در بند استراحتگاه ۲۰۰ ساله تهرانی ها !

خبرآنلاین: دربند یکی از سی و سه پارچه آبادی شمیرانات است که از شمال به کوه های البرز و ده پس قلعه، از جنوب به تجریش، از شرق به امام زاده قاسم و از غرب به بازوی کوه البرز می رسد. این محل شاید یکی از محبوب ترین تفرج گاههای تهرانی ها باشد که از یک توقفگاه برای کوهنوردان به یک محل توریستی محبوب و البته شلوغ بدل شده است. کمتر جمعه پیش می آید که خانواده ای بدون دردسر جای پارک بتواند خودش را به هوای پاک و البته سرشار از بوی کباب و باقالی پخته برساند. این محله در زمان های بسیار قدیم به نام های مغ محله (مرغ محله ) و میر محله، شاه محله و ترش محله بوده است که این محلات در کنار هم وجود داشته اند و بعدها به نام دربند نام گذاری شدند. قدمت این محله 200 سال می باشد که باغ شاطر نصف این قدمت را حدود 100 سال دارا می باشد . محدوده ی جغرافیایی قدیمی محله تغییر چندانی نکرده است و در واقع همان محدوده جدید است . دلیل شکل گیری این محله موقعیت آب و هوایی آن است که افراد این محله تماما کشاورز و باغدار بوده اند و زمین ها ی باغداری و کشاورزی آنها در سمت الهیه بوده است و خود آنها نیز در این محله ساکن بوده اند . دربند دارای طبیعتی زیباست که در گذشته نزدیکترین ییلاق به تهران به شمار می آمد، این خصوصیات مورد توجه سران حکومت وقت قرار گرفته و کاخ های زیبایی را در محلی به نام سعدآباد احداث نمودند و این کاخ ها از آن زمان تا به حال پابرجا و مورد توجه بازدید کنندگان است. در زمان قاجار ساختمانی به نام عمارت ناهار خوری دربند در آنجا دایر گردیده است. در زمان قاجار برخی از شاهزاده‌های قاجار از جمله شاهزاده الله‌وردی‌میرزا و ابوالملوک کیومرث‌میرزا در اینجا سکونت داشتند. روز چهارشنبه رمضان 1303 قمری ناصرالدین‌شاه قاجار در راه پس‌قلعه و آبشار به دربند هم آمد. وقتی که بابی‌ها به ناصرالدین‌شاه تیر زدند یکی از ایشان به نام میرزا حسین‌علی با گروهی به محله مرغ‌محله دربند گریختند. مأموران پس از مدتی آن‌ها را یافته به زندان انداختند. از آنجا که دربند در قدیم مرکز عده‌ای از سادات دعانویس شده‌بوده کامران‌میرزا نایب‌السلطنه، پسر سوم ناصرالدین‌شاه نیز سالی یک‌بار برای دعا گرفتن به دربند می‌رفت. خانهٔ دکتر ملیسپو، مستشار مالی آمریکایی نیز در دربند بود. در زمین‌های دهکده دربند به فرمان رضاشاه مهمانخانه و چندین ویلا ساختند. چون محله سربند تنگنا بود پل بزرگی بر روی رودخانه آن زدند و تندیس کوهنوردی نیز در میدانگاه سربند نصب شد. پیش از رسیدن به میدان سربند، در سمت چپ رودخانه هتل دیپلمات قرار دارد که تا اواسط دوران محمدرضا پهلوی محل پذیرایی مهمانان خارجی و تنها هتل آبرومند تهران بوده‌است تندیس کوهنورد که در میدان سربند در محلهٔ دربند برپا است در سال 1341 توسط رضا لعل ریاحی، پیکره‌تراش و نقاش ایرانی ساخته و سپس نصب شد. ایدهٔ ساخت این تندیس در سال 1337 از سوی حسن وجدان‌خوش، از کوه‌نوردان با سابقه ایرانی پیشنهاد شد. سرهنگ بیات، رئیس مرکز آموزش کوهستانی ارتش، مقدمات ساخت آن را آماده کرد و «مهام»، شهردار