خداحافظی با جراحی‌های دردناك ديسك كمر
اين روش درماني كه به نوعي اولين عمل جراحي ديسك كمر به روش فورامينوسكوپي در كشور محسوب مي‌شود، در بيمارستان امام رضا (ع) دانشگاه علوم پزشكي ارتش توسط دكتر بصام پور، عضو هيات علمي اين دانشگاه انجام شده است.
ایسنا: «فتق ديسك كمري» كه در اصطلاح عامه به عنوان «ديسك كمر» از آن ياد مي‌شود، عارضه‌اي است كه در اثر بيرون زدگي يا فتق ديسك كمر از قسمت خلفي و در نتيجه فشار بر نخاع يا ريشه هاي عصبي نخاع بروز كرده و سبب ايجاد درد در ناحيه كمر با انتشار به پاها مي‌شود. فتق ديسك كمري معمولا در مقابل انجام فعاليت مكرر سنگين و خارج از توان بدن ايجاد مي‌شود اما بد نشستن طولاني، خم و راست شدن مكرر، فعاليت پس از خسته شدن عضلات كمر، فعاليت با برخي از ابزار آلات مانند چكش‌هاي بادي و مشاغلي مانند رانندگي به خصوص رانندگي با خودرو‌هاي سنگين افراد را مستعد ضايعات ديسك كمر مي‌كند. درمان‌هاي رايج ضايعات ديسك كمر طي سالهاي گذشته، شاهد تحولات شگرفي بوده است؛ به طوري كه از شكافتن كمر بيمار در حين جراحي به ايجاد تنها يك سوراخ چند ميليمتري براي درمان ديسك كمر رسيده است.
اكنون متخصصان ايراني هم، موفق به اجراي جديدترين روش درمان ضايعات ديسك كمر شده‌اند. اين روش درماني كه به نوعي اولين عمل جراحي ديسك كمر به روش فورامينوسكوپي در كشور محسوب مي‌شود، در بيمارستان امام رضا (ع) دانشگاه علوم پزشكي ارتش توسط دكتر بصام پور، عضو هيات علمي اين دانشگاه انجام شده است. در اين روش بر خلاف شيوه‌هاي معمول كه با ايجاد يك شكاف از پشت با انجام جراحي نسبت به درمان عارضه اقدام مي‌شود، براي رسيدن به ديسك تنها سه ميلي‌متر برش از ناحيه پهلو ايجاد مي‌شود و محل ورود به فضاي نخاع، همان محل خروج عصب ( فورامن) است. البته در كتاب‌هاي كلاسيك جراحي از اين ناحيه به عنوان منطقه ممنوعه نام مي‌برند؛ چرا كه با ورود به اين ناحيه، خونريزي شديدي آغاز مي‌شود كه به عقيده دكتر بصام‌پور دليل عدم خونريزي در اين نوع از جراحي استفاده از دستگاه اندوسكوپ به جاي روش‌هاي جراحي مرسوم است. از مزيت‌هاي مهم اين روش اين است كه جراحي فقط با كمك بي حسي موضعي و با ايجاد يك سوراخ سه ميليمتري در پهلوي بيمار آغاز مي‌شود؛ بنابراين بيمار يك ساعت پس از عمل مي‌تواند به زندگي روزمره خود بازگردد و ديگر اين كه فرد درگير عوارض بيهوشي نمي‌شود.
