وجود جن‌های عذاب‌کننده صحت دارد

فارس: استاد علوم عقلی و عرفانی حوزه علمیه قم، عبارت «یکی از مطالبی که راجع به شیاطین جنّ بیان کرده‌اند، این است که آن‌ها می‌سوزند، امّا خودشان عاملان عذاب در جهنم هستند» را نقد کرد. آیت‌الله حسن رمضانی از استادان علوم عقلی و عرفانی حوزه علمیه قم در پاسخ به این سؤال که «آیا وجود جن‌های عذاب‌کننده در جهنم صحت دارد؟» و آیا عبارت یکی از علما مبنی بر این که «شیاطین جن می‌سوزند، امّا خودشان عاملان عذاب در جهنم هستند» صحیح است، اظهار داشت: تردیدی نیست که جن‌ها مثل انسان‌ها مکلف هستند و وقتی پای تکلیف به میان می‌آید اطاعت و عصیان به وجود می‌آید و وقتی اطاعت و عصیان در کار باشد بهشت و جهنمی هست و باید دانست که جن‌های معصیت کار مانند انسان‌های معصیت کار در جهنم خواهند بود. بیان احتمال اول وی افزود: اما اینکه جن‌ها یا برخی از جن‌ها، عامل عذاب در جهنم هستند مطلبی است که باید در آن تأمل داشت. مثلا درباره انسان داریم که عالمان سوء یا برخی دیگر از گناهکاران در جهنم که هستند تعفن آنها سایر اهل آتش را آزار می‌دهد. به این مبنا و بر این اساس اگر خواسته باشیم بگوییم در جهنم افرادی از جن‌ها هستند که می‌سوزند و در عین حال مایه عذاب دیگران هستند، ایرادی ندارد. بیان احتمال دوم رمضانی در ادامه بیان داشت: اگر مراد از اینکه آنها می‌سوزند و عامل عذاب دیگران هستند مثل شیطان است که خودش می‌سوزد و تابعانش هم - به خاطر تبعیت از او - می‌سوزند، این هم امکان دارد و صحیح است. به قول آیه شریفه قرآن کریم: «لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْکَ وَ مِمَّنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ أَجْمَعینَ؛ که جهنّم را از تو و هر کدام از آنان که از تو پیروى کند، پر خواهم کرد!» (ص /85) وی افزود: همچنین قرآن درباره شیطان و کسانی که تبعیت از او می‌کنند می‌فرماید: «کَمَثَلِ الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْانسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنىّ‏ِ بَرِى‏ءٌ مِّنکَ إِنىّ‏ِ أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَلَمِینَ ، فَکاَنَ عَاقِبَتهَمَا أَنهَّمَا فىِ النَّارِ خَالِدَیْنِ فِیهَا وَ ذَالِکَ جَزَؤُاْ الظَّلِمِینَ؛ کار آنها همچون شیطان است که به انسان گفت: «کافر شو» امّا هنگامى که کافر شد، گفت: «من از تو بیزارم، من از خداوندى که پروردگار عالمیان است بیم دارم!، سرانجام کارشان این شد که هر دو در آتش دوزخ خواهند بود، جاودانه در آن مى‏‌مانند و این است کیفر ستمکاران! (حشر / 16 و 17) آیت‌الله رمضانی در جمع‌بندی این احتمال گفت: پس اگر مراد این باشد که خودش خواهد سوخت و باعث می‌شود دیگران هم وارد آتش شوند و بسوزند و به این معنا عامل سوختن آنها می‌شود، این هم صحیح است. بیان احتمال سوم استاد علوم عقلی و عرفانی حوزه علمیه قم در بیان احتمال دیگر از این عبارت گفت: اگر مراد این است که اینها می‌سوزند و اما خودشان ملک موکل یا مسئول موکل بر تعذیب هم هستند یعنی خداوند متعال به اینها ماموریت داده باشد که دیگران را هم عذاب بکنند مثل فرشتگان موکل بر جهنم که در آتش هستند و عوامل اجرایی دستورات حق تعالی راجع به تعذیب کفار و مشرکان و ... هستند. به این معنا اگر باشد، پذیرش آن مشکل خواهد بود. بیان احتمال چهارم وی با بیان اینکه اگر عبارت چنین باشد که «آنها نمی‌سوزند اما خودشان عامل عذاب در جهنم هستند» معنای بهتری دارد، گفت: اگر «می‌سوزند» را به «نمی‌سوزند» تغییر دهیم این عبارت در صورتی که جن را به معنای هر موجود «مخفی از چشم» بگیریم و بر فرشتگان و عاملان عذاب تطبیق کنیم، درست می‌شود. شاگرد برجسته علامه حسن‌زاده آملی در توضیح این معنا از جن گفت: در این معنا، جن به معنای موجود مخفی از حواس است که خودش در جهنم نمی‌سوزد و عامل تعذیب هست. چون فرشتگانی که در جهنم، عامل عذاب هستند خودشان نمی‌سوزند. در اینجا به این فرشتگان، جن بگوییم ایرادی ندارد چون جن در این بیان، به هر موجود مخفی از چشم از جمله فرشته اطلاق می‌شود.