طرح تأسيس پايگاه دائمي ايران در قطب جنوب

رییس موسسه ملی اقیانوس‌شناسی با اشاره به ارائه طرح تاسیس پایگاه دائمی جمهوری اسلامی ایران در قطب جنوب به دولت با تشریح اهمیت و دستاوردهای آن برای ایران از رسیدن ایران به اهداف طرح در صورت فراهم شدن بودجه کافی و یا تمهیداتی در نحوه تامین شناور یخ شکن در طول سه سال خبر داد. دکتر وحید چگینی با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایسنا با بیان اینکه طرح «تاسیس پایگاه دائمی جمهوری اسلامی ایران در قطب جنوب» پس از سال‌ها مطالعه مسائل جنوبگان و پیگیری اخبار مرتبط با این قاره ناشناخته در پژوهشکده علوم دریایی موسسه ملی اقیانوس‌شناسی تهیه شده است، گفت: با ورود ایران به عرصه مطالعات جنوبگان و گسترش حوزه‌ تحقیقات به دور‌ترین بخش‌های جهان و پیشرفته‌ترین فناوری‌های نوین گامی در تامین منافع کشور در آینده‌ای نه چندان دور است. وی خاطرنشان کرد: از مهم‌ترین دستاوردهای فناورانه‌ای که با حضور جمهوری اسلامی ایران در جنوبگان حاصل خواهد شد دستیابی به فناوری ساخت کشتی یخ شکن تحقیقاتی - پشتیبانی، اسکان در شرایط حدی جنوبگان، فناوری حمل و نقل در یخ و برف، فناوری منسوجات و لباس‌های قطبی، فناوری حفاری در یخ، فراهم آمدن امکان آزمایش‌های فضایی در جنوبگان، جهش در تولید علم و مدیریت کارهای پیچیده است. وی تاکید کرد: با توجه به اهمیت جنوبگان در آ‌ینده اقتصادی و سیاسی جهان و با توجه به وظیفه سازمانی موسسه ملی اقیانو‌س‌شناسی‌، این موسسه پیشنهاد می‌کند جمهوری اسلامی ایران در کوتاه‌ترین زمان ممکن و در یک تصمیم و عزم ملی، حضور مقتدرانه خود را در جنوبگان به اثبات برساند. رییس موسسه ملی اقیانوس‌شناسی با اشاره به اینکه جهان امروز به سرعت در حال تغییر است و مسابقه‌ای فشرده بر سر تصاحب منابع و تامین منافع در میان مدعیان جهانی در گرفته است، تصریح کرد: محدودیت منابع کشف شده، مصرف کنندگان عمده را به فکر استفاده از منابع جدید در مناطقی انداخته که تا کنون درباره آن‌ها کمتر می‌دانسته‌ایم. یکی از این مناطق بستر اقیانوس‌ها و مناطق دور دست جنوبگان است. با وجود پیشرفت فناوری‌ها تاکنون بیش از ۹۰ درصد بستر اقیانوس‌های جهان همچنان ناشناخته باقی مانده است و به همین دلیل سیل کشتی‌های تحقیقاتی به سوی دریاهای جهان روان شده است. چگینی با بیان اینکه از مناطق عمده‌ای که کشورهای جهان چشم امید به منابع و معادن آن دوخته‌اند، قطبین زمین است، خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۰۸ روسیه در اقدامی تحریک آمیز پرچم خود را در عمق چهار هزار متری اقیانوس منجمد شمالی بر بستر دریا نشاند تا ادعای تسلط بر منابع این منطقه را با قدرت نشان داده باشد. پس از آن ایالات متحده تلاش خود را برای حضور و اکتشاف در جنوبگان شدت بخشید. به گونه‌ای که علاوه بر ناوگان مجهز یخ شکن خود، شناورهای تحقیقاتی و