اشتون برای چه به استانبول آمده بود؟

ایران هسته ای: برگزاری دیدار دو جانبه جلیلی-اشتون در استانبول در مقطع فعلی نشان دهنده آغاز تحرکی خاص از جانب گروه 1+5 درباره برنامه هسته ای ایران است. تحلیلگران اکنون عقیده دارند به 3 دلیل اصلی فعلا گروه 1+5 آماده ورود به مذاکرات جدی با ایران نیست: 1- اختلاف نظر راهبردی امریکا و اسراییل در این باره که بهترین روش برای متوقف کردن برنامه هسته ای ایران چیست. 2- محافظه کار شدن تیم کاخ سفید در آستانه انتخابات ریاست جمهوری امریکا 3- اختلاف دیدگاه روسیه و امریکا درباره نوع راهبردی که 1+5 باید در مقابل ایران در پیش بگیرد. تحت این شرایط ورود اشتون به مذاکره با دکتر جلیلی پس از حدود یک ماه طفره روی، نیازمند بررسی جزئی تری است. به عقیده تحلیلگران در تهران 3 عاملی که در بالا به آن اشاره شد همچنان برقرار است، اما حضور اشتون در استانبول صرف نظر از این موارد، نشان دهنده آن است که اولویت ها و هدف های دیگری برای امریکا به عنوان سیاستگذار اصلی گروه 1+5 مطرح شده است. خلاصه این اولویت ها که در واقع دلایل حضور اشتون در استانبول است، چنین است: اول- نخستین مسئله بدون تردید این است که گروه 1+5 به حفظ ظرف مذاکراتی تا پس از نوامبر به شدت نیازمند است. صهیونیست ها اکنون با جدیت در پی آن هستند که با فشار به امریکا به هر قیمت ممکن مذاکرات با ایران را متوقف کنند. علت هم این است که اسراییلی ها نگرانند که امریکا در دور جدید مذاکرات با ایران -که حتما به دولت جدید این کشور محول خواهد شد- دیدگاه خود را درباره موضوع غنی سازی تعدیل کند. متقابلا به نظر می رسد امریکایی ها به این نتیجه رسیده اند که ظرف مذاکرات را هر طور شده حفظ کنند و به همین دلیل کاترین اشتون موظف شده با تداوم مذاکرات با طرف ایرانی، وضعیتی بوجود بیاورد که مذاکرات پس از نوامبر قابل تداوم باشد. امریکا مایل نیست مذاکرات به نحوی قطع شود که مجددا مانند فاصله ما بین مذاکرات استانبول 1 و 2، مجبور به 15 ماه تلاش برای برقراری مجدد آن باشد. دوم- دومین موضوع این است که ظاهرا اعضای گروه 1+5 توافق کرده اند که در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل که به زودی آغاز خواهد شد -و هیئت ایرانی هم اوایل هفته آینده برای شرکت در آن عازم نیویورک می شود- نشستی درباره برنامه هسته ای ایران برگزار کنند. یکی از مهم ترین دلایل حضور اشتون در استانبول احتمالا این است که وی موظف است گزارشی دقیق از آخرین مواضع ایران، تغییرات احتمالی در دیدگاه های ایران، سناریوهای قابل سرمایه گذاری و غیر قابل سرمایه گذاری و همچنین دورنمای مذاکرات به اعضای گروه 1+5 اعلام کند؛ بنابراین برگزاری مذاکرات استانبول قبل از مذاکرات با بقیه اعضای 1+5 در نیویورک ضروری بوده است. سوم- سومین و آخرین دلیل این است که برخی اطلاعات پراکنده نشان می دهد گروه 1+5 در حال بازنویسی پیشنهادی است که در بغداد به ایران ارائه کرد و متقابلا درخواست آن از ایران هم این است که ایران هم پیشنهاد خود را که در مسکو به این گروه ارائه کرد بازنویسی نماید. ویکتوریا نولند سخنگوی وزارت خارجه امریکا در روز سه شنبه 28 شهریور 1391 (18 سپتامبر) به صراحت به این موضوع اشاره کرده است. نولند می گوید: «همانطور که وزير امور خارجه نيز گفته است، ما تا کنون پيشنهادي قوي از سوي ايرانيان مشاهده نکرده ايم ولي درباره آنچه که گروه 1+5 به دنبالش هستند، هيچ ابهامي وجود ندارد. از اين رو مذاکرات استانبول فرصتي براي خانم اشتون به نمايندگي از گروه 1+5 است که ببيند ايرانيان چه ديدگاهي دارند و به اين ترتيب، کشورهاي گروه 1+5 درباره انتظارات خود به رايزني بپردازند. ما اين موضوع را پيشتر گفته ايم که پيشنهادي که ايرانيان داده اند، نمي تواند مبنايي براي شروع به شمار آيد و از اين رو آنان بايد پيشنهادي جديد ارائه کنند که مبنايي براي شروع باشد». هنوز اطلاعی از اینکه هیچ کدام از دو طرف در استانبول پیشنهاد جدیدی عرضه کرده یا نه در دست نیست، ولی ایران پیش تر اعلام کرده است که همچنان منتظر پاسخ دقیق و تفصیلی 1+5 به پیشنهادهایی است که در مسکو ارائه کرد.