مدل «پوتین و مدودف» یا مردی از حلقه اردبیل؟

سرویس سیاسی «فردا»: در شرایطی که تنها کمتر از یک سال به پایان کار دولت دهم وقت باقی است، طبیعی است دولت حاضر به ‏دنبال تداوم راه خود پس از 8 سال حضور در صحنه باشد. این انگاره در فضایی شکل می‏گیرد که به نظر می‏رسد انتخابات ریاست جمهوری سال آینده به‏ نوعی شاهد نوعی تکثر در هر دو جناح عمده اصولگرا و اصلاح ‏طلب باشد.

این تکثر در درون دولت نیز از هم ‏اکنون خود را نشان داده است، به‏ گونه ‏ای که شاهد نوعی رقابت در درون لایه‏ های مختلف دولت هستیم که سعی می‏کنند گزینه دلخواه خود را به ‏عنوان کاندیدای نهایی دولت و شخص احمدی‏ نژاد در خرداد 92 راهی وزن‏کشی انتخاباتی کنند. در این بستر حدود دو هفته پیش و پس از حادثه دلخراش تلفات جاده‏ ای تعطیلات عید فطر، روزنامه خورشید که به تیم محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس جمهور و نیز سعید مرتضوی رئیس سازمان تامین اجتماعی نزدیک است، با طعنه به وزیر راه و شهرسازی که یکی از جدی‏ترین گزینه‏های دولت برای انتخابات آتی است در مطلبی با عنوان «آقای نیکزاد! شما وزیر مسکن مهر نیستید؛ وزیر راه هم هستید»، نوشت: «هرچند که هرگز نمی ‌ توان از موفقیت ‌ های این وزارتخانه در اجرای طرح دولت که با همکاری و هماهنگی ویژه هیات دولت صورت گرفته، چشم پوشید ولی این تذکر نیز بجاست که وزارت راه و شهرسازی تنها مسکن مهر نیست و در برنامه ‌ ریزی و اجرا، همچنین اطلاع ‌ رسانی دقیق، شفاف و فراگیر باید به دیگر ماموریت ‌ های این وزارتخانه مهم توجه کافی شود».

دولت و سناریوهای آتی

همان‏گونه که در صدر این نوشته آمد به نظر می‏رسد انتخابات آتی همچون رقابت سال84 صحنه تکثر کاندیداها در هر دو جناح سیاسی عمده کشور باشد. با توجه به این فضا و امکان پراکنده شدن آراء و با توجه به وزن دولتی‏ ها در شهرهای کوچک و روستاها، دولت از راه و مسیر آتی چندان ناامید نیست و باتوجه به افتتاح پروژه‏ های عمرانی در بسیاری مناطق به ‏ویژه طرح مسکن مهر و نیز مهر ماندگار، کاندیدای احتمالی دولت که شخص رئیس جمهور با توجه به قابلیت‏های فردی‏اش پشت او قرار بگیرد از شانس کسب رایی حداقلی در شرایط پراکنندگی آرا برخوردار است. وضعیت دولت اما در شهرهای کوچک و روستاها عطف به وضعیت حال و بدون توجه به متغیرهای غیرقابل پیش ‌ بینی که محتمل است فضای اقتصادی کشور را در 9 ماه آینده دچار تحولاتی کند نسبت به شهرهای بزرگ و مرکز بهتر است و اساسا فهم مردم از رابطه دولت با مجموعه اصولگرایان در آن مناطق همچون شهرهای عمده و مرکز نیست (خبرآنلاین، گفت ‏و‏گو با ایرج ندیمی، نقل به مضمون). با توجه به تمام متغیرهای کنونی و آتی و فضای متحول سیاسی، دولت در مجموع ممکن است در انتخابات آتی از یکی از دو سناریوی «کاندیدای اختصاصی» یا «کاندیدای ائتلافی» بهره ببرد که باتوجه به مختصات و شرایط سیاسی و در صورت تکثر کاندیداها و حفظ موقعیت نسبتا باثبات دولت تا خرداد 92، دولت به سمت سناریوی اول میل بیشتری خواهد داشت؛ مگر آنکه احتمالات دیگری پیش آید و موقعیت دولت متزلزل شود.

