پژواک نشست تهران در اجلاس نیویورک

پنجره: جنبش عدم تعهد با توجه به ‎جایگاهی که در معادلات بین‎الملل دارد و همچنین تعداد اعضای آن، بعد از سازمان ملل متحد بزرگترین سازمان بین‎المللی محسوب می‎شود و از جایگاه ویژه‎ای در معادلات بین‎الملل برخوردار است. به همین دلیل برگزاری اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هر کشوری می‎تواند بُرد دیپلماتیک آن کشور را افزایش دهد. در مورد ایران این امر از اهمیت بیشتری برخوردار است. زیرا در چند سال اخیر آمریکا، اسراییل و برخی کشور‎‎های غربی تبلیغات گسترده‎ای انجام داده‎اند که نشان دهند تحریم‎ها ایران را در عرصه بین‎المللی منزوی کرده است. اکنون برگزاری این نشست در ایران و حضور تعداد قابل توجهی از رؤسای جمهور و سران کشور‎های مختلف عضو و ناظر این جنبش در تهران نشان‎دهنده بی‎اثر بودن این تحریم‎ها و تبلیغات است و نکته دوم این‎که این اجلاس فرصت مناسبی است که ایران بتواند رایزنی‎‎های خود را با کشور‎‎های مختلف انجام دهد تا بتواند برخی از فشار‎های بین‎المللی را کاهش دهد و همچنین با توجه به این‎که ایران همواره در مسائل جهانی دارای نظرات و پیشنهاد‎های مخصوص به خود است، برگزاری این نشست فرصت مناسبی است تا این نظرات را با دو سوم اعضای سازمان ملل در میان بگذارد و در حالی‎که این نشست پیش از نشست سالانه سازمان ملل برگزار خواهد شد، پژواک نظرات ایران در این نشست به خوبی در صحن سازمان ملل منعکس خواهد شد؛ ضمن اینکه حداقل دستاورد این اجلاس را می‎توان کسب پرستیژ بین الملی در میان کشور‎های منطقه توصیف کرد. پرونده هسته‎ای ایران بیش از یک دهه است که در جریان است و در این مدت با توجه به تبلیغات گسترده‎ رسانه‎‎های غربی در تهدید تلقی کردن ایران برای صلح و امنیت جهانی، همواره گروه نم از حقوق هسته‎ای ایران دفاع کرده است. در موضوعاتی مانند حقوق بشر کشورهای غربی همواره ایران و دیگر کشور‎های اسلامی را مورد اتهام قرار داده‎اند که این موضوع نیز در این اجلاس قابل طرح است. همچنین مسائلی مانند تروریسم و اتهاماتی که متوجه ایران است، می‎تواند در این اجلاس مورد توجه قرار گیرد و جنبش عدم تعهد می‎تواند با اتخاذ موضع مناسب، این تهدیدات و اتهامات را بی‎اثر کند. در سال‎های اخیر ایران در موضوعاتی نظیر خلع سلاح هسته‎ای و عاری‎سازی دنیا از سلاح هسته ای فعالیت‎‎های زیادی را انجام داده است که می‎تواند از ظرفیت جنبش برای پیشبرد این موضوعات هم استفاده کند. اعلام این مواضع و نمایان شدن شکاف میان کشور‎های دنیا با قدرت‎‎های غربی از اهمیت بالایی برخوردار است و طبیعی است که ایران به‎عنوان میزبان این اجلاس می‎تواند با جهت‎دهی به بحث‎ها، از جایگاهی که در میان اعضا دارد در جهت پیشبرد اهداف جنبش عدم تعهد استفاده کند. «نه شرقی؛ نه غربی» شعار جنبش عدم تعهد جنبش عدم تعهد ابتدا در زمان جنگ سرد میان دو قدرت غرب و شرق شکل گرفت و بانیان اصلی این جنبش معتقد بودند که در میان دعوای این دو قدرت جهانی باید بی‎طرف باشیم و به نوعی دخالت ما موجب می‎شود که در دعوای دو فیل بزرگ ما له شویم! طبیعتا کشور‎‎هایی که در آن زمان عضو پیمان‎‎های نظامی بودند، نمی‎توانستد عضو جنبش عدم تعهد شوند. مثلا کشور‎هایی نظیر ترکیه که عضو پیمان ناتو بودند، نمی‎توانستند عضو شوند و یا