از بودجه عملیاتی خبری نیست

سرویس اقتصادی «فردا»: غلامرضا مصباحی مقدم می‌گوید بودجه عملیاتی نیست و دلایل خودش را در مورد عملیاتی نبودن بودجه می آورد. وی از روزهای سخت‌تر اقتصادی صحبت و آخرین برآوردهایش از ارقام بودجه ۱۳۹۱ را در شرایطی بیان می‌کند که به آسیب شناسی رفتار بودجه‌ای دولت احمدی نژاد در هفت سال گذشته هم می‌پردازد. در ادامه گفتگوی نشریه تجارت فردا را با رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس می‌خوانید: آقای مصباحی‌مقدم، بسیاری از نمایندگان از دیرکرد ارائه بودجه نگران هستند و می‌گویند این احتمال وجود دارد که دولت باز بودجه را دیر بیاورد تا زمان بررسی را از شما بگیرد. برخی حرف از بودجه انتخاباتی می‌زنند. در شرایطی که بودجه امسال با عملیاتی بودن بسیار فاصله داشته، چه تضمینی است که با وضعیت کاهش فروش نفت، این شکاف برای سال آینده به اوج نرسد؟ بودجه عملیاتی یعنی دولت برنامه‌های مشخص بدهد و عدد برنامه‌ها با رقم اعلامی بودجه منطبق باشد و مشخص باشد هر وزارتخانه می‌خواهد با آن رقم چه کاری انجام دهد. متاسفانه شعار بودجه عملیاتی داده شد اما از بودجه عملیاتی هیچ وقت خبری نیست و نمی‌توان زیاد آن را به این تاخیرها ربط داد. اما در مورد تحریم‌ها هیچ نگرانی نسبت به بودجه نداریم. فعلاً توافق اولیه بر این است که میزان صادرات نفت را در بودجه سال بعد به زیر یک میلیون بشکه در روز کاهش دهیم. البته در بودجه امسال میزان صادرات نفت حدود دو میلیون بشکه بود. به عبارتی با این تصمیم میزان درآمد نفتی بودجه را حدوداً به نصف کاهش خواهیم داد. البته اینها مربوط به پیش‌بینی است هر چند به صورت عملیاتی همین امسال هم با وجود تحریم فروش نفت از مرز دو میلیون بشکه کمتر نشد و انتظار داریم سال بعد هم به زیر یک میلیون بشکه نرسد و عملاً رقم به دست‌آمده نفتی بیش از پیش‌بینی در بودجه باشد. اما صلاح این است فعلاً بودجه را انقباضی ببندیم. همان طور که قبلاً هم گفته شده به خاطر سهم مناطق محروم، صندوق توسعه ملی و مواردی مشابه ۴۰ درصد درآمد حاصل از صادرات نفت جزو بودجه نیست. به جبران این سیاست محدودکننده، درآمد ارزی بیشتری به دلیل گران شدن نرخ ارز مرجع نصیب دولت می‌شود. همچنین درآمدهای مالیاتی را افزایش خواهیم داد. به همین دلیل بخش وسیعی از کسری‌ها جبران می‌شود. نفت با چه قیمتی در بودجه بسته می‌شود؟ ببینید در قیمت نفت قرار همیشه بر این است که متوسط قیمت جهانی را در نظر بگیریم. این قیمت احتمالاً طبق روال سالانه افزایش از سقف بودجه هم خواهد داشت و بیشتر جنبه محاسباتی دارد تا عملیاتی. نرخ ارز را چطور؟ نرخ ارز از نظر بسیاری از نمایندگان باید یک رقم متعادل گرفته شود. نظر ما روی همان نرخ دو هزار تومان است. این طوری اگر تصویب شود، بودجه انقباضی می‌شود. اما دولت اصرارش روی ۲۵۰۰ تومان است. دولت به دنبال درآمد بیشتری است برای تامین برخی کسری‌ها در سال ۱۳۹۲؟ اگر دولت روی این موضوع اصرار کند بودجه حدود ۲۵ درصد انبساطی می‌شود. البته این حرف درست نیست که اگر قیمت ارز مرجع بودجه ۲۵۰۰ تومان باشد نرخ بازار بسیار بالاتر می‌رود. با این اتفاق فقط درآمدهای ریالی از محل فروش ارز افزایش می‌یابد، یعنی درآمدهای بیشتری پیدا می‌کند و باز هم ممکن است بودجه با انضباط مالی همراه نباشد. خب با این اوصاف بودجه‌نویسی کاری بیهوده حساب نمی‌شود وقتی دخل و خرج کشور هیچ وقت منطبق با بودجه نوشته‌شده نیست؟ می‌توان گفت اهدافی که سیاستگذاری‌های کلان و برنامه‌های پنج‌ساله داشته به دقت رعایت نشده است اما این به این معنی نیست که مسیر را اشتباه می‌رویم. در مورد میزان عملیاتی شدن بودجه می‌توان گفت هم دولت‌های گذشته و هم دولت کنونی تقریباً مشابه هم عمل کردند. این طور نیست که بگوییم این دولت این ویژگی‌ها را دارد. در مورد وابستگی نفت در طول دولت‌های مختلف همین روند طی شده است. دائماً هم با یک عدم تراز رو‌به‌رو بودیم. اما نکته مهم جهت‌گیری است که باید طی کرد. در حال حاضر می‌توان گفت تراز بودجه روند مثبتی است. هر چند سرعت این روند مثبت را متناسب با سیاستگذاری‌ها نمی‌دانیم اما مسیر به درستی در حال طی شدن است. اما گزارش دیوان نشان می‌دهد نرخ رشد منفی است. نرخ رشد منفی نشده است. جداول و آمار هست. درست است که روند با انتظار مناسب نیست اما هنوز منفی نشده است. اما گزارش‌های بانک مرکزی از رشد منفی خبر می‌دهد. گزارش دیوان از برنامه چهارم هم همین را می‌گفت. آنچه گزارش می‌گوید در یک سال است اما اگر در پنج سال اجرای برنامه چهارم را در نظر بگیریم روند نرخ رشد مثبت است. پیش‌بینی این بود که میانگین هشت درصد باشد اما الان نرخ رشد کمتر از چهار درصد است. اما بودجه عمرانی که ۳۰ درصد آن هم با گذشت ۹ ماه از سال تخصیص نیافته است. این موضوع در سال‌های متمادی در بودجه تکرار شد. چرا مجلس هر بار تن به لوایح بودجه احمدی‌نژاد داد؟ بله، متاسفانه همین طور است. ما از همان اول هم گفتیم که ارقام بودجه عمرانی دولت در بسیاری از سال‌ها یک نوع اشتباه و غیر‌واقعی نگاه کردن به موضوعات است. کشور در سال‌هایی توانایی جذب این میزان بودجه عمرانی را نداشت. در برخی سال‌ها هم اصلاً منابع بودجه تامین نمی‌شد و مشخص بود میزان تخصیص‌ها کاهش می‌یابد. حتی در بخش‌های غیر‌دولتی و پیمانکاری الان می‌بینیم با اختصاص نیافتن بودجه عمرانی بخش وسیعی از این پیمانکاران که قرار بود پروژه‌ها را انجام دهند از کار بیکار شدند و وقتی پول‌های نفت در بخش سرمایه‌گذاری تزریق نمی‌شود بیکاری در کشور بالاتر می‌رود. به تبع آن بخش مالیاتی هم کاهش یافته است. باید این ادعا را پذیرفت که دولت کسری پنهان بودجه دارد یا برعکس منابع لازم کسب شده اما دولت پول‌های عمرانی را جاهای دیگری خرج کرده است؟ خیر، منابع ما کاملاً به دست آمده است. ما مثلاً در فروش نفت با افت قیمت از تراز مصوب مواجه نبودیم که حالا بگوییم منابع را به دست نیاورده‌ایم. البته نمی‌توان گفت این پول‌های عمرانی به جای پرداخت به پروژه‌ها هم صرف دادن پول یارانه شده است. سال گذشته هم در جاری و عمرانی با امساک در تخصیص رو‌به‌رو بودیم. به نظر من امسال هم با امساک در تخصیص مواجه هستیم. چرا دولت این کار را می‌کند؟ حداقل تا یک سال پیش که میزان فروش نفت بالا بود و درآمدهای نفتی هم بالا بود، برای ما محرز بود که دولت این پول‌ها را ذخیره می‌کند و نگه می‌دارد. اینکه چرا این کار را می‌کند را نمی‌دانم و برای ما روشن نیست. بخشی از این پول را به پرداخت یارانه‌ها می‌برد اما این درصد کمی است و بخش وسیعی از پول‌های نفت توسط دولت به دلایل نامعلوم در حال ذخیره‌سازی است. متاسفانه ما توجیه هم نیستیم و نمی‌دانیم چه دلیلی دارد که بودجه‌های عمرانی بسیار پایین تخصیص‌ یافته و حتی این اتفاق وضع نامناسب‌تری نسبت به دو سال قبل هم دارد. در شرایطی که می‌گویید خودتان هم توجیه نیستید چطور می‌خواهید بودجه سال آینده را ببندید. شما می‌دانید که آغاز فصل بودجه تمام دغدغه نمایندگان بررسی وضعیت سال جاری است و تا این دغدغه‌ها که بودجه در سال ‌جاری چطور خرج ‌شده روشن نشود سراغ بودجه‌نویسی برای سال آینده نمی‌روند. وقتی هم به تلفیق می‌آید یک نگاه کلان در روزهای اول بررسی وضعیت سال جاری است.