وقت تهران، هزینه ساخت مجسمه را پذیرفت. سپس امیر شاه‌قدمی، گروهبان ارتش و مربی کوه‌نوردی مرکز آموزش کوهستانی و مربی اسکی ایران به عنوان مدل به رضا لعل ریاحی معرفی شد و شهرداری هم مبلغ 10 هزار تومان بابت ساخت مجسمه پرداخت. سال 1338، یک سال پس از طرح این پیشنهاد مدل گچی آن آماده و در میدان سربند نصب شد، اما بارندگی و یخ‌زدگی زمستان همان سال بود که دست و بخشی از بدن مجسمه را خرد کرد. این قسمت مدت‌ها با پرچم ایران پوشانده شده بود تا این‌که در سال 1341 با پی‌گیری‌های رئیس وقت فدراسیون، رضا لعل ریاحی تندیس سیمانی را آماده کرد که این مجسمه هنوز پا برجا است‌ در این محل یک باب حمام و جود داشته و در بعضی از خانه ها آب انبار نیز بوده است . میدانگاه اصلی دربند همان میدان دریند بوده است. قناتی در این محله وجود دارد که آب آن به سمت رودخانه دربند و کاخ سعد آباد می رفته استکه همچنان نیز به حیات خود ادامه می دهد. یک تکیه(حسینیه) و دو مسجد با قدمت حدودا دویست سال در این محله وجود دارد، که چندین بار ترمیم و بازسازی شده و اخیرا هم مسجد جامع دربند به علت فرسودگی و عدم فضای کافی تخریب و به طور کامل ساخته شده است و ضمنا در این محل دو قبرستان قدیمی وجود دارد که قدمت این دو قبرستان بسیار بالاست. باغ و گورستان ظهیر الدوله گورستان ظهیرالدوله گورستان کوچکی است بین امامزاده قاسم و تجریش در شمال تهران که علاوه بر علی‌خان ظهیرالدوله چندتن از هنرمندان، شاعران و چهره‌های سرشناس ایران در آن مدفونند. وقتی که علی خان ظهیرالدوله در روز سه شنبه بیست و چهارم ذیقعده سال 1342 ھجری قمری در اثر سکته قلبی در باغ خود در جعفر آباد شمیران در گذشت، در جوار باغ خود در قبرستان عمومی که بین تجریش و امام زاده قاسم واقع بود، دفن گردید. سابقا در این محل گورستان کهنه‌ای قرار داشت و بعدها خانقاه ظهیرالدوله نیز به همین محل منتقل شده بود. اما پس از دفن ظهیرالدوله، مریدانش، این گورستان قدیمی و خانقاه را «آرامگاه ظهیرالدوله» خواندند. محل دفن ظهیرالدوله، درست در زیر درختی بود که داغداغان نامیده می‌شد و ظهیرالدوله در طی ایام حیات خود، اغلب در سایه همین درخت می‏نشست. وی قبل از دفن، به وسیله مولوی رشتی که بعدها خود او هم در همین جا دفن گردید، تغسیل گردید از آنجا که ظهیرالدوله مورد قبول اکثر طبقات اجتماعی بود، بسیاری از هنرمندان، سیاستمداران و دانشمندان وصیت کردند که در این آرامگاه دفن شوند و به همین جهت متولیان خانقاه و مریدان ظهیرالدوله، از جهت فروش زمین‏های مقبره، عواید سرشاری بدست آوردند. از سال‌های 1340 به بعد دفن اموات در این مجموعه ممنوع شد و دفن افراد در سال‌های 40 تا 50 با اجازه نامه خاص و آنهم بصورت محدود انجام می‌شد. آخرین تدفین درآرامگاه ظهیرالدوله در سال 1359 انجام شده‌است. ایرج میرزا در سال 1304 و درویش‌خان در سال 1305 نخستین هنرمندانی بودند که در این گورستان به خاک سپرده شدند و پس از آن بسیاری از هنرمندان در این مکان به خاک سپرده شدند.از جمله فروغ فرخ زاد که امروزه معروفترین چهره رو در نقاب خاک این گورستان محسوب می شود.