«آرگو» به دنبال چیست؟+عکس

سرویس فرهنگی«فردا»: فیلم سینمایی «آرگو» آخرین ساخته «بن افلک» است که ماه پیش در آمریکا اکران شد. این فیلم یکی از رویدادهای مهم و تاثیرگذار تاریخی در سه دهه اخیر را دستمایه خود قرار داده است. در آرگو ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در ایران توسط دانشجویان پیرو خط امام به تصویر کشیده شده است. این فیلم مدعی است در روایت وقایع 13 آبان 1358 بی­طرفانه عمل کرده اما نگاهی عمیق­ تر به حواشی فیلم نشان می­دهد که ساخت چنین فیلمی در موقعیت کنونی نه تنها بی­طرفانه نیست بلکه کاملا مقاصد آمریکا درباره ایران و کشورهای خاورمیانه را دنبال می­کند.

آرگو داستان «آنتونيو مندز» ملقب به «تونی» جاسوس کهنه­ کار و چيره ­دست سيا است که برای نجات شش کارمند سفارت آمریکا به ایران می­آید. این شش کارمند آمریکایی پس از تسخیر سفارت آمریکا در ایران توانسته­اند از در پشتی کنسولگری فرار کنند و در خانه سفیر کانادا پنهان شوند. در اين عمليات مندز شش آمريکايی را به ­عنوان يک گروه فيلمسازی کانادايی جا می­زند که ظاهرا در حال تهيه يک فيلم ساختگی در ايران هستند. آرگو نامی است که برای این فيلم ساختگی ابداع شده است. خود افلک در آرگو نقش مندز، مامور سابق سازمان سیا را بازی می‌کند که پس از تشکیل یک استودیو فیلمسازی جعلی به ایران می­آید و شش آمریکایی را که در سفارت کانادا در تهران پنهان شده بودند، از کشور خارج می­کند.

فیلمنامه آرگو توسط «کریس تریو» و براساس مقاله ­ای از «جاشوا بیرمن» در سال 2007 با نام:« فرار از تهران: چطور سیا با استفاده از یک فیلم تقلبی علمی تخیلی توانست آمریکایی­ها را از تهران نجات دهد» نوشته شده است. همچنین در نوشتن این فیلمنامه از خاطرات مندز استفاده شده و خود او نیز در تمام مدت فیلمبرداری در کنار کارگردان حضور داشته و او را در ساخت فیلم راهنمایی می­کرده است.

«جرج کلونی»، بازیگر آمریکایی که سال گذشته در فیلم ضدایرانی «سیرانا» بازی کرد، یکی از تهیه­ کنندگان آرگو است.

آرگو و جنبش­های مردمی خاورمیانه

اتفاقات 13 آبان 1358 در تاریخ آمریکا یک شکست بزرگ محسوب می­شود. این حادثه باعث شکست «جیمی کارتر» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شد و عنوان «ابرقدرت» را از آمریکا گرفت. به همین دلیل در تمام این سه دهه ایالات متحده کوشیده تا به شکل­های مختلف این شکست را از کارنامه خود پاک کند. فیلم آرگو را نیز از جمله همین تلاش­ها در جهت توجیه این شکست می­توان تقسیم­ بندی کرد. این فیلم سعی دارد با نشان دادن موفقیت آمریکا در خارج کردن 6 کارمند سفارت آمریکا از ایران، شکست خود در 13 آبان را کوچک جلوه دهد.

اما نکته قابل تاملی که در اینجا باید به آن توجه شود این است که چرا در شرایط فعلی جهان و خاورمیانه ایالات متحده اقدام به ساخت چنین فیلمی کرده است. شاید شباهتی که خیزش­های منطقه با انقلاب اسلامی ایران داشتند یکی از مهمترین دلایل ساخت این فیلم در حال حاضر باشد. مندز، جاسوس سابق سیا که اکنون ۷۲ ساله است در سال ۱۹۹۷ به عنوان يکی از پنجاه مامور برجسته پنجاه سال فعاليت سيا معرفی شد در مصاحبه­ای که با خبرگزاری رویترز انجام داده ، به­ خوبی دلایل ساخت این فیلم را توضیح داده است. او در این مصاحبه می­گوید:« ديدن تصوير اين جمعيت خشمگين در برابر سفارتخانه­ ها و کنسولگری­های آمريکا [در کشورهای خاورمیانه] حقيقتا خاطرات آن دوره [انقلاب اسلامی] را زنده می­کند. اقدامات امنيتی به اشکال گوناگون تشديد شده است اما اين حوادث نشان می­دهد که اين اقدامات حتی بايد بيشتر از اين نيز جدی گرفته شود.»

اگرچه یادآوری انقلاب 1357 و همچنین تسخیر لانه جاسوسی برای آمریکا سخت و دشوار است اما ایالات متحده دشواری این یادآوری دردناک را برای خود پذیرفته است تا علاوه بر ارائه کردن تصویری خوشایند از خود در جریان انقلاب اسلامی، مداخله ­جویی­ های خود در کشورهای خاورمیانه بعد از بیداری اسلامی را توجیه کند. این کشور که به طرق مختلف تلاش کرده است تا جنبش­های مردمی در خاورمیانه را دچار انحراف کند اکنون قصد خود در این مداخلات را در قالب فیلم آرگو به نمایش گذاشته است.

کانادا و آمریکا، دو یار جانی!

