شرایط امر به معروف در جامعه اسلامی/ چه کسانی باید آمر و ناهی باشند؟
امر به معروف باید از تذکری لسانی و مهربانانه آغاز شود نه خدایی نکرده فرد مخاطب اصرار بر انجام آن گناه خود پیدا نکند. متاسفانه بسیاری از آمران این مهم را نمی دانند و با برگزیدن راه های نادرست، هم ناخواسته نگاه دیگران را به دین مبین اسلام تغییر می دهند و هم وقت خود را بیهوده تلف می کنند.
نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی كه باید در پذیرش مسؤولیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می كند كه او ناظر و مراقب همه اموری باشد كه پیرامون وی اتفاق می افتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منكر مطرح شده و از مهم ترین مبانی تفكر سیاسی یك مسلمان به شمار می رود؛ چنان كه از مهم ترین فرایضی است كه وجوب كفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است. اساسا امر به معروف و نهى از منكر، به معناى داشتن حساسيت قوى نسبت به حضور منكرات و عدم حضور معروفها است. مسلمان متعهد يا آن كس كه زندگى اجتماعى فعالى دارد، كسى است كه همواره در پى
تحقق هنجارهاى دينى و آرمانهاى آن در جامعه است و آنچه مايه تضعيف آنها مىشود، از ميان برود. از اينرو خود را موظف مىداند تا بههوش باشد و براى تحقق معروفها بكوشد و در جهت نابودى منكرات عمل كند. اين حساسيت گسترده و عميق ـ بر حسب لزوم ـ گاه بهصورت پند و اندرز است و گاه در قالب اقدام عملى و ارائه جلوه درستى از معروف. گاه نيز ضرورت اقتضا مىكند كه براى حفظ جامعه اسلامى و يا نشر آرمانهاى دينى ـ كه خود از برترين معروفها است ـ سلاح برگيرد و به دفاع از آرمان خود برخيزد. پس جهاد نيز يكى از نمونههاى امر به معروف و نهى از منكر است. خداوند در آیه 104 سوره آل عمران
می فرمایند: "ولتكن منكم امه يدعون الي الخير و يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر و اولئك هم المفلحون" بايد از ميان شما، جمعي دعوت به نيكي، و امر به معروف و نهي از منكر كنند. و آنها همان رستگارانند. در ميان فقيهان و عالمان دين، معروف است كه امر به معروف و نهى از منكر مشروط به چند شرط است و بدون آنها، اين فريضه واجب نيست. از آنجا كه اين فريضه، ناظر به مصالح عمومى جامعه است، اهميت اين شرايط آشكارتر مىگردد. غالبا براى اين فريضه چند شرط برمىشمارند: 1- شناختن معروف و منكر؛ 2- احتمال تأثير؛ 3- اصرار بر ادامه منكر و ترك معروف؛ 4-موجب مفسده نبودن اجراى آن؛ 5-
پايبندى آمر و ناهى به گفتههاى خود. حضرت رسول اکرم (ص) می فرمایند: "اذا لم يامروا بالمعروف و لم ينهوا عن المنكر ... سلط الله عليهم شرارهم فيدعوا عند ذلك خيارهم فلايستجاب لهم" زماني كه امر به معروف و نهي از منكر نكردند... خداوند متعال، بدترين و شرورترين آنها را بر آنان مسلط مي كند، پس در اين هنگام دعا مي كنند ولي دعاي آنان مستجاب نمي شود. امام حسین علیه السلام در نامه معروفش به برادرش محمد حنفيه در باره فلسفه قيامش در فرازي مي فرمايد: من براي اصلاح امت جدم رسول خدا(ص) قيام كردم، مي خواهم امر به معروف و نهي از منكر نمايم. "انما خرجت لطلب الاصلاح في امه جدي،
اريد ان آمر بالمعروف و انهي عن المنكر".