لجستیکی بیشتری را از سایر کشور‌ها اجاره کرده و در جنوبگان فعالیت می‌کند. اهمیت جنوبگان هنگامی بیشتر خودنمایی می‌کند که در صورت کشف منابع جدید در اقیانوس هند جنوبی و میانی، مسیرهای اطراف جنوبگان اهمیت زیادی می‌یابند. وی با بیان اینکه حضور در منطقه جنوبگان دارای اهمیت حقوقی و سیاسی است، افزود: شاید تا قبل از قرن بیستم این ناحیه اهمیتی در سیاست بین‌الملل نداشت تا اینکه پس از پایان جنگ جهانی دوم، مباحث حاکمیتی پیرامون آن تشدید شد. برخی کشور‌ها با استناد به زمینه‌های تاریخی و جغرافیایی و توسل به مفاهیم حقوقی و توجیه تعادل قوا‌، ‌ حضور خویش را بر این پهنه اعلام کردند تا اینکه به دلیل تعدد دعاوی و نامشخص بودن وضعیت حقوقی این بخش از زمین، در سال ۱۹۵۹ معاهده‌ای میان دوازده کشور درگیر این مساله برقرار شد که به «معاهده جنوبگان» معروف است. آنچه امروزه موضوع مجامع بین‌المللی و به ویژه کشورهای درگیر در اکتشافات قطبی است، چگونگی ایجاد ترتیبات حقوقی برای استفاده از منابع سرشار این قاره و دریاهای اطراف آن است. پیوستن بیش از چهل کشور جهان به معاهده جنوبگان رییس موسسه ملی اقیانوس‌شناسی تصریح کرد: در طراحی این گونه ترتیبات حقوقی آنچه بیش از دیگر جنبه‌ها بر آن تاکید می‌شود، سابقه حضور و نوع اکتشافاتی است که کشورهای درگیر در جنوبگان دارا بوده‌اند. تاکنون بیش از چهل کشور جهان به این معاهده پیوسته و بسیاری از آنان در جنوبگان پایگاه ایجاد کرده‌اند. آخرین کشور، مالزی است که در شهریور سال ۱۳۹۰ به این معاهده پیوست. از میان کشورهای منطقه هند، پاکستان و ترکیه عضو معاهده بوده و هند و پا کستان در جنوبگان پایگاه دارند. کشورهای عرب از جمله امارات متحده عربی، قطر، عربستان و کویت نیز در این زمینه تلاش کرده و محققان خود را به این منطقه اعزام کرده‌اند. حضور در قطب جنوب تامین کننده منافع کشور در آ‌ینده است وی با تاکید بر اینکه در آینده، جنوبگان به عنوان یک موضوع عمده در صحنه بین‌المللی مطرح خواهد شد به ایسنا گفت: با توجه به منابع سرشار این ناحیه، اهمیت راهبردی آن بر حاکمیت بر نیم کره جنوبی و مسائل علمی بی‌نظیر این محیط، احتمال تجدید نظر در معاهده جنوبگان بسیار است؛ بنابراین حضور در این ناحیه تامین کننده منافع جمهوری اسلامی ایران در آ‌ینده خواهد بود. دسترسی آسان به ماهواره‌ها و فناوری ضدماهواره‌های نظامی و جاسوسی در قطب جنوب رییس موسسه ملی اقیانوس‌شناسی، اهمیت نظامی را از دیگر ویژگی‌های جنوبگان عنوان کرد و افزود: از مهم‌ترین دلایل اهمیت نظامی این منطقه می‌توان به اهمیت آن در دفاع استراتژیک کشور‌ها، ‌ دسترسی آسان‌تر به ماهواره‌ها و فناوری ضد ماهواره‌های نظامی و جاسوسی و مسائل مرتبط با دفاع متعارف اشاره کرد. جنوبگان با توجه به جنگ‌های دریایی و زیر ساخت‌های آن، ‌ ارزش‌های استراتژیک فوق‌العاده زیادی برای ابرقدرت‌های جهان