث می‌شود چنین چیزی را شاهد باشیم. در مورد روزنامه‌ هم سهم مطالعه در فضای مجازی بیشتر از مطالعه مکتوب روزنامه‌هاست و هر سال به میزان مطالعه روزنامه‌ها در فضای مجازی اضافه می‌شود. وی درباره بیشترین و کمترین آمار سرانه مطالعه در کشور گفت: بیشترین میزان، با حدود 95 دقیقه متعلق به تهرانی‌هاست. کمترین میزان هم 48 دقیقه و 59 ثانیه متعلق به چهارمحال و بختیاری است. طبق آخرین آمار هم سرانه مطالعه در کل کشور، حدود 75 دقیقه و 34 ثانیه در روز است. واعظی در پایان این نشست درباره کارگروه‌های خرید کتاب برای کتابخانه‌ها گفت: در دو سال اول مدیریت من، 12 کارگروه برای این کار وجود داشت. دوره‌های خرید کتاب دوساله هستند و در دوره دوم تعداد کارگروه‌ها به رقم 18 رسید. در این دوره کتاب‌های دفاع مقدس در کارگروه تاریخ و قصه و رمان در کارگروه ادبیات جا داشت، اما در سال‌های اخیر 27 کارگروه در نهاد به خرید کتاب برای کتابخانه‌ها فعالیت دارند. طی این سال‌ها تعداد کارگروه‌ها افزایش داشته و تخصصی‌تر هم شده است. بخش دفاع مقدس نیز به طور مستقل به یک کارگروه تبدیل شده است.‌