کشور‎هایی که عضو پیمان‎‎هایی نظیر ورشو و سیتو بودند، حق عضویت در جنبش عدم تعهد را نداشتند. در آن مقطع ایران نیز عضو پیمان سنتو بود که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و همچنین انحلال پیمان سنتو، شرایط برای عضویت ایران در این جنبش فراهم شد. ضمن این‎که در آن زمان شعار ایران «نه شرقی؛ نه غربی» بود و این به آن معنا بود که ایران خواهان استقلال است و وابستگی به بلوک شرق یا غرب را نمی‎تواند بپذیرد. این نگاه، نزدیکترین نگاه به جنبش عدم تعهد بود و حتی از خواسته‎‎های جنبش نیز متعالی‎تر بود. این جنبش نزدیک‎ترین سازمانی بود که با موضوعاتی نظیر حمایت از مستضعفان و عدالت جهانی قرابت داشت. ایران با وجود این‎که در زمان جنگ تحمیلی همواره از سوی عراق، کشور‎های عربی منطقه و کشور‎هایی نظیر یوگسلاوی تحت فشار بود ولی همواره یکی از اعضای فعال این جنبش محسوب می‎شد و تا کنون در راستای انسجام فعالیت‎‎های جنبش و کارآمدی بیشتر آن تلاش‎‎های زیادی انجام داده است تا این جنبش بتواند با استقلال خود در مناسبات و مدیریت جهانی نقش بسزایی را ایفا کند. جبهه غربی- عربی علیه اجلاس اینکه کشوری نشست را تحریم کند و شرکت نکند بسیار بعید است و همه کشور‎های عضو و ناظر این جنبش شرکت خواهند کرد. اما مهم آن است که در چه سطحی در این اجلاس شرکت می‎کنند. لابی‎‎های گسترده‎ای از سوی رژیم صهیونیستی و آمریکا صورت گرفته است تا برخی کشور‎ها را از شرکت در این اجلاس منصرف کنند اما با توجه به اطلاعات و اخبار موجود کشور‎های بسیاری در این اجلاس در عالی‎ترین سطح شرکت خواهند کرد و حتی شخصیت‎‎هایی نظیر بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد برای شرکت در این اجلاس اعلام آمادگی کرده‎اند. اما این سنگ‎اندازی از سوی برخی رژیم‎‎های عربی منطقه نیز وجود دارد که در رایزنی با دیگر کشور‎ها تلاش می‎کنند تا کشور‎ها یا در اجلاس تهران شرکت نکنند و یا سطح حضورشان در این اجلاس تقلیل پیدا کند تا ایران نتواند با برگزاری این نشست در دنیا و به‎ویژه منطقه مانور خوبی ارائه دهد. به لحاظ پروتکل‎‎های این جنبش، مصر چون رییس گذشته این جنبش بوده است و ریاست آن را باید در تهران به ایران تحویل دهد، باید در سطح رییس‎جمهوری در تهران حاضر شود اما از سوی دیگر آمریکا فشار بسیار زیادی بر مصر وارد کرده است تا رییس‎جمهوری این کشور را از حضور در این اجلاس منصرف کند. حضور آقای مرسی در تهران از آن جهت مهم است که وحدت بین کشور‎های عضو جنبش را بیشتر خواهد کرد. در ساختار جنبش، گروهی به‎عنوان تروئیکای عدم تعهد تشکیل می‎شود که متشکل از رؤسای حال حاضر، سابق و اسبق جنبش عدم تعهد است و وظیفه سیاست‎گذاری و پیگیری مصوبات را بر عهده دارد. آقای مرسی به‎عنوان رییس سابق این جنبش عضو این تروئیکا محسوب می‎شود که می‎تواند موجب همگرایی بیشتر تهران و قاهره شود. مهمترین تمایز نشست تهران با دیگر نشست‎‎های جنبش این است که این نشست در کشوری برگزار می‎شود که در سطح بین‎المللی با غرب به‎ویژه آمریکا داری چالش‎‎های اساسی است و بسیاری از اعضای جنبش در سال‎‎های اخیر دچار محافظه‎کاری شده‎اند و مواضع قبل را ندارند. به همین دلیل قدرت‎‎های غربی نگران هستند که این نشست به یک نشست کلیدی و اثرگذار تبدیل شود مراد عنادی کارشناس مسائل بین ‎ الملل