۶ شباهت خاتمی و احمدی نژاد / شعار جذابِ «نمیگذارند»!
اسحاق جهانگیری چندی پیش درباره شعار « دیگران نمی گذارند» گفت: « این شعار تبدیل به سرپوشی برای ضعف‌‌ها شده است. مثل درآمدهای نفتی که سرپوشی بر ضعف‌‌های مدیریت دولت و کشور شده است. چون هر جا که مشکل پیش می‌‌آید، ناگهان پول به آن قسمت تزریق می‌شود. . می‌خواهند با چند میلیارد دلار آن اتفاق و ضعف را پنهان کنند. در دوره ما نیز «نمیگذارند» سرپوشی بر ضعف‌‌هایمان بود».
در کنار انتقادها و تحلیل های مختلفی که از سخنان اخیر رئیس جمهور بیان شده و اهداف رئیس دولت را مورد واکاوی قرار داده، این نکته هم قابل تامل است که رئیس دولت نهم و دهم در آخرین سال عمر دولت خود، شباهت زیادی به رئیس دولت های هفتم و هشتم یافته است.
در همین اظهارات مناقشه برانگیز اخیر، احمدی نژاد تلاش می کند، از مسئولیت بسیاری از مشکلات موجود شانه خالی کند و ناکارآمدی و عدم دست یابی به اهداف مورد نظر را به عواملی خارج از دولت حواله دهد. در حقیقت رئیس جمهور به گونه ای رفتار می کند که گویی نه در مقام اجرایی کشور بلکه در جایگاه دبیر کل یک حزب سیاسی قرار دارد و نسبت به آنچه در حوزه های مختلف سیاسی- اقتصادی و فرهنگی می گذرد، هیچ مسئولیتی ندارد.
او در همین نمونه اخیر و در توضیحات خود درباره اختلالات و آشفتگی موجود در بازار ارز کشور، دولت را مبرا از هر گونه تقصیر و کوتاهی دانست و این گونه وانمود کرد که دولت برنامه های مفصل و مناسبی برای کنترل بازار داشته ولی برخی ها ورود کرده اند و نگذاشته اند که دولت کار خود را انجام دهد.
پیش از این محمدرضا رحیمی معاون اول رئیس جمهور هم طی سخنانی از آنچه خود دخالت برخی ها در امور دولت دانسته بود، گلایه کرده بود که در روزنامه ایران نیز به صورت برجسته بارتاب یافت.
«دیگران نمی گذارند»
در سالهای نه چندان دور و در دوره موسوم به اصلاحات هم چنین منطقی بر برخی دولتمردان و طرفداران آنها و اطرافیان رئیس جمهور حاکم بود. آنها هر گونه کوتاهی و نواقص خود ر ا به حساب رقیبان و مخالفان می گذاشتند و در این میان آنچه هدر می رفت فرصت ها و منابع و سرمایه های این کشور بود .
امروز هم این منطق و نوع کنش سیاسی دستمایه توجیهات دولت و کوتاهی ها شده است. اسحاق جهانگیری وزیر دولت اصلاحات و یکی از نامزدهای احتمالی اصلاح طلبان برای انتخابات پیش روی ریاست جمهوری چند پیش در گفتگویی با یک هفته نامه اصلاح طلب با اعتراف این شباهت بین دولت احمدی نژاد و اصلاح طلبان در پاسخ به سوال مصاحبه کننده که از او درباره شعار « دیگران نمی گذارند» پرسیده، گفته است: « این شعار تبدیل به سرپوشی برای ضعف‌‌ها شده است. مثل درآمدهای نفتی که سرپوشی بر ضعف‌‌های مدیریت دولت و کشور شده است. چون هر جا که مشکل پیش می‌‌آید، ناگهان پول به آن قسمت تزریق می‌شود. بی‌اینکه مشکل حل شود. می‌خواهند با چند میلیارد دلار آن اتفاق و ضعف را پنهان کنند. در دوره ما نیز «نمیگذارند» سرپوشی بر ضعف‌‌های خودمان شده است».
شباهت های بین دو دولتی که در ظاهر تضادها و اختلاف های بسیاری با هم دارند، به همین یک مورد ختم نمی شود. هر چند دولت احمدی نژاد اساسا با رویکردی تقابلی و جهت گیری صددرصدی علیه سیاست ها و مواضع دولت اصلاحات از مردم رای گرفت و بر سرکارآمد، ولی بتدریج و بخصوص در دولت دوم خود رفتارهایی را از خود بروز داد که نمونه های آن پیش از این در دولت گذشته دیده شده بود.