دارد و حتی بنا بر برخی اظهارنظر‌ها معاهده جنوبگان سرپوشی برای رسیدن به اهداف نظامی بوده است. چگینی ادامه داد: یکی دیگر از دلایل آشکاری که‌ کشورهای ابرقدرت را به سمت قطب جنوب می‌کشاند تصرف سرزمین‌های دور افتاده‌ای مانند جنوبگان و متوسل شدن به زور برای اثبات خود است. در آ‌ینده یخ‌های قطب جنوب ممکن است حرارت درگیری‌های شدید را تجربه کند. برای از بین بردن نظامی‌گری در جنوبگان باید تهدیدات صورت گرفته از طرف هر یک از کشور‌ها که باعث نقض حریم منطقه می‌شود با پاسخی مناسب از طرف دیگر کشور‌ها روبرو شود و این ممکن نیست مگر با حضور همه کشورهای جهان در جنوبگان! هزینه و مشکلات ایجاد تاسیسات نظامی در قاره جنوبگان چندین برابر مناطق معتدل‌تر است. بنابراین با توجه به حضور ارگان‌های نظامی قدرت‌های جهانی در این منطقه به سادگی می‌توان نتیجه گرفت که منافع نظامی ابر قدرت‌ها در این منطقه بسیار بیشتر از آن چیزی است که در ذهن قابل تصور است. رییس موسسه ملی اقیانوس‌شناسی با اشاره به اهمیت علمی جنوبگان گفت: تحقیقات در قطب جنوب در حوزه‌های گوناگونی صورت می‌گیرد. یکی از این حوزه‌ها، علوم پایه‌ زمین شامل نقشه‌نگاری، زمین‌شناسی نظیر آتشفشان‌شناسی، دیرینه‌شناسی، سنگ‌شناسی و ژئوفیزیک مانند لرزه، مغناطیس و گرانی سنجی‌ است. یخسار‌شناسی و یخچال‌شناسی از حوزه‌ای دیگر علوم زمین در این منطقه محسوب می‌شود. وجود بیش از ۷۰ درصد از آب شیرین جهان در قطب جنوب چگینی با بیان اینکه جنوبگان دارای بیش از ۷۰ درصد از آب شیرین موجود در جهان به شکل صفحات یخی است، خاطرنشان کرد: یخ‌های قطب حاوی ذرات هوای به دام افتاده متعلق به گذشته‌های بسیار دور هستند و بررسی این ذرات هوا نمایانگر وضعیت آب و هوای جهان در زمان‌های مختلف است. با جدی شدن بحث تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین، ‌ این منطقه به آزمایشگاه منحصر به فردی برای بررسی اثرات این تغییرات تبدیل شده است. رییس موسسه ملی اقیانوس‌شناسی در گفت‌و‌گو با ایسنا تصریح کرد: جنوبگان به همراه اقیانوس احاطه‌کننده‌ آ‌ن به عنوان منطقه واحد، نقش مهمی در پویایی طبیعی سیستم آب وهوای جهان از طریق ارتباط موجود میان یخ، اقیانوس و جو به عهده دارد و مادامی که این ارتباط به طور کامل شناخته نشود به هیچ وجه قادر به پیش‌بینی پیامدهای جهانی فعالیت‌های انسان در کره زمین نخواهیم بود. آب‌های این اقیانوس به دلیل افزایش حلالیت گاز دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌یی در دمای پایین، ذخیره‌گاه اصلی این گونه گاز‌ها در کره زمین محسوب می‌شود. به همین دلایل اقیانوس‌شناسی از جمله قدیمی‌ترین و سنتی‌ترین حوزه علوم در این ناحیه بوده است. وجود بیش از صد گونه ماهیان تجاری در جنوبگان وی افزود: با کاهش ذخایر صید ماهیان و محدودیت‌های صید و مناطق صیادی در جهان، ‌ توجه به سوی جنوبگان بیشتر شده