فیس بوک رفع فیلتر می شود؟
حرف‌های مسئولین فضای مجازی شاید برای برخی، پیام صریحی نداشته باشد، اما حاوی نشانه‌هایی است که احتمالا در ماه‌های پیش رو، خبرهای جدیدی را به دنبال خواهد داشت، شاید خبری از این دست: «فیس بوک رفع فیلتر شد.»
اما در روزهای اخیر شاهد این بوده‌ایم که نگاه تعدادی از متولیان دنیای مجازی در ایران کمی تغییر کرده و حرف‌های جدیدی در این باره مطرح می‌شود. گویی آنها هم به این نتیجه رسیده‌اند که فیلترهای آنها فقط تعداد کمی از کاربران را ناکام می‌گذارد و باقی آنها از ابتدا با فیلترشکن وارد اینترنت می‌شوند. از طرفی فهمیده‌اند این رواج بی‌رویه فیلترشکن خود به نوعی دسترسی کاربران را به سایت‌هایی که همه در مجاز نبودن آن اتفاق نظر دارند، آسان کرده است.
بدین معنی که اگر عده‌ای برای رفتن به اینترنت در نهایت دنبال فیس‌بوک، توییتر و چند سایت خبری می‌روند، وقتی این سایت‌ها برای شان محدود نشده نباشد، به دنبال فیلترشکن نخواهند بود و فقط از همین فضاهای خاکستری استفاده می‌کنند اما با در دسترس قرار گرفتن فیلترشکن، این توانایی در هر کاربری هست که هر واژه‌ای را جستجو کند و به فضاهای منفی اینترنتی دسترسی پیدا کنند.
همه چیز از یک استفتا شروع شد
به طور جدی و رسمی از زمانی تغییر رویه آغاز شد که یک استفتا از طرف مقام معظم رهبری درباره فیس‌بوک مطرح شد و نقل محفل اینترنت‌بازان شد:
«به‌طور کلی اگر مستلزم مفسده (مانند ترویج فساد، نشر اکاذیب و مطالب باطل) بوده و یا خوف ارتکاب گناه باشد و یا موجب تقویت دشمنان اسلام و مسلمین شود، جایز نیست والا مانعی ندارد.»
این فتوا به نوعی مسئولیت و تشخیص گناه را به عهده خود کاربر اینترنتی می‌دانست و به نوعی به این اشاره داشت که اگر استفاده غیرشرعی و غیرقانونی از فیس‌بوک نشود، استفاده از آن مانعی ندارد. این به نوعی جرقه‌های تغییر در ذهن برخی مسئولین فضای مجازی کشور را رقم زد.
موج دوم برای فیس‌بوک ایران
اما موج دوم صحبت‌ها درباره شبکه اجتماعی فیس‌بوک از یک گزارش آغاز شد، گزارشی که اولین بار پارسینه آن را منتشر کرد و اینترنت را در نوردید: «عضویت دفتر رهبر انقلاب در فیس‌بوک »
در گزارش سایت پارسینه شبکه‌های اجتماعی که دفتر مقام معظم رهبری در آنها صفحه اختصاصی دارد منتشر شد و نشان داد که نظر رهبر انقلاب درباره استفاده مفید از شبکه‌های مجازی مثبت است. این اتفاق به گونه‌ای برخی را تکان داد که حتی باور نمی کردند چنین خبری درست باشد. به گونه‌ای که «مهدی اخوان بهابادی» دبیر شورای عالی فضای مجازی در این باره گفت: «تاکنون اطلاعیه‌ای از سوی دفتر مقام معظم رهبری ندیده‌ایم که بخواهد این موضوع را تایید کند. معمولا این نوع اقدامات، حرکات خودجوشی هستند که توسط مردم صورت می‌گیرد. هم اکنون هم شاهد هستیم که برخی حرکات خاص که برای دفاع از مقام معظم رهبری توسط مردم صورت گرفته و صفحه‌ای در فیس‌بوک ایجاد شده است.»
یعنی او نیز هنوز این خبر را باور نکرده بود، اما بالاخره اعتراضی هم به محتوای این گزارش مبنی بر اینکه این صفحه از دفتر رهبری راه اندازی شده و کاملا رسمی است، نشد.
حالا از اینجا بود که موجی از نظارت فیس‌بوکی و اینترنتی درباره این اتفاق دست به دست چرخید و نگاه‌ها به فیس‌بوک تغییر کرد و نیمه پر لیوان این شبکه مجازی هم دیده شد. طوری که همان دبیر شورای عالی فضای مجازی در صحبت‌های جدید خود چرخشی عمیق کرد که برای برخی زمزمه‌های رفع فیلتر فیس‌بوک تلقی شد: «فیس‌بوک در اصل یک شبکه اجتماعی است، من این شبکه را می‌پسندم. اگر کار اشتباهی بود که الان این همه طرفدار نداشت. اصل موضوع قطعا به یک نیاز بشر پاسخ می‌دهد لذا ما نمی‌توانیم مانع استفاده از این شبکه‌ها بشویم و بگوییم نه ما چنین چیز‌هایی را نمی‌خواهیم.»
«چراکه اصل موضوع جنبه اجتماعی است. حتی اگر در داخل کشور کسی بتواند این شبکه‌ها را توسعه بدهد حمایت می‌شود. با توجه به این نکته که گردانندگان این شبکه اجتماعی چه کسانی هستند و این برای ما مهم است. البته روشن است ما انتقاداتی به برخی شبکه‌های اجتماعی خارجی داریم، بدون این که عضویت در این شبکه‌ها را جرم بدانیم. مردم مجازند از این شبکه‌ها استفاده کنند. درست است که الان مسیر دسترسی مسدود است، اما از نظر قانونی منعی برای استفاده از این شبکه‌ها نمی‌بینم.»
این‌ها حرف‌های تازه‌ای بود که تاکنون نمونه‌اش از مقام‌های دولتی شنیده نشده بود و نشان از تغییر دیدگاه مسئولین و متولیان تصمیم گیرنده برای فضای مجازی داشت. این نوع تفسیرها و نظرها ادامه پیدا کرد تا جایی که سردار احمدی مقدم نیز وارد گود شد و فرمانده نیروی انتظامی طی اظهار نظری جدید درباره فیلترینگ سایت‌ها گفت: کنترل هوشمند شبکه‌های اجتماعی نسبت به فیلترینگ آنها بهتر است. با تشکیل شورای فضای مجازی، تصمیم‌ها سرعت گرفته و مسوولان درصدد تهیه آن هستند تا تسهیلات برای کاربران اینترنت افزوده شود. اساسا نیروی انتظامی در حوزه فیلترینگ سایت‌ها مسوولیتی نداشته و تصمیم و اجرای آن برعهده ناجا نیست.
وی با تاکید بر اینکه کنترل هوشمند شبکه‌های مجازی اجتماعی، از مضرات آنها جلوگیری می‌کند، تصریح کرد: با کنترل هوشمند شبکه‌های اجتماعی چندگانه علاوه بر اینکه از مضرات آنها جلوگیری می‌شود، مردم می‌توانند از بخش‌های مفید آن بهره‌مند شوند.»
همه این حرف‌ها شاید برای برخی پیام صریحی نداشته باشد ولی حاوی کدهایی است که احتمالا در ماه‌های پیش رو خبرهای جدیدی را به دنبال خواهد داشت، شاید خبری از این دست: «فیس‌بوک رفع فیلتر شد.»