مدیران اتوبوسی
یکی از بارز ترین جلوه های این تشابه، تسویه های مدیریتی بود که مورد اعتراض جریان های مختلف کشور قرار می گرفت. اصطلاح « مدیران اتوبوسی» از آن زمانی در ادبیات سیاسی ایران و در رسانه ها مطرح و جا افتاد که دولت ها با آغاز به کار خود و در اولین قدم بسیاری از مدیران سطوح میانی و حتی پایینی دستگاهها و ارگان های مختلف را جابجا و از چهره های همسو با خود استفاده می کردند. این قضیه که در زمان تصدی عبدالله نوری بر وزارت کشور دولت اصلاح طلب مورد انتقاد جریان های اصول گرا بود، یک بار دیگر در دولت احمدی نژاد مشاهده شد و انتقادها و اعتراض های اصول گرایان و اصلاح طلبان را به دنبال داشت.
حاشیه سازان پر تنش
از جمله موارد دیگری که در هر دو دولت سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد قابل رویت است، حضور طیف هایی از نیروهای سیاسی و برخی چهره های در اطراف رئیس جمهور است که جلوتر از رئیس جمهور حرکت کرده و باعث ایجاد تنش هایی در کشور و رابطه بین دولت و سایر نهادهای نظام می شوند. در دولت اصلاحات هم حلقه های تندرو دوم خردادی همواره با حرکت در روی خط قرمزها به دنبال تنش زایی با نهادهای انقلابی و نظام بودند. این مساله در دولت احمدی نژاد هم تجربه شده و حضور چهره های حاشیه ساز در اطراف رئیس جمهور باعث ایجاد تنش های دنباله دار دولت با سایر نهادها و دستگاههای نظام از جمله مجلس و قوه قضائیه شده است.
تسامح در سیاست های فرهنگی
در بیان نمونه دیگر از این شباهت ها می توان به تسامح و تساهل هر دو دولت در حوزه فرهنگ اشاره کرد که البته شاید با توجه به عملکرد در حوزه سینما دولت فعلی گوی را از دولت قبلی ربوده باشد، اما با این حال مواضع فرهنگی دولتمردان و حتی شخص رئیس جمهور مورد انتقاد و حتی اعتراض علما و روحانیون و نمایندگان مجلس و تشکل های دانشجویی و فرهنگی و حتی بسیاری از طرفداران احمدی نژاد شده است. علی مطهری در صدر لیست منتقدان سیاست های فرهنگی دولت قرار دارد که از آن به عنوان « سیاست های لیبرالیستی» در حوزه فرهنگ یاد می کند.
ارزش ها در تیرس هجمه ها
در دوره اصلاحات و به نام آزادی بیان و جامعه مدنی و تکثر گرایی، مواضع و نظراتی از سوی برخی طیف های موجود در دولت یا طرفدار دولت بیان و ارائه شد که در تضاد با ارزش ها و مبانی فکری و ماهیت اساسی جمهوری اسلامی ارزیابی می شد و واکنش هایی را هم در رسانه ها و هم در بین گروه های سیاسی و حتی در حوزه ها و افکار عمومی بدنبال داشت. حال در دولت احمدی نژاد هم از سوی چهره های حاشیه ساز و نزدیک به رئیس جمهور مسایلی همچون مکتب ایرانی، پایان اسلام گرایی و تاکید بر بیداری انسانی در مقابل بیداری اسلامی و دوستی مردم ایران با اسرائیل و ... مطرح می شود که همانند موارد مشابه خود در دوره اصلاحات ساختارشکنانه و مخالف با ارزش های مورد پذیرش جامعه قلمداد می شود.
رئیس اجرایی یا فیلسوف و نظریه پرداز؟
یکی دیگر از شباهت های موجود بین خاتمی و احمدی نژاد بی توجهی یا غفلت از جایگاه قانونی و انتظاراتی بود که مردم از این جایگاه و شخصیت حقوقی داشتند. در مورد خاتمی حتی بسیاری از طرفداران یا منتقدان منصف او هم بر این اعتقاد بودند که خاتمی عموما از جایگاه یک روشنفکر یا اندیشمند به مسایل جاری کشور می نگرد در حالی که مردم از او انتظار پرداختن به امور اجرایی کشور را داشتند. همین انتقاد بر احمدی نژاد هم وارد شده است. او هم به هنگام سخنرانی های مطول خود از خلفت انسان و اهداف آفرینش سخن می گوید تا فلسفه تاریخ و بررسی رویدادهای اجتماعی و سیاسی در قرن های گذشته ...
حال در اظهارات جدید رئیس جمهور یک نمونه دیگر از این شباهت ها رونمایی شده که هر چند طی ماههای گذشته و یکی - دوسال گذشته هم بروز و ظهور داشته است. احمدی نژاد در مواجه خود با مشکلات و معظلاتی که در اثر بی توجی ها به گزارش ها و نظرهای کارشناسانه و برنامه ها و سیاست های دولتمردان پدید آمده، ناتوانی و قصور دولت را به گردن دیگران می اندازد و بر این نکته تاکید می کند که « نمی گذارند». سیاست یا به تعبیر اسحاق جهانگیری شعار « نمی گذارند» توجیهی بیشتر نیست برای سرپوش گذاشتن به کوتاهی ها و ناکارآمدی ها. موضوعی که در هر دو دولت سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد دیده می شود.