است. بیش از صد گونه از ماهیان این مناطق مورد استفاده تجاری قرار می‌گیرند. به دلیل نگرانی از تامین غذا در آ‌ینده و نیز اهمیت علوم فناوری زیستی، علوم زیستی و بررسی‌های زیست‌شناسی، این ناحیه به ویژه در دهه‌های اخیر اهمیت فوق‌العاده یافته است. جنوبگان بهترین محل برای رصد توفان‌های مغناطیسی ناشی از انفجارات سطح خورشید چگینی، جنوبگان را بهترین محل برای رصد توفان‌های مغناطیسی ناشی از انفجارات سطح خورشید عنوان و خاطرنشان کرد: توفان‌های مغناطیسی یکی از عوامل اصلی بروز اغتشاش در سیستم‌های جهت یابی و شبکه‌های ارتباطی فعالیت ماهواره‌ها بوده و حتی به شبکه‌های انتقال جریان برق زمینی نیز ‌آسیب می‌رسانند. امکان مطالعه شرایط سخت فضا در قطب جنوب وی تصریح کرد: با توجه به شرایط بادخیز و سرمای بی‌بدیل این ناحیه و تشابه نسبی آن با وضعیت مریخ، مطالعه برای چگونگی ساخت لباس فضانوردان و شبیه‌سازی زندگی بر روی مریخ در این ناحیه توسط ناسا (سازمان فضایی ایالات متحده‌) ‌ صورت می‌گیرد. اقامت انسان در جنوبگان شباهت بسیار زیادی به اقامت انسان در فضای نامتناهی دارد؛ بنابراین بررسی واکنش‌های روحی و رفتاری انسان در کاوش‌های جنوبگان از مهم‌ترین مسائل مورد بررسی است. بی‌دلیل نیست که فضانوردان آمریکایی قبل از سفر به فضا در پایگاه‌های جنوبگان آموزش می‌بینند. بیش از ۱۷۵ نوع ماده گران‌بهای معدنی در قطب جنوب وجود دارد چگینی ادامه داد: برآورد‌ها در خشکی و فلات قاره و بستر عمیق آ‌ب‌های جنوبگان، وجود ذخایر هیدروکربنی و بیش از ۱۷۵ نوع ماده گران‌بهای معدنی نظیر آهن، ‌ زغال سنگ، ‌ مس، ‌مولیبدن، طلا، نقره، اورانیوم و توریوم را گزارش کرده است. استخراج این منابع نیازمند فناوری‌های پیچیده‌ای است که شالوده‌های آن در این منطقه در حال طرح‌ریزی است. ایده استفاده از آب‌های شیرین این نواحی برای آبیاری بیابان‌های خشک سایر قاره‌ها در حال پیگیری است به طوری که عربستان سعودی مجذوب این ایده شده است. وی خاطرنشان کرد: پس از اکتشافات کشتی گلومار چلنجر (‌۱۹۷۳-۱۹۷۲) درباره وجود منابع هیدروکربنی در دریای رآس در جنوبگان، تحقیقات پژوهشگران ایالات متحده از امکان وجود ده‌ها میلیارد بشکه نفت خام در این منطقه خبر داد. رقابت کشور‌ها برای کشف و ثبت منابع قطب چگینی با بیان اینکه در حال حاضر کشورهای مختلف با هدف کشف چنین ذخایری به این ناحیه قدم نهادند، خاطرنشان کرد: نروژ و آلمان تمرکز خود را بر دریای «ودل» قرار داده و ژاپن به مدت سه سال دریاهای بلینگز هاوسن، رآس و ودل را بررسی کرد. همچنین فرانسه فلات قاره «ترا آدله» را برای اکتشاف انتخاب کرد و استرالیا نگاه خود را به فلات یخ زدهی ‌آمری (Amery) معطوف ساخته است. روسیه مناطق متعددی را برای چنین مطالعاتی حتی در داخل قاره جنوبگان انتخاب کرده است. تا سال ۲۰۱۰ سالانه بیش از ۲۱هزار نفر از قطب جنوب دیدن کرده‌اند رییس