دكتر عليرضا بصام‌پور، متخصص ارتوپد و فوق تخصص جراحي ستون فقرات كه مجري اين روش درماني جديد است در گفتوگو با خبرنگار علمي ايسنا گفت: هر انسان معمولاً 26 مهره در ستون فقرات دارد. مهره‌ها به وسيله صفحات انعطاف پذيري به نام ديسك بين مهره‌يي از يكديگر جدا مي شوند. در واقع هر فرد در حالت طبيعي داراي پنج ديسك در ناحيه كمر است، بنابراين وجود ديسك كمر بيماري محسوب نمي‌شود. در ديسك كمر جداري به نام «آنالوس» وجود دارد. زماني كه آنالوس ضعيف شده و محتويات داخل ديسك به نام «نوكلئوس» به سمت بيرون بيايد با تحريك شيميايي يا فشار مستقيم ريشه‌هاي عصبي دردناك شده و بيمار در پا و كمر احساس درد مي‌كند؛ بنابراين وقتي جدار ديسك ضعيف شود مردم به اصطلاح مي‌گويند كه اين فرد ديسك دارد اما به طور علمي ديسك اين افراد آسيب ديده و خراب شده است. عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي ارتش در خصوص روش‌هاي درمان ضايعات ديسك كمر گفت: حدود 100 سال پيش ابتدا پوست بيمار در ناحيه كمر باز مي‌شد؛ سپس استخوان‌ها برداشته مي‌شد تا نخاع ديده شود؛ پس از آن نخاع باز مي‌شد تا ريشه‌هاي عصبي كه به رشته‌هاي ماكاروني شبيه است، مشاهده و در نهايت پس از رسيدن به ديسك، ضايعات تخريب شده تخليه شوند. سپس نخاع ترميم شده و لايه‌هاي بعدي درمان مي‌شدند تا به پوست برسند. اين متخصص با بيان اينكه در اين جراحي‌ها، بيمار در بيهوشي كامل به سر مي‌برد، اظهار كرد: نبايد از عوارض زياد اين جراحي غافل شد كه يكي از مهمترين اين عوارض فلج شدن بيماران بود. البته ضعف‌هاي عضلاني و دردهاي عصبي تا پايان عمر از ديگر عوارض اين روش محسوب مي شود. ضمن اين كه در اين جراحي بيمار پس از عمل بايد مدت‌ها استراحت مي‌كرد. رييس بخش جراحي ستون فقرات بيمارستان امام رضا (ع) تصريح كرد: پس از مدتي، متخصصان متوجه شدند كه مي‌توانند با برداشتن استخوان و لايه‌هاي محافظ نخاع بدون اين كه نخاع را بشكافند، آنها را به يك سمت كشيده و به راحتي ضايعات ديسك را تخليه كنند؛ اما مشكل اين روش آن بود كه به دليل جابه‌جا كردن نخاع، چسبندگي شيوع پيدا مي‌كرد. به طوري‌كه بيمار پس از مدتي از انجام عمل، دچار كمردرد مي‌شد؛ به اين علت كه وقتي نخاع كشيده شده، به جاي اصلي خود برمي‌گشت، فاقد محافظ بود و در نهايت به بافت‌هاي عضلاني و فيبروز اطراف خود مي‌چسبيد و بيمار احساس درد مي‌كرد.
وي افزود: در روش‌هاي جديدتر كه از حدود 30 سال پيش رايج شدند به جاي برداشتن كل استخوان و محافظ‌هاي اطراف عارضه، يك سوراخ كوچك باز و ضايعه ترميم مي‌شد؛ اما به دليل اين كه باز مجبور به كشيدن نخاع به يك طرف بوديم، چسبندگي ايجاد مي‌شد و البته اين جراحي‌ها هم، نيازمند بيهوشي و شكاف وسيع و خونريزي در آن شايع بود. بصام پور افزود: در اين روش هم بيمار در بيهوشي كامل به سر مي‌برد و هيچ گونه عكس‌العملي در حين عمل از خود در برابر مراحل مختلف جراحي نشان نمي‌داد كه نشان دهنده آسيب‌ديدگي باشد؛ بنابراين برخي اوقات، پس از عمل، بيمار دچار قطع نخاع هم مي‌شد. وي با بيان اين كه در جديدترين روش درمان ضايعات ديسك كمر كه در بيمارستان امام رضا(ع) استفاده مي‌شود، راه ورود به ديسك كمرعوض مي‌شود، خاطرنشان كرد: در اين روش به جاي ورود از پشت فرد و به طور مستقيم، جراحي از پهلو بيمار انجام مي‌شود؛ البته در سالهاي اول، اين روش به دليل خونريزي شديد و بيهوشي كامل بيمار، چندان مورد استقبال جراحان قرار نگرفت؛ اما پس از ورود تجهيزات پزشكي جديد مانند آندوسكوپي و ليزر، جراح مي‌تواند تنها با ايجاد يك سوراخ كوچك در ناحيه پهلو بيمار به جاي اين كه با چشم خود جراحي باز انجام دهد، مي‌تواند با فرستادن اندوسكوپ چند ميليمتري و دوربين به داخل بدن در حقيقت چشم را با درشت نمايي چند صد برابر بداخل بدن بفرستد ومراحل جراحي را در مانيتور مشاهده و پيگيري کند و به جاي اين كه از چاقو استفاده کند؛ از ليزر جهت بريدن و سوزاندن استفاده مي‌كند كه البته استفاده از ليزر سبب مي‌شود كه برش با دقت زياد و بدون خونريزي باشد و به دليل اين كه هيچ استخوان يا عضله يا ليگاماني خارج نشده، بيمار مي‌تواند بلافاصله به شرايط مناسب خود بازگردد. بصام‌پور در گفتوگو با ايسنا تصريح كرد: در اين روش كه با ايجاد يك سوراخ كوچك در پهلوي بيمار انجام مي‌شود، ديگر نيازي به بيهوشي كامل بيمار نيست و تنها با يك بي‌حسي موضعي عمل انجام مي‌شود، در نتيجه بيمار مي‌تواند در هر مرحله از جراحي عكس‌العملي نشان دهد تا از عوارض جانبي عمل جلوگيري شود و مضافأ اينكه بيمار در حين جراحي، ميزان درد پا و يا بي حسي اندام خود را اعلام مي‌كند و در حقيقت خود بيمار زمان ختم عمل را با توجه به كاهش درد مشخص مي‌كند. وي با بيان اين كه تقريبا 30 سال است كه استفاده از اين روش در دنيا آغاز شده است، تصريح كرد: ابتدا جراحي ايراني به نام دكتر پرويز كامبين در آمريكا با آندوسكوپ‌هاي اوليه كه بزرگ هم بودند اين روش را ابداع كرد. سپس اروپايي‌ها و به خصوص آلماني‌ها به خصوص افرادي به نام پروفسور روتهام، پروفسورگور و پروفسوريونگ اين روش را توسعه داده و تجهيزات خاصي را ابداع كردند. بصام پور تصريح كرد: اين روش به وسيله دستگاه آندوسكوپي و ليزر ستون فقرات كه حدود 100 ميليون تومان قيمت دارد انجام مي شود و جراح علاوه بر اينكه بايد در جراحي باز كمر متبحر باشد، بايد دوره‌هاي خاص را حداقل به مدت شش ماه روي جسد و سپس به عنوان نظاره گر (ابزرور) و در نهايت دستيار زير نظر اساتيد اين رشته در آمريكا، آلمان يا اسپانيا بگذراند تا بتواند خود اقدام به جراحي کند. وي كه اين جراحي را تا به حال روي دو بيمار در بيمارستان امام رضا (ع) انجام داده خاطرنشان كرد: هر دوي بيماران مرد و حدود 25 سال سن داشته اند. يكي از آنها جودوكار و ديگري از پرسنل كادر ارتش جمهوري اسلامي بود که به صورت سرپايي جراحي و بعد از اتمام جراحي مرخص شده‌اند. بصام پور تصريح كرد: فرد جودوکار دچار پارگي ديسک بين مهره‌يي 1-2 L حين تمرين با ضعف و عدم توانايي راه رفتن بوده و توسط فدراسيون پزشكي ورزشي ارجاع داده شده بود كه به طور معمول بايد جراحي وسيع با باز كردن شكم و سينه براي وي انجام مي شد. افسر ارتش هم با پارگي ديسک اس 1 5L بود كه به طور معمول بايد تحت جراحي و گذاشتن پيچ و فيكساسيون قرار مي‌گرفت. وي در پايان با تاكيد بر اين كه استفاده از اين روش براي هر نوع فتق ديسك بين مهره‌يي و تحت هر شرايطي امكان پذير است، تصريح كرد: اين روش به دلايلي براي سه گروه از بيماران به شدت توصيه مي شود؛ يكي بيماراني كه به دليل شرايط كاري شان نمي توانند بعد از جراحي استراحت كنند مثل ورزشكاران حرفه‌يي، مديران و فعالان مشاغل حساس مانند پزشكان، دندانپزشكان، خلبانان و ديگر بيماران با بيماري زمينه‌يي مانند ديابت، ام اس، سرطان‌ها، پرفشاري خون و بيماران قلبي و گروه سوم افراد مسن كه به هر دليلي بيهوشي براي آنها مضر يا خطرناك است.