سناریوی کاندیدای اختصاصی

پوتین مدودف: طرح ایده‏ هایی چون پوتین مدودف از همان اوایل کار دولت دهم خود را بروز داد و مدودف احمدی‏نژاد کسی نبود جز اسفندیار رحیم مشایی. به‏تدریج اما با متلاطم شدن نسبت دولت و اصولگرایان که اوج آن در اردیبهشت 90 و در جریان خانه‏ نشینی 11 روزه خود را بروز داد، رئیس دفتر رئیس جمهور به حاشیه رفت و سکوت کرد، بحث حلقه انحرافی از سوی اصولگرایان برجسته شد و بسیاری از شخصیت ‌ ها به‏صراحت از برخورد قاطع با حلقه انحرافی و راس آن خبر دادند. در این فضا اما حمید بقایی پیش از انتخابات مجلس نهم معاون اجرایی رئیس جمهور شد و سخنان و اخباری نیز درباره احتمال کاندیداتوری او بر زبان رفت. اگرچه مدتی است مجددا وبلاگ‏های نزدیک به رئیس دفتر رئیس جمهور فعال شده است و حتی برخی از فعالان همچون عبدالرضا داوری به صراحت از کاندیداتوری مشایی دفاع کرده ‏اند و حتی ارگان دولت مدعی شد طبق نظرسنجی‏ های منتشر نشده مراکز رسمی، اسفندیار رحیم مشایی محبوب‏ترین چهره سیاسی کشور است، اما باتوجه به انزوا و وضعیت شکننده این گروه، احتمال برآمدن آنها برای رقابت سال 92 بسیار اندک است. تحلیل دیگر در این خصوص اما عطف به این جهت است که برآمدن مجددا حامیان رسانه ‏ای مشایی عملیات فریبی برای پنهان کردن کاندیدای اختصاصی دولت است تا همه حواس‏ ها مجددا به حلقه انحرافی رفته و از این‏رو کاندیدای اختصاصی دولت فارغ ‏البال از هجمه ‏ها مسیر خود را تا خرداد 92 طی کند.

مردی از حلقه اردبیل: گزینه دیگر در میان کاندیداهای اختصاصی که در مقطع کنونی محتمل ‏ترین و نزدیک‏ترین فرد به لحاظ کنش فردی به شخص احمدی‏ نژاد است کسی نیست جز وزیر راه و شهرسازی. علی نیکزاد برآمده از دوستی‏ های دیرینه با شخص احمدی‏ نژاد از زمان استانداری اردبیل است، فعال‏ترین و کاری‏ترین وزیر کابینه محسوب می‏شود، برخلاف گزینه‏ های حلقه انحرافی حاشیه سیاسی ندارد، جوان است، به ‏عنوان نماینده رئیس جمهور به مراسم دیپلماتیک همچون شرکت در مهمانی سفارت لیبی می‏رود، آذری‏ زبان است و از این رو قابلیت خوبی در برقراری ارتباط با بخش‏های مهمی از کشور را دارد. مهم‏ترین ویژگی ‏اش اما گره خوردن نامش به پروژه سنگین و پرابهام مسکن مهر است که دولت سرمایه ‏گذاری زیادی روی آن کرده است. مهم‏ترین ضعف نیکزاد اما فقدان تجربه کار سیاسی است که البته تا حدودی با حضورهای مکرر در سیما و به‏ واسطه پروژه مسکن مهر چهره‏ای سیاسی‏ تر نیز می‏یابد. در این میان البته نیکزاد می ‌ کوشد تا گاهی در رقابت یک فرد صاحب ‌ گفتمان نیز به میدان بیاید و از ضرورت حل چالش کارآمدی سخن بگوید.

مرد اول اجلاس: علی‏اکبر صالحی نزدیک‏ترین فرد از میان کاندیداهای احتمالی دولت به اصلاح‏ طلبان است. سابقه دیپلماتیک و اجرایی در وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی در زمان اصلاح‏طلبان و اصولگرایان، او را به شخصی متفاوت در میان کاندیداهای احتمالی دولت بدل کرده است. تحصیلات عالیه، تسلط به زبان‏های عربی و انگلیسی و توانایی برای تعامل با گروه ‌ های مختلف او را از این منظر نیز با سایرین در دولت متفاوت کرده است. در زمانی که بسیاری در دولت سید‏حسین موسویان را به جاسوسی هسته‏ ای متهم می‏کردند، صالحی با تمام انتقاداتش از عملکرد هسته‏ ای اصلاح‏ طلبان گفت که موسویان جاسوس نیست. مهم‏ترین عملکرد و نقطه ممیزه صالحی اما همین اجلاس اخیر جنبش عدم تعهد در تهران بود که او با تسلط خود به زبان انگلیسی نقش موثری بازی کرد و از این‏رو در این اجلاس به ‏خصوص در روزهای آخر تمام قد در صحنه بود. صالحی اما در حوزه سیاست خارجی اگرچه با ایده نزدیکی به عربستان و ترکیه جای منوچهر متکی را گرفت، اما در مقطع کنونی روابط کشورمان با این دو همسایه در شرایط خوبی به سر نمی‏برد و از این‏ رو ایده صالحی بر زمین ماند. در مقطع کنونی که کشور در حوزه سیاست خارجی در یکی از حساس‏ترین مقاطع خود است، شاید رقابت سال 92 به‏ گونه‏ ای صحنه رقابت دیپلمات‏هایی چون: ولایتی، جلیلی، روحانی و خرازی شود و از این‏رو حضور یک کاندیدای دیپلمات به‏ عنوان کاندیدای دولت می‏تواند فشار را بر دولت در این حوزه کم کند.

