سرویس سیاسی «فردا»: نمایندگان هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی در چهار سال فعالیت خود مجموعا ۱۸ درخواست تحقیق و تفحص از دستگاه‌های مختلف به هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی تسلیم کرده که از بین این تعداد تنها ۳ مورد آن نهایی و در صحن علنی قرائت شده است.
«عملکرد سازمان تعاون روستایی کشور و ادارات تابعه استانی وابسته به جهاد کشاورزی»، «عملکرد شرکت مخابرات» و «حادثه انفجار معادن باب نیزو در استان کرمان» سه پرونده‌ای بودند که به ترتیب در دی ماه ۱۳۸۹، آذر ماه ۱۳۸۹ و اسفند ماه ۱۳۸۹ با قرائت گزارش نهایی در صحن علنی مجلس، بایگانی شد.
پانزده پرونده باقی مانده از تحقیق و تفحص‌های مجلس، همچنان جاری و در هیات تحقیق و تفحص، کمیسیون مربوطه و یا در نوبت قرائت در صحن باقی مانده‌اند. بیش از دو سال از زمان تعیین شده برای ارائه گزارش نهایی در برخی هیات‌ها می‌گذرد و قرائت نتایج همچنان و بر خلاف وعده‌های نمایندگان، در دست بررسی است.
تحقیق و تفحص از شورای عالی ایرانیان و نیز تفحص از سازمان تامین اجماعی از مهم‌ترین گزارش‌هایی است که زمان بسیاری از عمر کلید خوردن آن درخانه ملت می‌گذرد و همچنان برای قرائت آن در صحن علنی چانه زنی‌هایی مشاهده می‌شود.
باقی ماندن چهار ماه از عمر مجلس هشتم شورای اسلامی و باقی ماندن طرح‌ها و لوایح فراوان جهت رسیدگی نمایندگان و مهم تر از همه رسیدگی به لایحه بودجه سال آینده، به خوبی نشان می‌دهد که مجلس فرصت کافی برای پایان دادن به پرونده‌های تحقیق و تفحص از نهادهای گوناگون کشوری را نخواهد داشت و قرائت این گزارش‌ها به تاریخ سپرده خواهد شد و شاید طرح تحقیق و تفحص دیگری احتیاج باشد تا مشخص شود که چرا این طرح‌های تحقیق و تفحص به سرانجام نرسیده است.
به سراغ روسای هیات‌های تحقیق و تفحص مجلس رفتیم و آخرین وضعیت پرونده‌ها را از آنها جویا شدیم، بساری از این آنها که این روز‌ها سرگرم فعالیت‌های انتخابی بودند و از چند هفته پیش جلسات تحقیق و تفحص را کنار گذاشته بودند، عقیده دارند که پرونده های تحقیق و تفحصی که باقی مانده است به عمر این مجلس نخواهد رسید.
خلاصه‌ای از روند و وضعیت فعلی مهم‌ترین پرونده‌های تحقیق و تفحص در هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی چنین است:
تحقیق و تفحص چگونه انجام می‌شود؟
تحقیق و تفحص در هر یک از امور کشور که بر اساس آئین نامه داخلی مجلس به عنوان یکی از وظایف ذاتی نمایندگان نام برده شده است و به اعتقاد بسیاری از نمایندگان بهترین ابزار شفاف سازی در دست آنهاست. هرچند که هر از چندگاهی دلخوری و شکایت سازمان‌های دیگر در قبال تحقیق و تفحص را تجربه می‌کنند. بر اساس قانون نمایندگان می‌توانند در هر اموری که لازم می‌دانند، تقاضای تحقیق و تفحص و روشن شدن ابهامات موجود را به صورت کتبی به هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی دهند.
براساس ماده ۱۹۹ آیین‌نامه داخلی مجلس، هیأت رئیسه نیز آن را به کمیسیون تخصصى ذىربط جهت رسیدگى ارجاع و کمیسیون هم موظف است حداکثر ظرف دوهفته از تاریخ وصول، اطلاعاتى را که در این زمینه کسب نموده و گزارش خود را مبنى بر تصویب یا رد تقاضاى تحقیق و تفحص به هیأت رئیسه مجلس ارائه دهد.
پس از ارائه گزارش کمیسیون به هیات رییسه، گزارش مذکور خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار گرفته و به رأى گذاشته خواهد شد. در صورت تصویب نمایندگان، طرح تحقیق و تفحص به همان کمیسیون تخصصى ذىربط جهت رسیدگى ارجاع مى شود و کمیسیون موظف است اعضاء هیأت تحقیق و تفحص را جهت صدور احکام به رئیس مجلس معرفى نماید.
مهلت انجام تحقیق و تفحص شش ماه از تاریخ صدور احکام اعضاء هیأت توسط رئیس مجلس است. در صورت ضرورت با درخواست هیأت و تصویب هیأت رئیسه مجلس تا شش‌ماه دیگر قابل تمدید است.
هیأت حداکثر در مدت یک‌ماه پس از پایان مهلت تحقیق و تفحص، گزارش خود را به کمیسیون تسلیم مىکند. کمیسیون موظف است ظرف یک ماه گزارش هیأت را در جلسه مشترک اعضاء کمیسیون و هیأت مطرح و گزارش نهایی را جهت قرائت در مجلس برای مدت نیم‌ساعت تنظیم و پس از تصویب به هیأت‌رئیسه ارسال کند. قبل از رأی‌گیری در رابطه با گزارش نهایی، وزیر یا مقام‌مسؤول از عملکرد خود دفاع خواهد کرد.