اعتماد سازی ایران و اختلاف 1+5

مشرق : شاید مهمترین تاثیری که مذاکرات ایران و گروه 1+5 در استانبول و بغداد داشته این باشد که مواضع هسته‌ای ایران تا حد زیادی نزد افکار عمومی جهانی شفاف شده و این در حالی است که قدرتهای غربی و رسانه‌های پرقدرت آنها از هیچ تلاشی برای افزایش ابهام‌ها و بهانه‌ها پیرامون برنامه هسته‌ایی ایران فروگذاری نمی‌کنند. برجسته‌ترین درخواست ایران به رسمیت شناخته شدن حق کشورش به عنوان امضاء کننده NPT برای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای و احترام به تعهدات بین المللی هسته‌ای است اما غرب بویژه امریکا با فضاسازیهای آژانس و رسانه‌های غربی به دنبال نظامی جلوه دادن برنامه هسته‌ای ایران است و محمل این ادعای خود را عدم اجازه ایران به بازرسان آژانس برای بازدید از سایت پارچین اعلام و حتی تاکید کرده که ایران یکسری پاکسازیها در سایت پارچین برای گمراه کردن بازرسان انجام داده است در حالیکه هر کسی که با مسائل و موضوعات هسته‌ای اندک آشنایی داشته باشد به خوبی آگاه است که اگر هرگونه فعالیت کوچک هسته‌ای در مکانی صورت گرفته باشد به سادگی قابل پاکسازی و پوشاندن نیست و با تخریب و جمع آوری و از این قبیل اقدامات نمی توان اثرات آن را از بین برد چون مواد رادیواکتیو روی گیاهان، درختان و چیزهای دیگر اثرات پایداری می گذارد که تا مدت‌ها قابل ردیابی است. البته برای ایران روشن است که هدف از طرح این ادعاها بهانه‌جویی برای تقویت تردیدها نسبت به برنامه هسته‌ای ایران است چنانکه ایران‌ بارها به جهت اعتمادسازی اجازه بازدید بازرسان را به سایت‌های غیر هسته‌ای خود از جمله مراکز حساس نظامی داده است ولی مرتبا این شبهه افکنی با استناد به گزارش های غیر دقیق سازمانهای جاسوسی غربی تکرار می شود. بنابراین در جهت پاسخگویی به این شبهات و تردیدها و همچنین به منظور اعتمادسازی، ایران قبل از آغاز مذاکرات بغداد آمادگی خود را برای توافق با آژانس اعلام نمود و مذاکرات دو روزه ای رت در مقر نمایندگی ج.ا.ایران در وین با آژانس برگزار نمود و حتی چند روز قبل از آغاز مذاکرات بغداد، آمانو مدیر کل آژانس به ایران سفر کرد و نتایج سفر خود را مثبت اعلام کرد. اکنون نیز قرار است دور جدید مذاکرات ایران و آژآنس در وین در 19 خرداد ماه اغاز شود و نتایج آن می تواند تاثیرات مثبتی بر دور سوم مذاکرات در مسکو که 29 خرداد آغاز می شود داشته باشد. قرار است در این مذاکرات طرفین پیرامون "چارچوبی مشخص" که در آن انتظارات و تعهدات دو طرف لحاظ شده باشد به توافق برسند. در واقع در قالب این چارچوب، امکان انجام بازرسی ها و بازدیدها از محل های مورد نظر بازرسان آژانس فراهم می شود منتهی شرط مهم ایران این است که وقتی یک بازدید و بازرسی انجام شد، مجددا روی همان مکان تقاضای بازرسی مجدد و بهانه جویی صورت نگیرد. در واقع ایران نمی خواهد تجربیات گذشته تکرار شود و خواهان این است که بازرسی ها در چارچوبی صورت گیرد که به اعتماد سازی بینجامد به عبارت دیگر تعیین چارچوب برای ایجاد اعتماد است و این اعتماد سازی باید یک بار برای همیشه صورت گیرد. در شرایط حاضر اگرچه مدیرکل آژانس بصورت خوش بینانه ای اعلام موضع کرده و اظهار نموده که زمینه برای امضاء توافق با ایران در قالب چارچوب مشخص فراهم شده و می توان پیرامون مسائل باقیمانده توافق کرد ولی شرایط در میان گروه 1+5 مناسب به نظر نمی‌‌رسد بطوریکه علیرغم اینکه معاون بین الملل دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان دو بار به معاون کاترین اشتون نامه نوشته و آمادگی خود را برای تدوین دستور کار نشست مسکو اعلام نموده اما وی هنوز پاسخی به این تقاضا نداده که به نوعی علامت ناامید کننده ای در آستانه مذاکرات مسکو به نظر می رسر البته اختلافات داخلی بین اعضای گروه 1+5 و عدم جمع بندی آنها در خصوص دستور مذاکرات بویژه بهانه‌جویی‌ها و کارشکنی‌های امریکا می تواند از جمله دلایل عدم آمادگی 1+5 برای مذاکرات کارشناسی با ایران باشد. بنابراین در آستانه مذاکرات مسکو، ایران در صدد است با انجام توافق با آژانس، اعتمادسازی در خصوص مسئله هسته‌ای را در عرصه بین المللی افزایش دهد و در عین حال از موقعیت حمایتی روسیه و چین و موقعیت مکانی دور بعدی مذاکرات نهایت بهره‌برداری را نموده و تلاش های برخی از طرفهای غربی از جمله امریکا برای به بن بست کشاندن مذاکرات را ناکام گذارد. البته فشارهایی جدی بر روی غرب و امریکا به خاطر برگزاری انتخابات و بحرانهای اقتصادی اروپا وجود دارد که بیش از این موضوع هسته‌ای ایران را پیچیده نکنند. به هر حال، علیرغم تمامی محدودیت‌ها و فشارها برای به شکست کشاندن مذاکرات برایند تقاضا ها و انتظارات بین المللی و تلاشهای طرفین بر این است که مذاکرات ادامه پیدا کند و همین موضوع، حساسیت مذاکرات مسکو را پیش از پیش افزایش داده است. دکتر غلامرضا کریمی