كم‌خوري بلاي جان دختران نوجوان

جام جم آنلاين: شايد صحبت از نوعي بيماري عصبي كه با بي اشتهايي، كم‌خوري و لاغري مفرط همراه است، در شرايطي كه در جامعه ما، چاقي از مشكلات حوزه بهداشت محسوب مي‌شود، شگفت‌انگيز باشد. يافته‌هاي متخصصان تغذيه در كشور نشان مي‌دهد كه «آنوركسي» يا بي‌اشتهايي عصبي موجب شده برخي دختران نوجوان ما از اين بيماري رنج بكشند. كم‌خوري‌ عصبي شايد در ظاهر تنها يك مشكل به نظر برسد، اما در واقع حاصل آن بروز بسياري از مشكلات روحي و رواني چون اضطراب و افسردگي و نيز ايجاد اختلالات قلبي، استخواني و گوارشي است. دكتر كوروش جعفريان، متخصص تغذيه و رژيم‌درماني و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: ‌امروزه بي‌اشتهايي عصبي تنها دختران نوجوان را گرفتار نكرده است بلكه بسياري افراد در سنين بالاي 25 سال و در دوران ميانسالي نيز به اين بيماري دچار مي‌شوند و خود را در معرض نارسايي‌هاي قلبي، استخواني، گوارشي و اختلالات باروري قرار مي‌دهند. نخوردن غذا به خاطر ترس از چاقي متخصصان تغذيه معتقدند كه علت اصلي بي‌اشتهايي عصبي به طور خاص مشخص نشده است، يعني مجموعه‌اي از عوامل ژنتيكي، بيولوژيكي و روحي - رواني در آن نقش دارند. دكتر جعفريان با تاكيد بر اين‌كه بي‌اشتهايي عصبي يك نوع اختلال سوء‌تغذيه است كه در آن فردِ مبتلا با سرسختي و سماجت از خوردن غذا اجتناب مي‌كند، مي‌افزايد: بيشتر كساني كه به اين بيماري مبتلا هستند، كنترل بسيار كمي بر اين عادت خود دارند، به‌طوري كه با پيشرفت اين بيماري، فرد حتي اگر هم بخواهد نمي‌تواند غذا بخورد، چراكه به طور عمد از خوردن به دليل ترس از چاقي پرهيز مي‌كند، به اين دليل هم وزن بسيار پايين و كمتر از حد طبيعي دارد. اين متخصص تغذيه تاكيد مي‌كند: مبتلايان به بي‌اشتهايي عصبي هيچ‌گاه معياري براي ارزيابي وضعيت خود اعلام نمي‌كنند، از وضعيت ظاهري خود راضي نيستند و هميشه در مقابل ديگران از تناسب اندام خود احساس شرمساري مي‌كنند. نوجوانان در دام بي‌اشتهايي عصبي دوره نوجواني با تغييرات فيزيولوژيك و رواني خاصي همراه است؛ زماني كه كودكان از دوران كودكي وارد بزرگسالي مي‌شوند و به يك سري رفتارهاي جديد و عكس‌العمل‌هاي تازه در مقابل بي‌توجهي‌هاي والدين‌شان دست مي‌زنند كه از عمده‌ترين اين واكنش‌ها نخوردن يا كم‌خوردن غذاست. دكتر جعفريان با تاكيد بر اين‌كه كم‌خوري عصبي در زنان بيش از مردان شيوع دارد، مي‌افزايد: كساني كه به بي‌اشتهايي عصبي مبتلا مي‌شوند، بسيار ايده‌آل گرا هستند و افكارشان به محدوده كوچكي معطوف مي‌شود. اين افراد كه بيشتر در سنين نوجواني بوده، دچار افسردگي و اضطراب هستند و حتي از نظر روحي و رواني آنقدر آسيب‌پذيرند كه در برخي موارد در دام اعتياد مي‌افتند يا دست به خودكشي مي‌زنند. آسيب‌هاي سيستم قلبي و گوارشي يكي از نشانه‌هاي اصلي ابتلا به آنوركسي آن است كه مبتلايان به اين بيماري هميشه كسل هستند و احساس ضعف دارند و سرماي شديد به خصوص در انگشتان دست و پاي خود احساس مي‌كنند. دكتر جعفريان تاكيد مي‌كند: عضلات و استخوان‌هاي اين بيماران آن قدر ضعيف است كه از انجام كارهاي معمولي هم در برخي موارد عاجز هستند. اختلالات قلب و عروق در اين بيماران بسيار شايع است، فشار خون مبتلايان به كم‌خوري عصبي بسيار پايين است و اين افراد بشدت دچار كم‌خوابي هستند. سيستم قلب و كبد اين بيماران نيز مختل مي‌شود و حتي اسكلت مغزي و جمجمه‌شان هم به اندازه كافي رشد نمي‌كند. اين متخصص تغذيه اضافه مي‌كند: مبتلايان به آنوركسي در معرض شديد كمبود ريزمغذي‌ها، ويتامين‌هاي گروه B، ويتامين D و كلسيم هستند، به همين دليل از مشكلات استخواني رنج مي‌برند. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه 90 درصد اين بيماران دچار پوكي استخوان و حدود 40 درصدشان دچار افت فشار خون هستند. متخصصان تغذيه هشدار مي‌دهند كه مبتلايان به آنوركسي با تضعيف سيستم ايمني بدن به شدت در معرض ابتلا به بيماري‌هاي عفوني هستند. حتي در حالت‌هاي پيشرفته اين بيماري، شخص به اندازۀ نيمي از وزن خود را از دست مي‌دهد و دچار سوء‌تغذيه شديد مي‌شود، اما باز نمي‌تواند خود را به خوردن غذا وادارد. افزايش ريسك ناباروري به گفته دكتر جعفريان هنگامي كه شخص نمي‌تواند ۸۵ درصد وزن ايده‌آل و متناسب با قد خود را حفظ كند، به بيماري آنوركسي دچار شده است. بدن چنين افرادي فاقد چربي‌هاي ضروري و متناسب با حداقل نياز فرد است، اين عامل به خودي خود شانس بارداري را در اين افراد كاهش مي‌دهد. حتي اگر مبتلايان به كم‌خوري عصبي باردار شوند، فرزنداني كم‌وزن و ضعيف خواهند داشت. روان درماني تنها راه معالجه متخصصان تغذيه تاكيد مي‌كنند كه درمان آنوركسي به خاطر ريشه‌هاي روحي و رواني بيماري تحت نظر روانشناسان و با مراقبت جدي براي رفع ريشه‌هاي گرايش به اين نوع كم‌خوري‌ها ممكن خواهد بود. البته شيوه برخورد با هر بيمار مبتلا به آنوركسي بسته به علت گرايش او به كم‌خوري با ديگري متفاوت است. اصلاح عادات غذايي در اين بيماران به مراقبت‌هاي روان شناسي دقيق و درازمدت نياز دارد. گروهي از روانشناسان معتقدند كه كم‌خوري و لاغري نشانه‌هايي سطحي از مشكل يا مشكلات پيچيده‌اي است كه فرد مبتلا با آن دست به‌‌‌گريبان است؛ مسائلي مانند عدم اعتماد به‌نفس، احتياج شديد به محبت و توجه، مشكلات زناشويي و خودآزاري جزو مهم‌ترين عوامل ريشه‌اي اين بيماري محسوب مي‌شود، اما درمان از طريق بهره‌گيري از تئوري‌هاي تغيير رفتار بيمار و حتي اعضاي خانواده‌اش در درازمدت ممكن خواهد بود.