یار معاون اول: حمیدرضا حاجی بابایی وزیر آموزش و پرورش که در فضای سیاسی کنونی کشور به نزدیکی به معاون اول رئیس جمهور شناخته می‏شود نیز از نخستین روزهای دولت دهم به‏ عنوان گزینه احتمالی دولت در انتخابات 92 مطرح بود. سابقه حضور وی در هیات رئیسه مجلس هفتم، تضاد شدید با اصلاح‏ طلبان در زمان اصلاحات، نزدیکی و روابط خوب با طیف برجسته ‏ای از اصولگرایان سنتی همچون محمدرضا باهنر و به‏ویژه رابطه ویژه با محمدرضا رحیمی و از این طریق با لایه‏ هایی از استانداران، باعث شده است تا از وی به‏ عنوان کاندیدای طیف معاون اول در درون دولت نام برده شود. در فضای فعلی اما همچون نیکزاد که نامش با مسکن مهر گره خورده است، نام حاجی بابایی نیز با طرح تحول در آموزش و پرورش پیوند وثیقی یافته است.

سناریوی کاندیدای ائتلافی

همان‏گونه که در بالا ذکر شد عطف به مختصات فضای سیاسی کشور و نیز تحولات 9 ماه آتی یکی دیگر از سناریوهای دولت برای رقابت سال 92 وجود کاندیدای ائتلافی است. در فضای کنونی اما نزدیک‏ترین لایه سیاسی به دولتی‏ها جبهه پایداری و در مقطع بعد لایه‏ های دیگری از اصولگرایان هستند. سکوت کنونی جبهه پایداری و تاکیدشان بر کار گفتمانی و تشکیل شورای فقاهتی و عدم تعجیل در ورود به مصادیق انتخابات ریاست جمهوری چسبندگی دولت به پایداری‏ ها را در مقطع کنونی دچار نوعی تعلیق کرده است. این تعلیق اما موقتی است. باتوجه به اعتقاد و نزدیکی بسیاری از پایداری‏ ها به دولت، از غلامحسین الهام تا صادق محصولی عطف به نوع حضور و حتی ائتلاف در میان اصولگرایان، به ‏ویژه اصولگرایان میانه و نیز با توجه به وزن کاندیدای اردوگاه اصلاح‏ طلبان نزدیکی و ائتلاف دولتی‏ ها با پایداری‏ها بعید نمی ‏نماید. این ائتلاف اما در چند ماه گذشته یکبار بر سر رقابت در ریاست مجلس خود را آشکار کرد. همچنین گفتنی است که در جریان نوشتن نامه وزرای سابق به رهبر معظم انقلاب درباره وضعیت کنونی اقتصادی کشور و ارائه راهکارهایی به رهبری که با محوریت مصطفی پورمحمدی و منوچهر متکی نوشته شده است، وزرای سابق همچون مسعود میرکاظمی که به جبهه پایداری نزدیک هستند حاضر نشدند این نامه را امضا کنند.

گزینه ائتلافی: در این بستر و عطف به سناریوی مصداق‏یابی‏ها و مفهوم‏سازی‏های جبهه پایداری یا همان حامیان سابق دولت، یکی از عمده‏ ترین گزینه‏ها کامران باقری لنکرانی است. سخنگوی جبهه پایداری اگرچه انتقادات ملایمی از حلقه انحرافی در دولت مطرح کرده، اما بارها و به طور مداوم از عملکرد دولت حمایت کرده است و به این حمایت تداوم بخشیده است. لنکرانی علاوه بر جوانی و چالاکی، اعتماد بسیاری از لایه های اصولگرایان را نیز دارد، به ‏گونه ‏ای که حتی شخصی مثل علی مطهری که سخت‏ترین انتقادات را از دولت و مجموعه اصولگرایان مطرح می‏کند، او را در جبهه پایداری یک استثنا می‏داند.