موسسه ملی اقیانوس‌شناسی با بیان اینکه یکی دیگر از صنایع مرتبط با قطب جنوب، توریسم است، افزود: تا سال ۲۰۱۰ سالانه بیش از ۲۱هزار نفر از این ناحیه دیدن کرده‌اند و پیش‌بینی می‌شود در دهه ‌آینده تا صدهزار نفر در سال از مناطق یخ زده جنوبگان بازدید کنند و این به معنی یک صنعت چند میلیارد دلاری و بسیار سود آور است. وی، افزایش اعتماد به نفس ملی را یکی دیگر از نتایج ایجاد پایگاه دائمی در قطب جنوب عنوان کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره در سخنان خود بر ضرورت تقویت اعتماد به نفس ملی تاکید داشته و ‌آن را عامل اصلی ادامه پیشرفت‌های کشور خوانده‌اند. همانطور که دستیابی به فناوری هسته‌ای و نیز دستیابی به دانش فضایی بر خودباوری و اعتماد به نفس ملی مردم ایران اثرگذار بوده است، دسترسی به قارهٔ یخ زده جنبگان و مطالعه و تحقیق در آن می‌تواند این خودباوری را تقویت کند. اجرای طرح تاسیس پایگاه دایمی جمهوری اسلامی ایران در قطب جنوب در شش مرحله چگینی با بیان اینکه طرح طرح تاسیس پایگاه دایمی جمهوری اسلامی ایران در قطب جنوب شامل شش مرحله اصلی است، گفت: در مرحله اصلی ایجاد مرکز ملی تحقیقات جنوبگان مد نظر است. در این مرکز تیم‌هایی متشکل با انگیزه برای بررسی جنبه‌های گوناگون حقوقی، سیاسی، اقتصادی‌، ‌ نظامی و علمی جنوبگان تشکیل می‌شود. وی افزود: در این مرکز سایر جنبه‌های حضور در جنوبگان نظیر اعزام دانشمندان ایرانی با شرکای مجرب خارجی، تامین کشتی یخ شکن، انتخاب تیم دانشمندان برای حضور در قطب و انتخاب محلی برای برپایی پایگاه دائمی ایران در جنوبگان بررسی خواهد شد. در مرحله دوم اعزام دانشمندان ایرانی به جنوبگان به همراه شریک خارجی صورت می‌گیرد زیرا بر اساس معاهده جنوبگان و متمم‌های آن کاوشگران باید ضمن داشتن تجربه‌، توان علمی و مهارتی لازم، دارای گواهی مربوط به کار در جنوبگان باشند. چگینی ادامه داد: در مرحله سوم، ساخت تجهیزات پیش ساخته جهت استقرار در جنوبگان شروع می‌شود. مطالعه ساخت چنین تجهیزاتی از دستاوردهای مهم طرح مطالعات جنوبگان خواهد بود. در مرحله چهارم ساخت نخستین شناور یخ شکن تحقیقاتی - لجستیکی جنوبگان ایران آغاز می‌شود. چنین شناوری برای پشتیبانی از پایگاه ضروری و لازم است. چنین امری کشور را در ساخت شناورهای یخ شکن و نیز تربیت نیروی متخصص در راهبری چنین شناورهایی توانمند خواهد کرد. در مرحله پنجم حمل و استقرار نخستین پایگاه تابستانی ایران در جنوبگان انجام خواهد شد و پس از شناخت مشکلات موجود در جنوبگان و به دست آ‌مدن تجربه کافی و رفع کمبودها‌، این پایگاه در مرحله ششم به صورت دائمی به عنوان پایگاه ایران در جنوبگان فعالیت خواهد کرد. به گفته وی زمان‌بندی این طرح بر اساس مطالعات انجام شده در صورت فراهم شدن بودجه کافی و یا تمهیداتی در نحوه تامین شناور یخ شکن می‌تواند در طول سه سال نیز انجام شود.