ماجرای دانشگاه آزاد واحد آکسفورد چیست؟

اعتماد نوشت: آمدنش به دانشگاه آزاد با حرف و حديث هاي بسياري همراه بود اما در نهايت سكان يكي از بزرگ ترين مجموعه هاي دانشگاهي كشور را بر عهده گرفت. فرهاد دانشجو كه پيش از اين رياست دانشگاه تربيت مدرس را در دولت محمود احمدي نژاد بر عهده داشت، اكنون چند ماهي است بر صندلي عبدالله جاسبي تكيه زده است. او سعي كرده رابطه خوبي با هيات امنا و در راس آن هاشمي رفسنجاني داشته باشد: چندي پيش هم جلسه يي طولاني با سيدحسن خميني داشت. مي گويد علاقه مند است به دور از جنجال هاي مرسوم كارش را انجام دهد و با هيات امنا هم تعامل خوبي داشته باشد، در همين مدت كوتاه مسائل مختلفي در ارتباط با دانشگاه آزاد بر سر زبان ها افتاد، از جمله ماجراي دانشگاه آكسفورد و رابطه مهدي هاشمي، فرزند اكبر هاشمي رفسنجاني با اين واحد دانشگاهي. فرهاد دانشجو در اين گفت وگو به صراحت مي گويد كه مسوولان ارشد نظام در جريان چگونگي تاسيس واحد آكسفورد بوده اند. او علت تعليق فعاليت آكسفورد را تحريم هاي صورت گرفته عليه ايران مي داند و از دستگاه ديپلماسي كشور مي خواهد نقش آفريني موثري در حل مشكل به وجود آمده داشته باشد. مسلما هر مديري كه وارد يك مجموعه مي شود، براي خود طرح ها و برنامه هايي دارد. شما هم مطمئنا براي مجموعه بزرگي مانند دانشگاه آزاد اولويت هايي را در نظر گرفتيد، محوري ترين برنامه هاي شما چه بوده است؟ بحث عمده ما ارتقاي كيفيت در آموزش، پژوهش و ارتقاي فرهنگي دانشگاه است. در بحث ساختاري هم به دنبال سازماندهي و تمركززدايي از مجموع ساختار دانشگاه هستيم. چرا تمركززدايي؟ ما دهه هاي مربوط به توسعه كمي را پشت سر گذاشتيم و به لطف خداوند دانشگاه به جايي رسيده كه هم اكنون 5/3 ميليون نفر فارغ التحصيل دارد و حدودا 5/1 ميليون نفر هم شاغل به تحصيل هستند و اين نعمت بزرگي است كه پروژه موفق نظام اين گونه رقم خورده و اين توفيق متعلق به همه مردم، امام و رهبري است كه اين مجموعه مورد حمايت ايشان بوده است. همچنين اين موفقيت مديون هيات علمي دانشگاه، دانشجويان عزيز، كارمندان محترم دانشگاه، هيات امنا و هيات موسس به ويژه رياست محترم هيات امنا و رياست قبلي دانشگاه بوده است كه زحمات زيادي براي ايجاد و توسعه دانشگاه كشيدند، البته در زماني كه توسعه كمي دانشگاه صورت مي گرفت، به توسعه كيفي هم توجه شده ولي بيشتر اولويت آن دوران توسعه كمي دانشگاه بوده است. اكنون به جايي رسيديم كه مي توانيم به ارتقاي كيفيت توجه كنيم و بايد در اين خصوص نقاط ضعف كيفيت را احصا كرد. سياسيون وقتي نقاط ضعف را پيدا مي كنند، مي خواهند از آن استفاده ابزاري كنند ولي ما آكادميك ها دنبال اين نيستيم كه نقاط ضعف را علم كنيم و بر سر افراد بكوبيم، بلكه در پي آن هستيم كه با شناخت نقاط ضعف تبيين صحيحي از راه آينده ترسيم كنيم. اين گونه نبايد تصور شود كه نبايد نكات منفي را احصا كرد. بايد از استمرار نقاط منفي جلوگيري كرد، هرچند به موازات آن بايد در استمرار نقاط مثبت گذشته كه كم هم نبودند، تلاش كرد. يكي از نكات منفي نسبت دانشجو به استاد است كه در برخي كلاس ها دانشجويان زيادي وجود دارند. همچنين بيش از 1500 رشته- محل در اين دانشگاه وجود داشت كه از وزارت علوم و وزارت بهداشت مجوز نداشتند. ما براي اينكه ارزش مدرك فارغ التحصيلان را بيشتر كنيم، رشته هايي را كه مجوز نداشتند شناسايي و مشكلات آن را بررسي كرديم و تمام اين رشته ها را در اين چهار ماه مجوز دار كرديم. در مقطعي گفته مي شد وزارت علوم رقيب دانشگاه آزاد است: تا چه حد با اين نظر موافق هستيد؟ در قانون اساسي تاكيد شده است كه تحصيل بايد رايگان باشد اما اين اجازه هم داده شده كه بخش خصوصي در اين موضوع وارد بشود. در حال حاضر دانشگاه هاي دولتي و آزاد در رقابت با يكديگر نيستند. هركدام بخشي از اين بار را بر دوش مي كشند. در مقطع فعلي در دوره تحصيلات تكميلي تقاضا بيش از ظرفيت موجود در كل دانشگاه هاي دولتي و آزاد است. بنابراين بايد ظرفيت سازي زيادي در موضوع تحصيلات تكميلي صورت بگيرد به همين دليل در دانشگاه آزاد بحث افزايش ظرفيت تحصيلات تكميلي با توجه به توسعه كيفي آن مطرح است. از توسعه كيفي صحبت كرديد، اين بدين معناست كه در دوره مديريت قبلي به توسعه كيفي توجه نمي شد؟ البته نقل است كه در برخي شهرستان ها كه حتي مدرسه يي وجود ندارد، دانشگاه آزاد تاسيس شده است... در گذشته اين گونه نبود كه چون به توسعه كمي دانشگاه توجه دارند توسعه كيفي آن را فراموش كنند. ما در حال حاضر واحدهايي مانند علوم و تحقيقات داريم كه در سطح دانشگاه صنعتي شريف است و واحدهايي مثل موردي كه شما اشاره كرديد هم وجود دارد. قطعا بايد توسعه كيفي و كمي هم طراز با يكديگر صورت بگيرد ولي در مقطع فعلي اولويت ما توسعه كيفي دانشگاه است، براي اينكه توسعه كمي به سمتي رفته كه اگر به آن نگاه كيفي نشود، شان و منزلت دانشگاه ضربه مي خورد. اگر رييس دانشگاه هم تغيير نمي كرد مطمئنا در اين مقطع همين سياست را دنبال مي كردند زيرا زمان، زمان ارتقاي كيفيت است. ما توسعه كمي را منوط به احراز شرايط كيفي مي كنيم نه اينكه فقط زمين و پولي بدهند و ما در شهرستاني يك واحد دانشگاهي تاسيس كنيم بلكه بايد شرايط توسعه كيفي آن مجموعه را هم لحاظ كرد. برخي مديران كه وارد مجموعه يي مي شوند (اصطلاحا اتوبوسي) افرادي را با خود به آنجا مي برند، شما تا چه حد در رده مديران جابه جايي داشتيد؟ دانشگاه آزاد حدود 4200 مسووليت مديريتي دارد. تا به امروز 60-50 مدير كه رقمي حدود يك درصد مي شود تغيير كرده اند. برخي تغييرات بر اساس زمان صورت مي گيرد، بعضي از مديران، مديران خوبي براي دوران توسعه كمي هستند و برخي ديگر براي دوران توسعه كيفي مناسب هستند و البته بعضي ها هم براي هر دو زمان مفيد هستند. من طبق بررسي هايي كه داشتم به اين نتيجه رسيدم كه حدود 70-60 درصد از مديران، مديران خوبي هستند و مي توانند در دوره جديد ادامه مسووليت دهند. اين 60-50 نفري هم كه تغيير كردند، حدود 10 الي 12 نفر ابقا شدند تعدادي هم جابه جا شدند. از بيرون از مجموعه تعداد كساني كه وارد شدند به تعداد انگشتان دست هم نمي رسد. بيشتر سعي شده از پتانسيل هاي موجود استفاده شود. يعني تغييرات انجام شده بر اساس مطالعات كارشناسي شده صورت گرفت؟ ما در دانشگاه آزاد كميته يي با عنوان كميته استعداديابي داريم كه متشكل از 10 نفر است كه شش نفر از آنها متعلق به دانشگاه هستند و چهار نفر ديگر از بيرون از مجموعه هستند: مانند رييس دانشگاه صنعتي شريف و رييس دانشگاه تربيت مدرس. اين 10 نفر رصد مي كنند كه در مجموعه دانشگاه آزاد چه افرادي استعداد گرفتن سمت هاي مديريتي را دارند. به همين دليل به اين شورا، شوراي استعداديابي مي گويند. خروجي اين شورا بعد از مصاحبه با افراد مورد نظر به شوراي انتصابات مي رود: در اين شورا بحث مي شود كه آيا تصميم شوراي استعداديابي تصميم درستي بوده است يا نه؟ و آيا فرد ديگري بر فرد معرفي شده ارجحيت ندارد؟ بعد از بررسي ها در نهايت سه پيشنهاد براي رييس دانشگاه فرستاده مي شود كه رييس دانشگاه از بين اين سه پيشنهاد يك فرد را براي احراز سمت مديريتي تعيين مي كند. دانشگاه آزاد از جمله نهادهايي است كه رسانه هاي متعدد وابسته به خود را دارد. گفته مي شود همزمان با آغاز مديريت شما تغييرات زيادي در اين رسانه ها بر اساس گرايشات خاص صورت گرفت. واقعا اين گونه است؟ در بحث رسانه هاي وابسته به مجموعه كه يك هنر و سليقه يي را مي طلبد، احساس كرديم بايد كمي جوانگرايي شود تا فرصت دهيم جوان ها در اين عرصه ظهور و بروز داشته باشند. كساني كه در اين رسانه ها فعاليت مي كنند، بايد نظام جمهوري اسلامي و اصل ولايت فقيه را قبول داشته باشند ولي اينكه حتما يك گرايش خاص سياسي داشته باشند مد نظر ما نبوده است هر چند فعالان عرصه رسانه هر كدام يك نوع تفكر خاص خودشان را دارند. شما خودتان از عملكرد مجموعه رسانه يي وابسته به دانشگاه آزاد رضايت داريد؟ در اين مدت كوتاه نقاط ضعف و قوت وجود داشته است. البته اين نكته را بايد بگويم كه هيچ كدام از مديران رسانه يي ما اخبار و مطالب منتشرشده را با من هماهنگ نمي كنند و به صورت مستقل فعاليت مي كنند. من در كار رسانه هاي وابسته به دانشگاه آزاد دخالت نمي كنم. اگر خواسته باشم طي اين مدت نمره يي به مديران رسانه يي اين مجموعه بدهم، 65 از 100 را در نظر مي گيرم. كمي هم از فعاليت واحدهاي خارج از كشور بگوييد، حرف و حديث ها اين روزها در اين خصوص زياد شده است... دانشگاه آزاد مانند دانشگاه عادي نيست و شبيه ساختار حداقل دو وزارتخانه است. هر واحد آن، شكل يك دانشگاه مجزا را دارد. حضور ما در خارج از كشور صرفا به خاطر درآمدزايي نيست. بحث منافع كشور هم مورد نظر است. سرمايه يي كه در ابتدا براي تاسيس يك واحد دانشگاهي در خارج از كشور صورت مي گيرد، شايد در همان ابتدا جواب ندهد و طي يك پروسه 10 ساله جواب دهد. اكنون در لبنان، انگلستان (آكسفورد)، دوبي و افعانستان واحدهاي فعال و نيمه فعالي وجود دارند. بعضي از آنها مجوز فعاليت قانوني را گرفته بودند و بعضي ديگر نتوانستند مجوز بگيرند. دانشگاه واحد آكسفورد چگونه تاسيس شد؟ شروع تاسيس دانشگاه واحد آكسفورد به سال 1382 برمي گردد. به تدريج مسوولان وقت به اين نتيجه رسيدند كه بايد زميني در آنجا تهيه شود و بعد از آن براي پيگيري امور تاسيس و گرفتن مجوزهاي لازم كارمنداني استخدام شدند. تعدادي از اعضاي هيات علمي هم به آنجا رفتند. نحوه خريداري زمين چگونه بود؟ با لحاظ كردن تمام ضوابط قانوني و حقوقي زمين خريداري شد. از دولت انگليس خريداري شد؟ زمين در انگلستان بوده و طبق قوانين و مقررات اين كشور خريداري شده است. براي درخواست مجوز هم اقدامات لازم صورت گرفت و طبق قوانين انگلستان بايد يك پروسه حدودا شش ساله طي مي شد. در سال 89 بود كه كار به جايي رسيد كه توانستند درخواست مجوز كنند ولي وقتي من وارد اين مجموعه شدم، هنوز مجوز صادر نشده بود. البته مجوزي براي معرفي دانشجو به دانشگاه هاي ديگر وجود داشت مثلامي توانست فردي را به دانشگاه بيرمنگام براي تحصيل معرفي كند و از اين طريق حدود 45 دانشجو به دانشگاه هاي انگلستان براي ادامه تحصيل معرفي شدند. اينكه دانشگاه آكسفورد بتواند در مقاطع كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكترا مدرك بدهد، چنين امكاني وجود نداشته است. البته دوره هاي كوتاه مدت در آنجا برگزار مي شد. نگاه مسوولان قبلي به دانشگاه آكسفورد، نگاه درآمدزايي نبوده است. شما با چه سياستي مي خواهيد اين دانشگاه فعاليت داشته باشد؟ در درجه اول مي خواهم اين دانشگاه يك قبله گاه علمي و اسلامي در مركز اروپا براي تشويق و ترويج اسلام، شيعه و نظام جمهوري اسلامي باشد. مركز اسلامي لندن كمكي در خريد زمين اين دانشگاه داشته است؟ حتما در اين زمينه نقش داشته است. مسوولان ارشد نظام از نحوه چگونگي تاسيس اين دانشگاه با اطلاع بودند؟ بله، حتما در جريان بودند. بايد تاكيد كنم كه خريد زمين و فعاليت اين دانشگاه مغاير با قانون نبوده است. در مقطع فعلي فعاليت اين دانشگاه چگونه است؟ گفته شده تعليق است... متاسفانه دولت انگليس در بحث تحريم ها اشتباه بزرگي كرده است يعني مسائل سياسي را با مباحث علمي پيوند داده است. در همان هفته اول ورودم به دانشگاه آزاد، معاون وقت امور بين الملل به من گفت رييس دانشگاه واحد آكسفورد به نقل از مقامات دولتي انگلستان گفته حساب هاي مربوط به اين واحد را بايد ببنديم وگرنه موجودي آن به خاطر تحريم ها بلوكه مي شود. حمله به سفارت انگلستان در تهران هم در اين خصوص تاثير داشته است؟ بله. به هر ترتيب ما مجبور شديم حساب متعلق به دانشگاه واحد آكسفورد را ببنديم و وقتي حساب بسته شد، عملاديگر نمي شود فعاليتي داشت. به همين دليل بنا به پيشنهاد رييس اين دانشگاه و موافقت من فعاليت واحد آكسفورد را به حالت تعليق درآورديم تا اين مشكل حل شود و من از مسوولان وزارت خارجه مي خواهم با پيگيري هاي لازم مشكلات به وجود آمده را حل كنند تا ما بتوانيم با سياست هاي جديد، اين واحد دانشگاهي را فعال كنيم. تاكيد مي كنم سير تاسيس دانشگاه آكسفورد به مانند ديگر واحدهاي دانشگاه آزاد طبيعي و قانوني بوده است. آقاي مهدي هاشمي دانشجوي اين دانشگاه هستند؟ تعدادي از افراد براي مراحل صدور مجوز و تاسيس اين دانشگاه از سوي هيات موسس حكم دريافت كردند كه اين گونه كارها را انجام دهند. از جمله اين افراد آقاي مهدي هاشمي است. اينكه در برخي رسانه ها گفته شده پول ها به حساب مهدي هاشمي ريخته مي شد تا چه حد صحت دارد؟ دانشگاه حساب بانكي خاص خودش را داشت و تمام پول ها يي كه از ايران ارسال مي شد به اين حساب واريز مي شد نه حساب آقاي هاشمي. حكم ماموريت مهدي هاشمي همچنان پابرجاست؟ ما بعد از اينكه فعاليت دانشگاه را به دلايلي كه ذكر شد، به تعليق درآورديم تمام احكام صادره را ملغي و اعلام كرديم اين افراد مي توانند به كشور برگردند البته براي بازگشت معمولايك پروسه زماني طي مي شود. ورود شما به دانشگاه آزاد با برخي حرف و حديث ها همراه بود و برخي انتظار داشتند بعد از روي كار آمدن، عليه رييس و برخي اعضاي هيات امنا گارد بگيريد... . به هر حال از نوع حمايتي كه از من مي شود، راضي نيستم. من شخصا هيچ گونه نقطه منفي از عملكرد اعضاي هيات امنا و هيات موسس نمي بينم ولي انتظار حمايت بيشتري داشتم. آقاي جاسبي كه به شما مشاوره مي دهد؟ بله، انتظار ما اين است كه مشاوره فكري بيشتري از ايشان بگيريم. شرط عقل و ادب حكم مي كند كه از ايشان مشورت بگيرم و هر وقت كه از آقاي جاسبي خواهان ارائه مشاوره بودم، ايشان هم دريغ نكردند. البته برخي مواقع هم كه درخواست نكردم، آقاي جاسبي مشاوره هايي دادند كه مطلوب ما نبوده است.