لنکرانی را می‏توان فعال‏ ترین چهره رسانه ‏ای اجرایی پایداری‏ ها دانست. سابقه اجرایی در وزارت بهداشت، شبکه منسجم و جوان در شیراز، برآمده از طیف جدید اصولگرایان، رابطه خوب با بدنه ارزشی، متفاوت بودن با سایر چهره ‏های عمدتا حاشیه‏ ساز جبهه پایداری از لنکرانی چهره‏ای برجسته ساخته است که می‏تواند در کانون گزینه‏ های ائتلافی دولت جبهه پایداری قرار بگیرد.

یک استثناء

حلقه اتصال با لایه ‌ های مختلف اصولگرا: درکنار دو سناریو و منطق حاکم بر بازی سیاسی دولت در انتخابات آتی، یعنی گزینه ‏های اختصاصی و ائتلافی یک گزینه وجود دارد که با توجه به ویژگی‏هایش می‏تواند در کانون هر دو سناریو قرار بگیرد و آن هم کسی نیست جز مجتبی ثمره هاشمی، مشاور ارشد رئیس جمهور. سابقه اجرایی، تحرکات دیپلماتیک، مورد وثوق بودن نزد بسیاری از اصولگرایان از طیف سنتی ‏ها تا طیف آیت ‏الله مصباح، سکوت‏های طولانی‏ مدت، دفاع از دولت در شرایط بحرانی از جمله ویژگی‏هایی است که ثمره را در کانون هر دو سناریو می‏نشاند. او به ‏واسطه رابطه خوب با نهادهای مختلف و رابطه ریشه‏دار با کلیت جریان اصولگرایی، از اصولگرایان قدیم تا اصولگرایان جدید می‏توان هم کاندیدای اختصاصی دولت باشد و هم در صورت ائتلاف، کاندیدای ائتلافی دولت با پایداری‏ها یا برخی دیگر از طیف‏ های اصولگرا باشد.

گزینه‏ های حاشیه ‏ای

درکنار گزینه ‏های عمده‏ای که در بالا ذکرشان رفت، برخی از گزینه‏های حاشیه‏ای و نه چندان قوی نیز حضور دارند. در این طیف که رسانه ‏ها به آنها پرداخته ‏اند از ابوالحسن فقیه رئیس سازمان هلال احمر تا میرحسن موسوی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و نیز سید‏احمد موسوی رئیس سازمان حج و زیارت به چشم می‏خورند. در میان این گزینه‏ های حاشیه‏ای کامران دانشجو از همه برجسته‏ تر می‏نماید. سایت بازتاب در این خصوص چندی پیش نوشت: «بررسی خبرنامه ‏های جریان اصولگرا، از تحرکات دانشجو طی ماه‏های اخیر حکایت دارد؛ از جمله از دیدار چندی پیش وی با قریب 80 نفر از نمایندگان جدید مجلس نهم که در دانشگاه ‌ ها فعالیت داشته و توانسته ‌ اند به مجلس راه یابند. به ادعای این منابع، وزیر علوم چندی پیش هم با جمعی از اساتید دانشگاه ‌ ها جلساتی داشته و برخی مسئولان ستاد وزارت علوم در آن جلسات کاندیدا شدن او را مطرح کرده ‌ و او را ترغیب می ‌ کنند وارد انتخابات ریاست جمهوری شود و گویا او هم از این موضوع استقبال کرده است. البته نزدیکان وی تاکید دارند دانشجو مهره احمدی ‏نژاد و جریان او نیست و چهره‏ای علمی و مستقل از جریان دولتی است.»

فرجام سخن

دولت کنونی نیز همچون دولت‏ های پیش از خود خواستار تداوم راهش است تا از طریق تداوم این راه هم نیروهایش در ساختار اجرایی کشور باقی بمانند و هم احتمال بازگشت داشته باشند. اما موقعیت شکننده کنونی دولت که احتمال می‏رود با تلاطم‏ های اقتصادی شکننده ‏تر هم شود فضای بازی چندانی برای دولت باقی نخواهد گذاشت. با توجه به این تحلیل و در صورت تضعیف بیشتر، شاید دولت برای تداوم راهش چاره‏ای جز روی آوردن به گزینه ائتلافی نداشته باشد.

منبع: شماره جدید دیده بان هفته( ضمیمه 18 شهریور روزنامه تهران امروز)