اولویت ها در جهان عرب دگرگون شده است/ حل معضل اسراییل در صدر دغدغه های مردم اردن و عربستان

سرویس بین الملل «فردا»؛ لاله رشیدی: «موسسه آمریکایی عرب زاگبی» با پرسش از بیش از ۶۰۰۰ نفر نظر سنجی‌ای در هفت کشور عربی انجام داده است. نتایج حاصل از نظر سنجی حاکی از آن است که اولویت‌های مردم در بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱ حول و حوش تامین معاش، ارتقاء نظام آموزشی و بهداشتی و گسترش فرصتهای شغلی بوده است ولی اینک در سال ۲۰۱۱ بعد از گذشت نه ماه از بهار عربی اولویت‌های مردم حول اصلاحات اساسی و دموکراسی و پایان دادن به قوم گرایی در این کشور‌ها است.

***************

نه ماه پس از بهار عربی یک موسسه پژوهشی در ۷ کشور عربی؛ اردن، عربستان، امارات متحده، لبنان، مصر، تونس و عراق باهدف بررسی نگرانی‌های اولیه سیاسی آن‌ها و رضایتمندی مردم از سرعت تغییرات در منطقه و کشور‌هایشان نظرسنجی انجام داده است. آنچه که در ‌‌نهایت از خلال این نظر سنجی دریافت شده، این است که بعد از اتفاقاتی که در این مدت در منطقه رخ داده است اولویت‌های سیاسی مردم «اصلاحات» و حقوق مربوط به این مسائل است.

نتایج همیشه از یک کشور تا کشور دیگر متفاوت است. این نظر سنجی به طور منظم از سال ۲۰۰۱ تا کنون در حال انجام شدن است. نکته جالب توجه این است که معمولا هر سال که نظر سنجی صورت می‌گرفت، تفاوت چشمگیری در نتایج با سالهای قبل دیده نمی‌شد. ولی در سال ۲۰۱۱ خواسته‌ها و اولویت‌های مردم بسیار متفاوت‌تر از سالهای قبل است.

به عنوان مثال در سال ۲۰۰۹ در بیشتر کشورها چهار اولویت اصلی اعراب، حول و حوش «تامین معاش»، «توسعه فرصتهای شغلی»، «بهبود نظام سلامت» و «بهبود نظام آموزشی» بوده است. این اولویت‌ها از لحاظ رتبه دهی از کشوری به کشور دیگر متفاوت بودند ولی صرف نظر از رتبه، این چهار مورد اولویت‌های اصلی اکثریت اعراب در تمامی سالهای قبل از ۲۰۱۱ بودند.

اولویت‌های بعدی اعراب حول و حوش مسائلی مانند «پایان دادن به فساد و قومی گرایی» و «حل و فصل معضل اسرائیل» بود. معمولا مساله «حقوق اشخاص» و «دموکراسی» و «اصلاحات» در پایین‌ترین رده قرار می‌گرفت.

نکته قابل توجه این است که هنوز هم «توسعه فرصت‌های شغلی» در خاورمیانه و شمال آفریقا به استثنای امارات متحده عربی اولین دغدغه مردم است. اما آنچه که جلب نظر می‌کند این است که در نظر سنجی اخیر «پایان دادن به فساد و قوم گرایی» اکنون جزء دغدغه‌های اصلی مردم این هفت کشور عربی است. در بیشتر کشور‌ها اصلاحات سیاسی و پیشبرد دموکراسی و حمایت از حقوق مدنی اشخاص جز اولویت‌های اصلی مردم شده است.

این نکته ممکن است قابل توجه باشد که در کشور مصر به دلیل اینکه عملا هیچ تغییری در مصر رخ نداده است، اولویت‌ها همچنان مشابه اولویتهای سال ۲۰۰۹ است البته کمی جابجایی در ترتیب آن‌ها قابل مشاهده است. مصری‌ها خواهان تغییر حکومت خود هستند چرا که معتقدند که این حکومت فاسد است و نمی‌تواند نیازهای اساسی مردم نظیر شغل، بهداشت، رفاه و آموزش و پرورش آن‌ها را برآورده سازد.

اما در لبنان، عربستان سعودی، اردن و امارات متحده اولویت اصلی «اصلاحات» و «حقوق اشخاص» است.

نگرانی در مورد معضل اسرائیل، در اردن و عربستان و امارات متحده در این نظر سنجی در رده‌های بالا قرار دارد. در پنج کشور عربی نگرانی جدی در مورد تروریسم و بنیادگرایی و درگیری‌های قومی وجود دارد.

مردم عراق و لبنان از سرعت بالای تغییرات خشنود نیستند چرا که فکر می‌کنند کشور آن‌ها در مسیر نادرستی حرکت می‌کند که پایان خوشی در انتظار آن‌ها نیست.

اما نیازهای اساسی سالهای قبل همچنان پابرجاست هرچند که که در همه کشور‌ها در صدر اولویت‌ها قرار ندارند. همچنان مردم خواهان کار، نظام آموزشی مناسب، نظام سلامت مناسب و در دسترس همگان هستند. با این وجود می‌توان گفت که انقلاب های عربی واژگان جدیدی را به گفتمان سیاسی عرب معرفی کرده است. چگونگی پاسخگویی دولت‌ها به این نگرانی‌ها در سال آتی بسیار مهم خواهد بود.