ریزگردها بلای جان سیستانی ها

مهر: معضل حرکت شن های روان سالهاست که دامنگیر روستاییان و کشاورزان شهرستان های هیرمند، زابل و زهک شده است بطوریکه هر از گاهی مسئولان دست اندرکار سیستان خبر از محاصره چند روستای منطقه توسط شن های روان می دهند. اخیرا فرماندار هیرمند اعلام کرد: بیش از 50 روستای این شهرستان مرزی در محاصره شن های روان قرار گرفته است. شن روان یا ریگ و ریگستان مدفون شدن زمین های کشاورزی زیر تپه های شن روان، ورود شن روان به داخل منازل روستاییان و شهرنشینان، بسته شدن راههای ارتباطی و بروز خسارات متعد به بخش های مختلف زیر بنایی گوشه ای از اثرات مخرب توفان و حرکت شن های روان در سیستان است. شن روان در این منطقه که به "ریگ" مشهور است در بسیاری از مناطق شمال سیستان و بلوچستان تپه های بزرگ چند متری تشکیل داده است. علیرغم تلاش دستگاه های ذیربط از جمله منابع طبیعی برای مالچ پاشی و ایجاد بادشکن اما شدت توفان ها به حدی است که مالچ ها و بادشکن را نیز تخریب می کند. مالچ به مواد نفتی گفته می شود که به بوسیله پمپ های بزرگ از داخل تانکر برروی تپه های شن ریخته می شود تا از حرکت آنها جلوگیری گردد. بادشکن نیز با کاشت درخت گز و امثال آن و یا چوب و برگ خشک درخت گز و خرما و غیره در اطراف مزارع کشاورزی، جادها و مسیر حرکت شن های روان کاشته و یا نصب می شود تا از انتقال شن به داخل مزارع، روستاها، جاده ها و انهار جلوگیری شود. نعمتی که به نغمت تبدیل شد یکی از ساکنان کهنسال سیستان می گفت: بادهای 120 روزه از گذشته های دور در منطقه وجود داشته بطوریکه پدران ما نیز از وزیدن این باد سخن می گفتند و حتی به آن می بالیدند. وی افزود: بادهای 120 روزه آن دوران با توفان های شن ناشی از بادهای 120 روزه کنونی تفاوتی از زمین تا آسما ن دارند، در دوران گذشته بادهای 120 روزه نه تنها زیان بار نبود بلکه برای مردم منفعت نیز داشت اما اکنون این بادها به بلایی برای مردم تبدیل شده است. در گذشته های نه چندان دور که دریاچه هامون یا هفتمن تالاب بین المللی جهان پر آب بود وامواج خروشان رودخانه هیرمند نیز منطقه سیستان را سرزنده و شاداب می کرد، بادهای 120 روزه از فراز دریاچه وزیدن می گرفت و همچون کولر آبی تمام منطقه سیستان و شهر زاهدان را در تابستان گرم منطقه خنک می کرد بطوریکه شب های زابل و زاهدان مثال زدنی بود. اکنون از حدود 13 سال پیش تاکنون با خشک شدن تالاب بین المللی هامون و قطع آب رودخانه هیرمند بادهای 120 روزه به بیش از 160 روز افزایش یافته و به کوچکترین وزش باد، خاک های بستر خشک هامون از داخل افغانستان و ایران آسمان منطقه را چون ابری تیره در برمی گیرد. تعدادی از مردم سیستان بویژه روستاییان که بیشترین ضرر و زیان ناشی از بادهای 120 روزه و گرد و غبار را به جان می خرند، به خبرنگار مهر گفتند: اگر حس دوستی زادگاه و وطن و ترس از آوارگی و بی خانمانی نبود، سالها پیش ترک دیار کرده و به شهرهای دیگر کشور مهاجرت می کردیم. مهاجرت روستاییان سیستان مسبوق به سابقه است و در دهه 50 که چند سالی خشکسالی بر سیستان حاکم شده بود تعداد زیادی از خانواده های این منطقه به شمال کشور، خراسان و زاهدان مهاجرت کردند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و عمران و آبادانی منطقه بسیاری از آنان مجددا به زادگاه خویش بازگشتند و به کار کشاورزی، دامداری، صیادی و تجارت مشغول شدند. یکی از روستاییان منطقه مرزی هیرمند گفت: طرح های زیربنایی اجرا شده و رعایت خاص مسئولان نظام جمهوری اسلامی در جهت