چندی پیش و پس از تشدید فشارهای جامعه جهانی علیه فعالیت­های صلح ­آمیز هسته ­ای ایران، کشور کانادا در یک اقدام کودکانه سفارت ایران در این کشور را تعطیل کرد. در آن زمان برخی از تحلیل­گران سیاسی از این اتفاق متعجب شدند و برخی نیز به ­درستی بر این نکته دست گذاشتند که این اتفاق نشان از بده و بستان سیاسی میان کانادا و ایالات متحده دارد و این حرکت کشور کانادا نشان از حمایت تمام قد این کشور از سیاست­های آمریکا در قبال ایران است. فیلم آرگو از جمله فیلم­هایی است که به ­خوبی توانسته است رابطه صمیمی این دو کشور را نشان دهد. افلک، کارگردان آرگو گفته که این فیلم ساخته تا از کانادایی­ها برای تلاش در جریان فرار آمریکایی­ها از ایران تشکر کند. در این فیلم می­بینیم که علاوه بر اینکه سفیر کانادا کارمندان سفارت آمریکا را در تهران پنهان می­کند بلکه دولت آمریکا نیز در جعل گذرنامه­ها و سایر اقدامات مربوط به فرار این شش نفر به دولت آمریکا و سیا کمک می­کند.

پس از فرار 6 کارمند سفارت آمریکا از ایران در سال 1979 برای چندین هفته پرچم­های کانادا در آمریکا به اهتزار درآمد و آمریکایی­ها برای مدت­ها با پلاکاردهایی که شعار «کانادا، متشکریم» را بر خود داشت در گوشه و کنار خیابان­ها دیده می­شدند. علاوه بر این اقدامات مقامات آمریکایی نیز بارها مراتب تشکر خودشان را از این کشور و سفیر آن در ایران نشان داده بودند.

بنی­صدر و فرار 6 آمریکایی

یکی دیگر از موضوعاتی که مربوط به این رویداد تاریخی است و جا دارد که در اینجا به آن رسیدگی شود نقش بنی­ صدر در جریان فراری دادن این 6 کارمند سفارت آمریکا است. مندز یکی از کسانی است که در خاطرات خود مستقیما به نقش بنی ­صدر در این جریان اشاره کرده است. اگرچه شواهد تاریخی دال بر شرکت داشتن مستقیم بنی­ صدر در این جریان وجود ندارد اما روحیات وطن­ فروشانه و مماشات­ های او با بیگانگان چراغ سبزی بود که آمریکایی­ها را به انجام چنین عملیاتی در داخل ایران دلگرم می­کرد. مندز در بخشی از خاطرات خود می­نویسد:« بنی‌صدر، ‌شخصیت میانه‌رو در میان سیاستمداران ایران، در آستانه رسیدن به ریاست جمهوری ایران بود و ما حدس می‌زدیم او از امتیازات اقتصادی استقبال کرده و بتواند با چنین پشتوانه‌ای موافقت عناصر تندروی رژیم ایران را [برای تهیه فیلم در ایران] جلب کند.» به این ترتیب مندز مامور سیا توانست مجوز ورود گروه قلابی فیلمسازی را به ایران که در واقع گروهی برای فراری دادن 6 کارمند آمریکایی بود، بگیرد. قرار بود این گروه برای پیدا کردن لوکشین فیلم علمی-تخیلی آرگو به ایران بیایند.

البته مندز در جای جای خاطرات خود به برخورد خوب ایرانی­ ها اشاره می­کند. برای مثال از خوشرویی ماموران فرودگاه مهرآباد یا کمک یک ایرانی در تهران برای پیدا کردن یک نشانی به مندز یاد می­کند. با وجود این اعتراف­های صریح مندز به برخورد خوب ایرانی­ها در تهران باز فیلم آرگو پر است از خشونت. این فیلم همواره ایرانی­ها و همچنین دانشجویان در حال فریاد کشیدن و رفتار خشن نشان می­دهد. تصویری که فرسنگ­ها از واقعیت ایران و همچنین رویداد 13 آبان فاصله دارد.

هالیوود و تلاش­های مذبوحانه برای سفید کردن روی آمریکا

از حواشی تاریخی و سیاسی فیلم آرگو که بگذریم، بد نیست کمی هم درباره خود این فیلم صحبت کنیم. در مدت کوتاهی که از نمایش آرگو می­گذرد، این فیلم توانسته برخلاف نقطه ­ضعف­ هایش نظر منتقدان را به خود جلب کند. به ­طوری­ که بسیاری از منتقدان سینمایی آن را یکی از امیدهای اسکار 2013 معرفی کرده ­اند. یکی از مشکلات اساسی این فیلم پرداخت نشدن فیلمنامه و همچنین شخصیت­هاست. اگرچه افلاک 120 دقیقه فرصت داشته تا شخصیت­ ها را به­ خوبی معرفی و اتفاقات را به­ درستی در کنار هم قرار دهد اما نتوانسته شخصیت­های باورپذیر ایجاد کند و فیلم بیش از اندازه تبلیغاتی به نظر می­رسد. تاکید زیاد بر قهرمان جلوه دادن مندز به ­عنوان ناجی آمریکایی­ ها نیز این موضوع را تشدید می­کند. تمام این مشکلات باعث شده است که مجله تایم آرگو را یک فیلم «معمولی» توصیف کند و مجله گاردین بگوید که داستان این فیلم «قابل اعتماد» نیست.

با این حال نکته­ ای که درباره این فیلم وجود دارد نقش هالیوود در جریان فراری دادن این 6 کارمند سفارت ایران است. بسیاری از منتقدان و کارشناسان سینما بر بودجه ­های کلانی که هالیوود از سازمان­های امنیتی و جاسوسی دریافت می­کند، صحه گذاشته­ اند. این فیلم تاکیدی دوباره بر نقش هالیوود در تطهیر سیاست­های آمریکا و اسرائیل است. به این ترتیب بعید نیست آرگو نیز که دست پخت هالیوود است بتواند از اسکار که کاملا با سیاست­های آمریکا و هالیوود هماهنگ است جوایز متعددی دریافت کند.