نیروگاه بوشهر اردیبهشت به ظرفیت نهایی می‌رسد

فارس: رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه سازمان اصلاً در پارچین هیچ سایتی ندارد، گفت: پارچین به دفعات هم مورد اتهام بوده و این در حالی است که قبلاً هم مورد بازید قرار گرفته است. فریدون عباسی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با حضور در برنامه "کنکاش"که یکشنبه شب از شبکه جهانی جام جم پخش شد به تشریح آخرین دستاوردها و تحولات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران پرداخت. که مشروح این گفت‌وگو از نظر خوانندگان می‌گذرد. سؤل: اصولاً چرا ما به دنبال فناوری هسته‌ای هستیم؟ عباسی: ما برای تامین انرژی نیاز داریم به منابع مختلف فکر کنیم. اگر بخواهیم برق را استفاده کنیم یا سوخت‌های فسیلی یا انرژی خورشیدی یا برق آبی و یا انرژی هسته‌ای برای تامین آن به کار می‌روند. کشورهای مختلف برنامه‌ریزی می‌کنند تا خودشان را محدود به یک منبع نکنند و بر اساس تجاربی که به دست آوردند، توانستند از تمام منابع انرژی که در کشورشان وجود دارد استفاده کنند. کشور ما هم از همان الگو استفاده می‌کند. نرم افزارهایی در این زمینه است که می‌شود داده‌های لازم را به آن داد که مثلاً یک کشور چه میزان برق خود را از منابع مختلف تامین کند. بر همین اساس این کار در کشور انجام شد تا مقداری از برق خود را از فناوری هسته‌ای کسب کنیم. البته باید گفت که بحث هسته‌ای تنها برای تولید برق نیست. کاربرد پرتوها در زندگی مردم یکی از اهداف ماست. در زمینه‌های مختلف کشاورزی، پزشکی و صنعت نیز این فناوری کاربرد دارد. ما پیشرفت‌هایی در زمینه‌های پزشکی و تولید داروهای درمانی و تشخیص‌های پزشکی داشته‌ایم. همچنین با توجه به تجربیاتی که در کارهای کشاورزی هسته‌ای به دست آورده‌ایم مقرر است که از امسال تولیدات کشاورزی را افزایش دهیم. سؤال: فناوری هسته‌ای چه تاثیراتی در روند توسعه کشور در عرصه‌های مختلف به نسبت کشورهای دیگر داشته است؟ عباسی: ما در 30 سال گذشته بخشی را درگیر جنگ تحمیلی بودیم. به دنبال رشد تحصیلات تکمیلی که بعد از انقلاب هدف بود، منابع انسانی کارایی در کشور تربیت شد که باعث شد ما در عرصه‌های مختلف علمی رشد کرده و در دهه اخیر یک جهش علمی را تجربه کردیم. فناوری هسته‌ای نیز از این امر مستثنی نبود و از علوم دیگر که در کشور رشد کرده بود، بهره گرفت و ما امروز جزو کشورهای تولید کننده سوخت هستیم و چرخه سوخت به طور کامل در ایران انجام می‌شود. از استخراج معدن تولید کیک زرد تولید UF6 بحث‌های تبدیل این به موادی که باید در سوخت استفاده شود، تولید غلاف‌های سوخت و بحث غنی سازی. همه این موارد در کشور ما انجام می‌شود و ما به خودکفایی رسیده‌ایم و حتی این قدرت را داریم که تحت نظارت آژانس به آموزش کشورهای دیگر نیز بپردازیم. سؤال: با توجه به هزینه‌های سیاسی و بین‌المللی که تولید سوخت هسته‌ای برای ما به همراه داشت، آیا بهتر نبود این فناوری و انرژی را از خارج از ایران خریداری می‌کردیم؟ عباسی: ما در بسیاری از موارد به کشورهای خارجی وابسته بودیم. هر جا که وابسته بودیم آنهایی که نمی‌خواهند ما در عرصه جهانی مطرح شویم، ممانعت کرده‌اند. به عنوان نمونه فرض کنید آیا کامپیوترهای پیشرفته را به ما می‌دادند؟ آیا داروهای خاص را به راحتی در اختیار ما می‌گذاشتند؟ کشورها دستاوردهای خود را حفظ می‌کنند تا قدرت نمایی کنند. ما هم باید یک چیزی در دست داشته باشیم تا در این بازار، معامله درست انجام دهیم. ما هم به دنبال تولید داروهای خاص هستیم، ما هم به دنبال مواد پیشرفته هستیم. یکی از این عرصه‌ها بحث هسته‌ای است. از آنجا که آنها در سایر موارد نیز جلوگیری کرده‌اند در این بخش هم ممانعت می‌کنند. ما در برهه‌های مختلف پیروزی انقلاب اسلامی با چالش‌هایی مواجه بودیم. در اول انقلاب و در دوره جنگ تحمیلی به تثبیت سرزمین کشوری پرداختیم. آنها قصد داشتند کشور ما را تجزیه کنند اما مردم تلاش کردند تا سرزمین خود را تثبیت کنند. پس از تثبیت سرزمین، مردم به دفعات در انتخابات مختلف شرکت کردند و در دو دهه اخیر مشارکت به گونه‌ای بود که ما به تثبیت سیاسی رسیده‌ایم. در دوره جنگ، این فشارها بوده و در دوره تثبیت سیاسی نیز همین تحریم‌ها مطرح بوده است. کودتاهای مختلف، بحث‌های رسانه‌ای و تهدیدات نظامی. با این حال مردم هراسی نداشتند و با حضور در صحنه، مسائل خود را مدیریت کردند. در حال حاضر در شرایط تثبیت علمی هستیم. تثبیت سیاسی شرایط را برای تثبیت علمی فراهم کرد. مطمئناً در دوره تثبیت علمی و فناوری نیز با تحریم‌ها و فشار‌های سیاسی مواجه هستیم. ثابت کرده‌ایم در دفاع موفق هستیم، در مدیریت سیاسی کشور موفق هستیم و امروز در حال مدیریت دانش فناوری هستیم. فناوری هسته‌ای در حال حاضر از همان زیرساختی که در داخل کشور است، استفاده می‌کند. سؤال: خبر خوش هسته‌ای امسال چیست؟ عباسی: ما در بهمن ماه خبرهای مهمی داشتیم که به مناسبت دهه فجر دستاوردهای خود را باید اعلام می‌کردیم. امروز(یکشنبه) هم اعلام شد و مردم هم با آن آشنا هستند. اما امروز ما 2 دستاورد داریم که شاید دیگران به آن توجه نمی‌کنند. چرا که دستاورد فنی است و تبلیغاتی نیست. تولید سوخت‌های مجازی برای رآکتور اراک را شروع کردیم و امروز تعداد زیادی مجتمع سوخت را تولید کردیم. سوخت مجازی یعنی اینکه سوختی تولید کردیم که از نظر هندسی و اندازه عین سوخت اصلی است و فقط به جای اورانیوم در آن قرص‌های سربی می‌گذارند. سوخت مجازی برای آن است که ماشین سوخت‌گذار بتواند این مجتمع‌ها را تحمل کند و با دقت آنها را در جایگاه خاص خودشان قرار دهد. به همان تعداد سوخت اصلی که در راکتور اراک قرار می‌گیرد، اول سوخت مجازی می‌گذاریم. یعنی سوخت‌هایی که غلاف و همه چیز آنها مانند سوخت اصلی است، با این تفاوت که در آن سوخت سربی دارد و حالت بحرانیت هسته‌ای فعل و انفعالات در آن به وجود نمی‌آید. ماشین سوخت‌گذار را خودمان طراحی کردیم و آن را در این مرحله زیر بار می‌بریم و جابجا می‌کنیم تا دما و فشار به روش غیر هسته‌ای بالا برده شود و محفظه سوخت را تست و حرکت سیال را بررسی کنیم. قبل از اینکه رآکتور وارد فاز هسته‌ای شود، به این شکل مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا پاسخ مورد نیاز را به دست آورد. این کار تجربه‌ای است که ما