انتصاب سفرا از کانال کارشناسی یا لابی‌؟

فارس: در بحث انتصاب سفرا، عده‌ای معتقد به نوآوری و ابتکار عمل در حوزه سیاست خارجی با افرادی خارج از بدنه وزارت خارجه هستند و برخی هم عنوان می‌کنند که سفرا باید از بین کارشناسان این وزارتخانه منصوب شوند.

تابستان، فصل داغ نقل و انتقال سفرا و روسای نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور است. چندین سال است که جابه جایی‌‌ها در سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور در تابستان صورت می‌گیرد و سفرایی که مأموریتشان پایان یافته به مرکز بازگشته و سفرای تازه نفس عازم محل مأموریت می‌شوند تا سه سال عهده‌دار این سمت باشند.

بر اساس اصل 128 قانون اساسی، سفرا‏ به‏ پیشنهاد وزیر امور خارجه‏ و تصویب‏ رئیس‏ جمهور تعیین‏ می‏‌شوند و بیشترین تأکید هم بر انتصاب سفرا از بدنه وزارت خارجه است، ولی بعضاً مشاهده شده که این روال طبیعی طی نشده و برخی از سفرا به توصیه این و آن به این سمت منصوب شده‌اند و اغلب هم از خارج از کادر وزارت خارجه می‌باشند که عمدتاً این انتصاب‌ها مشکلاتی را به همراه داشته و برخی از افراد منصوب شده به دلیل عدم آشنایی با اصول و فنون دیپلماسی، آنگونه که باید و شاید در طول دوران مأموریتشان موفق نبوده‌اند و تنها سه سالی را در خارج از کشور سپری کرده و بعد از پایان مأموریت به کشور بازگشته‌اند، بدون اینکه نسبت به عملکرد خود پاسخگو باشند.

در حالی که این فرصت می‌توانست در اختیار کارشناسان وزارت خارجه قرار گیرد که با استفاده از حضور در کشور محل مأموریت، بر داشته‌های خود افزوده و موفق‌تر عمل کنند.

در خصوص انتصاب سفرا همواره تحلیل‌های مختلفی مطرح شده و برخی بر این باورند که سفرا بایستی از بدنه وزارت خارجه انتخاب شوند و دلایل این امر را آشنایی پرسنل وزارت خارجه با اصول دیپلماسی، فنون مذاکره و ... بیان کرده و عده‌ای نیز معتقدند که سفرای خارج از بدنه وزارت خارجه در برخی موارد موفق عمل کرده‌اند.

در اینکه یک دیپلمات مانند هر حرفه دیگر، نیازمند تخصص خاص خود است، شکی نیست و به قول قدیمی‌ها هر که را بهر کاری ساخته‌اند. همانطور که طبابت، جراحی، خلبانی و ... نیازمند تخصص‌های خاص خود می‌باشد، یک دیپلمات هم باید در حوزه فعالیتش متخصص باشد.

برخی از منتقدان انتصاب سفرا از خارج از بدنه وزارت خارجه، همواره این سؤال را مطرح می‌کنند که آیا یک دیپلمات می‌تواند به جای یک خلبان پرواز کند یا به جای یک جراح، جراحی؟ کار دیپلماتیک نیازمند تخصص‌ها و فنون و آداب خاص خود از جمله تسلط به زبان است.

از سوی دیگر افرادی که معتقد به انتصاب سفرا (البته به صورت محدود و در موارد خاص) هستند، بر این باورند که سفرایی که از بدنه وزارت خارجه عهده دار این سمت می‌شوند، در پاره‌ای موارد در چارچوب‌های دیپلماتیک و عرف حاکم بر آن عمل کرده و نمی‌توانند ابتکار عمل لازمه را داشته باشند.

مقام معظم رهبری در دی ماه 1390 در دیدار سفرا و رؤسای نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور، مسئولان وزارت امور خارجه و سفرای جمهوری اسلامی را فعالان خط مقدم پیکار عظیم بین‌المللی در عرصه دیپلماسی خوانده و خاطرنشان کردند: دیپلماسی، به علت اصطکاک منافع کشورها، عرصه مقابله و چالش است، اما فعالیت در دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی، فراتر از فعالیت متعارف دیپلماسی در جهان است، چرا که سفیران ایران، نماینده نظامی هستند که ذات مستکبران با ماهیت اسلامی آن در تضاد عمیق است.

رهبر انقلاب، ایستادگی بر حرف‌های مبنایی، منطقی و مستدل را موجب تقویت موضع در عرصه دیپلماسی و عامل اصلی مدیریت چالش‌ها و طرف‌های مذاکره‌ کننده دانسته و افزودند: پیروزی در میز مذاکره، نیازمند هوشمندی، ظرافت، اعتماد به نفس، استحکام عقلانی و تحمیل استدلال بر طرف مقابل است که دستیابی حقیقی به این عوامل، با اخلاص، توکل و معنویت امکانپذیر است.

وزارت خارجه به مثابه ویترین هر کشور در خارج است. هر چقدر دیپلمات‌های قوی، متخصص و کارکشته در این وزارتخانه فعالیت کنند، وجهه‌ بهتری از کشور در عرصه بین‌المللی به نمایش درمی‌آید.

دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند بایستی با هوشمندی، ظرافت و اعتماد به نفس و با اخلاص، توکل و معنویت عمل کنند و این انتخاب تنها می‌تواند از کانال درست آن که به صراحت در قانون اساسی به آن اشاره شده (پیشنهاد وزیر خارجه) و از بین کارشناسان این وزارتخانه که تخصص لازم را در این زمینه دارا هستند، صورت گیرد؛ چرا که دلایل منطقی و تجارب سال‌های گذشته این موضوع را به اثبات رسانده که انتخاب سفرا از روی سلایق شخصی چندان موفقیت آمیز نبوده است.