صدای پای زلزله در پایتخت

شفاف: زمین لرزه‌های متعدد در جای جای کشور پایتخت نشین‌ها را نگران کرده است. اخبار منتشر شده درباره زلزله در شهرهای ساحلی کنگان و بنک، بومهن، جیرفت، املش در نزدیکی گیلان و... نگرانی‌ها درباره وقوع زلزله در پایتخت را افزایش داده است. هر چند شدت این زمین لرزه‌ها آنقدر زیاد نیست که خسارات آنچنانی بر جای بگذارد اما خاطره تلخ زلزله منجیل و بوئین زهرا و بم هنوز از یاد‌ها نرفته است و این آمار از لرزیدن شهر‌ها نشان می‌دهد ایران روی خط زلزله قرار دارد و هر لحظه توسط این بلای طبیعی تهدید می‌شود. زمین لرزه‌های متعدد در جای جای کشور پایتخت نشین‌ها را نگران کرده است. اخبار منتشر شده درباره زلزله در شهرهای ساحلی کنگان و بنک، بومهن، جیرفت، املش در نزدیکی گیلان و... نگرانی‌ها در باره وقوع زلزله در پایتخت افزایش داده است. هر چند شدت این زمین لرزه‌ها آنقدر زیاد نیست که خسارات آنچنانی بر جای بگذارد اما خاطره تلخ زلزله منجیل و بوئین زهرا و بم هنوز از یاد‌ها نرفته است و این آمار از لرزیدن شهر‌ها نشان می‌دهد ایران روی خط زلزله قرار دارد و هر لحظه توسط این بلای طبیعی تهدید می‌شود. مدت های مدیدی است که کار‌شناسان نسبت به وقوع زلزله در پایتخت هشدار می‌دهند و می‌گویند: تهران روی گسل قرار دارد و هر لحظه وقوع زلزله در کمین پایتخت نشینان است. حتی حدود دو سال پیش، رییس جمهور در مصاحبه تلویزیونی بحث زلزله تهران را مطرح کرد ودر سال ۸۹ نیز با صحبت درباره امکان وقوع زلزله در تهران این بحث را دوباره نقل محافل کرد. اما با وجود اینکه همه می‌دانند زلزله قابل پیش بینی نیست اما زمینه‌های کم کردن آسیب‌های احتمالی و کاهش خسارات جانی و مالی نیز به زعم بسیار از کار‌شناسان، در تهران فراهم نیست. این در حالی است که مصطفی نجار وزیر کشور می‌گوید، برای افزایش آمادگی در برابر زلزله اقدامات خوبی صورت گرفته است اما معلوم نیست این اقدامات در چه حوزه‌ای و در کجا صورت گرفته است؟ بافت فرسوده، نبود تجهیزات و شرایط امداد رسانی از مهم‌ترین مشکلات مردم در هنگام وقوع زلزله است که همچنان بر قوت خود باقی است. در صورت بروز کوچک‌ترین حادثه‌ای در تهران امکان امدادرسانی زمینی به حادثه دیدگان بسیار سخت است و باید امداد رسانی از طریق هوای انجام شود و در این زمینه نیز باندی برای فرود در مناطق پرتراکم شهر وجود ندارد. تعداد ساختمان‌های مسکونی تهران ۹۰۰ هزار واحد برآورد شده‌اند که از این میزان ۴۵ درصد ساختمان‌ها سازه آجری و فلزی دارند، ۴۰ درصد دارای سازه فلزی هستند، ۱۰ درصد از بتن مسلح و درصد اندکی نیز از ساختار خشتی برخوردارند. ۶ درصد ساختمان‌های مسکونی که دارای سازه فلزی هستند در ۱۰ سال گذشته ساخته شده‌اند. (آمار مربوط به سال ۱۳۷۸ است) در سازه‌های فلزی پایه‌ها و تیر‌ها با استفاده از جوشکاری کارگاهی به یکدیگر اتصال داده شده‌اند که این منجر به کم شدن اعتبار یا قابلیت اعتماد به این اتصالات می‌شود. بنابراین انتظار نمی‌رود که سازه‌های فلزی به طور کامل در برابر زلزله مقاومت موثری داشته باشد. از سوی دیگر، بخش‌های مرکزی تهران و محلات قدیمی شهر و اطراف آن مانند تجریش، قلهک و جنوب شهر ساختمانهایی با طول