در رآکتور بوشهر به همراه روس‌ها داشته‌ایم. زمانیکه سوخت مجازی یا مجتمع سوختی که متشکل از میله‌های سوخت است، ساخته شود -که تولید این مجتمع‌های سوخت در اصفهان راه‌اندازی شده است- یعنی دیگر هیچ مشکلی بر تولید سوخت‌های اصلی نداریم. امروز قرص‌های اورانیوم را تولید و ذخیره می‌کنیم و به محض اینکه سوخت‌های مجازی تکمیل و تست شد، شروع به تولید سوخت‌های اصلی می‌کنیم. خبر دیگر اینکه ما به دلیل تحریم‌هایی که وجود دارد، برای آنکه بتوانیم رآکتور تهران را به قدرت بیشینه خود برسانیم، به ابتکار متخصصان از سوخت‌های مصرف شده که رادیو دارو تولید می‌کند و با توجه به اینکه سوخت‌های صفحه‌ای تولید نشده‌ است از اورانیوم 3 و نیم درصد استفاده کرده و به صورت میله‌ای آنها را تولید کنیم. متخصصان کشور این مجتمع سوخت را که متشکل از 12 میله سوخت با غنای 3 و نیم درصد است تولید کرده و در راکتور قرار دادند. البته هنوز رسماً این تولید راه‌اندازی نشده و ما باید ابتدا آزمایش‌های لازم را انجام داده و مطمئن شویم، سپس تولید را آغاز کنیم. با تولید سوخت 3 و نیم درصد که مربوط به رآکتورهای قدرتی است، شرایطی را فراهم می‌کنیم که تحت تابش نوترون گاما قرار گیرد و تست‌های پرتویی را روی آن انجام دهیم. این موضوع برای ما یک دستاورد است. این مجتمع کوچک در مقیاس مجتمع بوشهر یا اراک ایجاد شده است. ابتکاری انجام گرفت که شاید در هیچ کجای دنیا گزارش نشده است. ما چون نیاز خاص داشتیم مشکل خود را با سوخت 3و نیم درصد میله‌ای تحت نظارت آژانس حل کردیم. غلاف سوخت اراک را تحت تابش آزمایش و قرص‌های اورانیوم 3 و نیم درصد که برای رآکتورهای قدرت است را تست کردیم. همچنین توان شبیه سازی و محاسبات خودمان را با انجام محاسبات تجربی و مقایسه کردن این داده‌ها با هم چک کردیم. سؤال: وضعیت نیروگاه بوشهر چگونه است؟ عباسی: شهریور ماه سال گذشته این نیروگاه با همکاری متخصصان روس راه اندازی شد و در مراحل مختلف آزمایش‌های خود را گذراند. در پایان آزمایشات، ایرادها مشخص می‌شود تا پیش از بحرانی شدن رآکتور؛ که در این مرحله رآکتور فاز هسته‌ای خود را با موفقیت پشت سر می‌گذارد. بخشی از تجهیزات نیروگاه بوشهر طراحی و ساخت آلمان بود و یک بخشی نیز طراحی و ساخت روس‌هاست و بخشی نیز تلفیقی است. در حال حاضر رآکتور با قدرت 75 درصد ظرفیت اسمی فعالیت می‌کند، یعنی ما برق شبکه را داریم و از برق هسته‌ای استفاده می‌کنیم. از حدود 35 درصد به 50 درصد رسیدیم و برق شبکه اصلی وصل است. امیدواریم تا 10 روز دیگر این آزمایشات تمام شده و به ظرفیت نهایی هزار مگاوات در اردیبهشت ماه برسیم. اما باید تمام آزمایشاتی که روی 50 درصد ظرفیت نیروگاه انجام شده است در هزار مگاوات نیز انجام شود. به احتمال زیاد بعد از اردیبهشت ماه هزار مگاوات برق نیروگاه را در شبکه برق سراسری داریم. تحویلگیری رسمی رآکتور بوشهر از پیمانکار روس و انتقال آن به بهره‌بردار ایرانی نیازمند این است که بهره‌برداران خودمان یک سری آزمایشات و آزمون‌های لازم را انجام داده و پس از موفقیت آن را از پیمانکار روس تحویل بگیرند. سؤال: آیا زمان آن نرسیده است که در حوزه هسته‌ای از کشورهای خارجی مثل روسیه مستقل شویم؟ عباسی: این امکان ندارد، ما که از اول رآکتور ساز نبوده‌ایم. این اولین راکتور قدرتی است که ساخته‌ایم. حتی یک راکتور تحقیقاتی هم تا به حال نساخته‌ بودیم. حال این راکتور فرصت خوبی است برای کسب تجربه برای متخصصان داخلی، ما حتما نیاز به متخصصان خارجی داریم. سؤال: قصد نداریم در حیطه تعاملات هسته‌ای تنوع ایجاد کرده و با کشورهای دیگری هم همکاری کنیم؟عباسی: ما هم مانند سایر کشورها از علم و فناوری بشر استفاده می‌کنیم و تجارب و علم خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهیم. در این جهان زندگی می‌کنیم، نمی‌توانیم خود را از دستاوردهای فکر بشری محروم کنیم. جامعه جهانی را نیز از دستاوردهای خود محروم نمی‌کنیم. ما امروز در عرصه جهانی و در زمینه‌های مختلف حرف برای گفتن داریم، اما آنها در را به روی ما بسته‌اند. آنها مشکل دارند و از ما یک وهم ساخته‌اند. سؤال: نظرتان در مورد نشست آتی 1+5 با ایران چیست؟ الان وضعیت سوخت 20 درصد به چه شکل است؟ عباسی: ما در تولید UF6 مشکلی نداریم و ذخیره هم داریم. کارخانه‌های غنی سازی ما به مقدار لازم غنی سازی می‌کنند. بحث 20 درصد ما که خیلی روی آن مانور شده است و به شکل وحشتناک جلوه داده‌اند را من تشریح می‌کنم" این 20 درصد یک زنجیره بود و تعداد را آژانس اعلام کرده و نیازی نیست من اینجا تکرار کنم ،چرا که همه چیز تحت نظارت آژانس بوده است. این می‌توانست آسیب‌پذیر باشد. به دلیل نوسانات برق و ‌خرابی‌های مکانیکی که می توانست تولید ما را با مشکل مواجه کند. ما تصمیم گرفتیم برای بالا بردن ضرایب اطمینان توان خود را در غنی سازی 20 درصد افزایش دهیم.ما از نظر وزنی در حال حاضر غنی سازی را بالا می‌بریم،اما نیازی نداریم که بالاتر از 20 درصد غنی سازی کنیم، چرا که نیازی به آن نداریم. برخی عنوان کردند که تاسیسات ما را ممکن است مورد حمله قرار دهند. با توجه به اینکه سوخت روی زمین بود و حتی می‌توانست یکی از موشک‌های پدافند خودمان هم اشتباهی جدا شده و سوخت را مورد تهدید قرار دهد تصمیم گرفتیم یک جای مطمئن‌تر را که قبلا پیش‌بینی کرده بودیم و آژانس هم از آن خبر داشت تعیین کرده و سوخت را به آنجا منتقل کنیم. نمی‌خواستیم 3 و نیم درصد خود را با 20 درصد و فردو یکی کنیم که بعدا با بحث‌های پادمانی مواجه شویم. برای همین جدا کردیم. ما قصد نداریم بدون دلیل و زمانی که نیاز نداریم سوخت 20 درصد تولید و انبار کنیم، تا حدی که بتوانیم سوخت رآکتور تهران را برای چند سال آینده تامین کنیم،. یا اگر مجلس در بودجه امسال تصویب کرد و برای ساخت راکتور جدید به ما اجازه داد می‌توانیم برای تولید رادیو داروهای بیشتر پیش‌بینی سوخت 3-4 سال آینده را داشته باشیم. سایت جدید فردو را به گونه‌ای طراحی کرده‌ایم که بتوانیم در آنجا سوخت 3 و نیم درصد هم برداشت کنیم و قصد هم نداریم تا ابد سوخت 20 درصد برداشت کنیم. حتی پیش بینی شده است که اگر لازم باشد همین را تبدیل کنیم به سوخت 3 و نیم درصد. سؤال: آیا می‌توانیم در آینده این سوخت را صادر کنیم؟ عباسی: سیاست ما در آژانس بین‌المللی اتمی این است که به دلیل عضویت خدماتی را هم به بیرون از ایران ارائه دهیم. اگر کشوری آمد و گفت که سوخت صفحه‌ای 20 درصد می‌خواهد و شرایطی بود که منافع ۲ کشور تامین می‌شد ما باید تحت نظارت آژانس این کار را انجام دهیم. سؤال: اگر کشورهای غربی عنوان کردند که حاضرند سوخت20 درصد به ما بدهند، چه کار باید انجام داد؟ عباسی: این بحث بازگشت به عقب است، چرا که ما سرمایه‌گذاری کرده و خط تولید 20 درصد را راه‌اندازی کردیم. منطقی نیست که کشورهای غربی که الان با ما مخالف هستند، کشورهایی که حتی یک دلار خود را بی‌دلیل هزینه نمی‌کنند از ما بخواهند که از سرمایه‌گذاری خود صرف نظر کنیم، چرا که خود آنها ممانعت کرده و حاضر نشدند سوخت 20 درصد را برای رآکتور ما بدهند. الان شرایط عوض شده است، ما می‌گوییم مواد اولیه را بدهید، ما آن را به مجتمع سوخت استاندارد خودمان داده و تائید استاندارد هم می‌گیریم و در نهایت سوخت مورد نیاز شما را در اختیارتان می‌گذاریم. سؤال: در خصوص ساخت مجتمع سوخت رآکتور تهران توضیحاتی را ارائه بدهید؟ عباسی: این فناوری صرفا هسته‌ای نیست. این نشان می‌دهد کشور ایران به یک توانمندی رسیده که می‌تواند مجتمع سوخت را با دقت بالای ابعادی تولید کند. با آلیاژهای خاص می‌توانیم نوردهای سرد و گرم تولید کنیم، برش‌های دقیق را روی این ورقه‌ها انجام داده و با پیوستن ورق‌های آلومینیوم در بحث‌ پرس‌های ورق سرد و گرم فعال هستیم. ما امروز به جوشکاری‌های پیشرفته دست پیدا کرده لیزرهای مخصوص برای جوشکاری‌های خاص در داخل کشور می‌سازیم و نیازی به خارج نداریم و آن مجتمع سوخت یک پیام را به متخصصان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در شیمی تبحر زیادی پیدا کرده است در مهندسی شیمی در متالوژی پودر در ساخت انواع پرس‌های سنگین پیشرفت کرده‌ایم و همه اینها در داخل کشور طراحی شده است. در راه‌اندازی این مجتمع سوخت همه فناوری‌های غیر هسته‌ای دخیل بوده‌اند، یعنی دانش هسته‌ای 5 درصد این مجتمع سوخت را تشکیل می‌دهد و این نشان دهنده رشد تکنیکی در ایران است. سؤال: تاسیسات مجتمع بوشهر فرسوده نشده است؟ عباسی: همکاران ما در سال‌های گذشته .و در دوران جنگ تحمیلی تلاش‌های زیادی کردند که تجهیزات را به خوبی نگهداری کنند. با رنگ آمیزی‌های دوره‌ای از اجزای این مجتمع مراقبت کردند، هر چند که بخش‌هایی از این مجتمع در جریان جنگ آسیب هم دید. ما 20 نفر در نیروگاه بوشهر در زمان بمباران شهید داده‌ایم. به هر حال روس‌ها که آمدند این مجتمع را 3-4 سال مورد مطالعه و آزمایش قرار دادند و بعد خودشان روی آن مهر صحت زده و برخی از تجهیزات آسیب دیده را هم کنار گذاشتند. نکته مهم بحث پشتیبانی نیروگاه است. چون بخشی از تجهیزات آلمانی است و امروز آنها در لاک تحریم فرو رفته و اعلام می‌کنند که به ما تجهیزات نمی‌دهند. ما شروع کردیم به ساخت این تجهیزات در داخل کشور و یا از منابع دیگر آن را تامین کردیم، چون روس‌ها هم آن اجزا را ندارند، اما مثل سایر مشکلات ما بر این مشکل هم غلبه خواهیم کرد. در حال حاضر هیچ مشکلی در نیروگاه بوشهر نداریم. سؤال: نظر شما در مورد موضوع هسته‌ای ایران که از سوی آمریکا سیاسی شده است چیست؟ عباسی: من نیز موافقم. ما نمی‌خواستیم بحث سیاسی داشته باشیم. در سبد انرژی کشورهای مختلف تنوع انرژی وجود دارد. ما هم مثل بقیه کشورها رفتار کردیم. ممکن است از ما بپرسند که تغییر تنوع انرژی با تغییر رژیم تغییر می‌کند، مثلا ما زمان قبل از انقلاب نیازی به انرژی هسته‌ای نداشتیم، تنوع انرژی یک واقعیت است حتی کشورهایی که آب و بادخیز هستند به انرژی هسته‌ای هم فکر می‌کنند و درصدی از برق خود را از برق هسته‌ای استفاده می‌کنند و این برنامه هم در کشور ما در رژیم گذشته هم وجود داشت. حتی شاه بلندپروازی داشته و به گزارش خود غربی‌ها به دنبال سلاح هسته‌ای نیز بوده است ولی آنها کاری به او نداشتند، چرا که جزو اقمار آنها بود. ما خودمان در صحنه جهانی بازی‌ساز هستیم. اگر هم منظورتان خطر هسته‌‌ای است من می‌گویم پزشکی و پرستاری هم بسیار خطرناک هستند، چرا که مرتب با بیماری‌های خطرناک در تماس هستند ولی باید بگوییم چون با خطر مواجه هستند نباید در این حوزه کار کنند؟ سؤال: یکی از خواسته‌های 1+5 برای مذاکرات آتی این است که ایران فعالیت فردو را تعلیق و از غنی سازی 20 درصد هم دست بردارد. آیا حاضر هستید به بهای انجام مذاکرات دست از این حق خود بردارد؟ عباسی:‌ توصیه می‌کنم اصلا آنها چنین درخواستی را نداشته باشند. از آنجا که این درخواست غیرمنطقی است و ما به آنها گفته بودیم که نیاز به سوخت داریم و آنها نیز باید طبق قوانین آژانس سوخت را در اختیار ما می‌گذاشتند. آژانس آن قدرت لازم را نداشت که کشورهای دارنده سوخت را مجاب کند که آن را با قیمت مناسب در اختیار ما بگذارد. از سویی ما نیاز به این سوخت داشتیم برای همین آن را تولید کردیم و اعلام هم می‌کنیم تولید ما در حد رفع نیاز خودمان است. در حد رآکتور تهران و در حد رآکتوری که ممکن است در آینده با هماهنگی های آژانس آن را بسازیم. زمانی که همه فعالیت‌های ما زیر نظر آژانس است، چرا باید فردو را تعطیل کنیم به جای این کار بهتر است 1+5 یک پیشنهاد به ما بدهد که با هم مشارکت کنیم. بیایند از سرمایه‌گذاری ما استفاده کنند. مواد بدهند ما برای آنها مجتمع سوخت بسازیم و تحویل بدهیم. تمام تاسیسات هسته‌ای ما بیش از حد تحت نظارت و بازرسی آژانس قرار دارد. ما هیچ ممانعتی نداریم فقط آژانس ۲ ساعت قبل از بازرسی به ما خبر بدهند و مامورانشان که همیشه در ایران هستند می‌توانند طبق مقررات کار خود را انجام دهند. سؤال: علت گزارش آمانو و اظهار نگرانی آنها در خصوص عدم بازدید از پارچین چه بوده است؟ عباسی: اگر ما وارد کشور دیگری شویم آیا به ما اجازه می‌دهند که از هر جایی که بخواهیم بازدید کنیم. اصلاً در پارچین هیچ سایتی نداریم. پارچین به دفعات هم مورد اتهام بوده است این در حالی است که قبلا هم مورد بازید قرار گرفته است. الان به عنوان یک متخصص باید قانع شوم که بازرسان آژانس به دنبال چه می‌گردند به عنوان یک مسئول باید مسئول بالاتر و یا وزیر دفاع را قانع کنم که چرا می‌خواهند پارچین را بازدید کنند. فرمانده‌هان نظامی ما آدم‌های منطقی هستند و موضوع این است که هنوز ما در انرژی اتمی قانع نشده‌ایم که بازرسان آژانس در پارچین به دنبال چه هستند.