عمران و آبادانی منطقه سیستان مانع از مهاجرت مردم این منطقه شده است. وی که خود را محمد سارانی معرفی کرد، افزود: البته ناگفته نماند که قاچاق سوخت و امرار معاش بسیاری از خانواده های ساکن در این منطقه با فروش مواد سوختی و انتقال آن به کشور همسایه کمک بسیار بزرگی برای جلوگیری از مهاجرت مردم کرد. یکی از روستاییان شهرستان زهک نیز گفت: با وجود خشکسالی های مداوم تعدادی از کشاورزان با کمک جهاد کشاورزی اقدام به حفر چاه و ساخت گلخانه های تولید محصولات کشاورزی کردند که خوشبختانه منفعت خوبی نیز داشت و به همین علت تعداد زیادی از روستاییان منطقه نیز تشویق شدند و به ساخت گلخانه اقدام کردند. محمود شهرکی افزود: متاسفانه توفان های شن و ماسه و بادهای شدید خسارات زیادی به گلخانه ها وارد می کند و حتی تعدادی از روستاها در محاصره تپه های شن قرار گرفته اند و زمین های کشاورزی زیر تپه های شن مدفون شده است. وی اظهار داشت: ابتلای تعدادی زیادی از مردم روستاها به بیماری های تنفسی از اثرات منفی توفان های شن است بطوریکه تاکنون چند نفر از اقوام و نزدیکان خودم به دلیل تنگی نفس، سل و بیماری ریوی در بیمارستان بستری شده اند. خوراک مردم زهک خاک است نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی نیز چند روز پیش در بازدید از منازل شهرک محمد شاهکرم گفت: باید وضعیت روستاهای زهک به دلیل اینکه در معرض شن‌ های روان قرار دارند بحرانی اعلام شود زیرا خوراک مردم این روستاها خاک است. حلیمه عالی بیان داشت: مردم این منطقه در بدترین شرایط زندگی به سر می برند که باید تلاش و فکری اساسی برای این وضعیت صورت گیرد و مسئولان در مقابل آن پاسخگو باشند. وی افزود: مقابله با ریزگردهای منطقه و تامین اعتبار برای پیشرفت پروژه‌ های نیمه تمام از اولویت‌ های کاری نمایندگان است. فرماندار زابل نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، بیان داشت: توفان شن در برخی مواقع باعث تعطیلی مدارس و ادارات می شود. حسین کیخا افزود: تخریب طرح های زیربنایی، بسته شدن راه های ارتباطی، انهار منطقه، بروز بیماری های تنفسی و مدفون شدن زمین های کشاورزی و خانه های برخی روستاییان از جمله خسارات توفان های شن و ماسه است. وی گفت: برای جلوگیری از این بحران ضروریست کشور افغانستان به تعهدات خود در رها سازی حق آبه ایران از هیرمند عمل کند. فرماندار زهک نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: مقابله با خسارت های ناشی از توفان های شن و جلوگیری از حرکت شن های روان نیازمند عزم همگانی است. احمد دهمرده افزود: مردم این منطقه به خصوص در فصل تابستان و بادهای موسمی 120 روزه با مشکلات عدیده ای مواجه می شوند که بسیاری از این مشکلات ناشی از خشک شدن دریاچه هامون است. وی نیز از مسئولان وزارت خارجه ایران و دولت افغانستان خواست تا اقدامات و همکاری های لازم را برای رها سازی آب رودخانه هیرمند انجام دهند. فرماندار هیرمند نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، بیان داشت: وزش باد شدید، گرد و خاک و توفان شن طی چند روز گذشته خسارت قابل توجهی به بخش های کشاورزی، اقتصادی و زیرساختی این شهرستان وارد کرده و زندگی روزمره مردم را مختل کرده است. محمد گمرکی زاده گفت: توفان و گرد و خاک فعالیت های روزانه مردم شهرستان هیرمند را تحت شعاع قرار داده و ادارات و بازار به حالت نیمه تعطیل درآمده اند. وی افزود: نجات منطقه از بحران خشکسالی و توفان های شن بستگی به پر آبی تالاب بین المللی هامون و احیای کشاورزی دارد.