عمر بیش از ۳۰ سال وجود دارد که با مصالح نامرغوب و ملات ضعیف ساخته شده‌اند و نمی‌توانند در برابر زلزله‌ای با بزرگی متوسط مقاومت کنند، این در حالی است که کار‌شناسان وقوع زلزله‌ای به بزرگی بیشتر از ۷ ریش‌تر را برای پایتخت پیشبینی می‌کنند. آنچه که از شرایط موجود پیداست این است که تهران آمادگی چندانی برای مقابله با این پدیده مخرب طبیعی ندارد. خطر زلزله تأسیسات مهمی چون بیمارستان‌ها، مدرسه‌ها، پادگان‌ها، ادارات دولتی، هلال احمر و مراکز آتش نشانی را هم در معرض خطر قرار می‌دهد و پس از زلزله، آب و برق و گاز شهر قطع خواهد شد و به سبب ویرانی ساختمان‌ها، راه‌ها بسته می‌شود و اثرات فاجعه را بیشتر می‌کند. معاون پژوهشکده زلزله‌شناسی درباره وقوع زلزله در تهران گفت: در صورت وقوع زلزله در شهر تهران بیش از ۵ میلیون نفر جان خود را از دست خواهند داد. زلزله در شهر تهران قطعی است و میزان شدت آن بین ۷ تا ۸ دهم ریش‌تر خواهد بود. زمان بازگشت زلزله در تهران هر ۱۷۳ سال است. از آخرین زمان بازگشت وقوع زلزله ۱۵ تا ۲۰ سال می‌گذرد و ما باید هر لحظه آماده وقوع آن باشیم. اما حسن بیادی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز با اشاره به شهر بم و اینکه این شهربعد از زلزله ۸ سال پیش همچنان با معضل رو به رو است، گفت: «همه می‌دانند زلزله در تهران فاجعه به بار می‌آورد ولی هیچ‌کس به فکر بافت‌های فرسوده آن نیست.» بیادی با اشاره به سالروز زلزله بم، یادآور شد: «متأسفانه با گذشت ۸ سال از وقوع زلزله بم و به‌رغم اینکه همه ارگان‌ها دست به دست هم داده‌اند هنوز نتوانسته‌ایم به طور احسن ضایعاتی که آن حادثه ایجاد کرده بود را برطرف کنیم و این شهر همچنان با معضل رو به رو است.» او ادامه داد: «به رغم اینکه همه سازمان‌ها و نهاد‌ها می‌دانند تهران از جمله شهرهایی است که موضوع بافت‌های فرسوده در آن یک خطر جدی محسوب می‌شود و با کوچک‌ترین زلزله یک فاجعه رخ خواهد داد، هیچ‌کس به فکر بافت‌های فرسوده آن نیست. این در حالی است که برطرف کردن معضل بافت‌های فرسوده یک پارامتری نیست که بگوییم کدام ارگان مقصر است و مجموعه مدیریت شهری و مجموعه ۳ قوا باید دست به دست هم بدهند و با یک مدیریت یکپارچه در رفع معضلات بافت‌های فرسوده اقدام کنند. اما در این بین به دلیل عدم نظارت سازمان نظام مهندسی و استاندارد نبودن مصالح، ساختمان‌هایی که عمر چندانی از آن‌ها نمی‌گذرد نیز در آینده‌ای نزدیک به بافت‌های فرسوده افزوده می‌شوند.» آنچه مسلم است، خطر وقوع زلزله‌ای مانند شهر بم که این روز‌ها سالگرد وقوع آن است، تهران را تهدید می‌کند. از آنجایی که جمعیت تهران بسیار بیشتر از بم است، فاجعه انسانی که در صورت وقوع زلزله در پایتخت رخ می‌دهد بسیار بیشتر خواهد بود. فاجعه‌ای که در صورت وقوع، چه از لحاظ انسانی و چه از لحاظ مالی صدمات جبران ناپذیری را به کشور وارد خواهد کرد. باید چاره‌ای اساسی در این زمینه اندیشید و تنها انتقال اجباری کارمندان از تهران و یا منتقل کردن ادارات و سازمان‌های مهم از پایتخت راهکار اساسی برای این معضل نیست و باید آیا به راستی تدبیری برای این مشکل بزرگ اندیشیده خواهد شد یا به مانورهای نمایشی سالیانه اکتفا می‌شود!