معنی اسامی خودروهای داخلی چیست؟

دنیای اقتصاد: تا به حال به این فکر کرده‌اید که نام هر یک از خودروهای داخلی بر چه مبنایی انتخاب شده و چه معنایی دارند؟ مثلا معنی پیکان چیست؟ یا سمند و صبا و تیبا؟ اصلا به ذهنتان خطور كرده که خودروسازان کشور از چه شیوه و فرآیندی برای نامگذاری محصولات خود استفاده مي‌کنند و چه معیارهایی را در این مورد در نظر مي‌گیرند؟ و در نهایت آیا به این فکر کرده اید که نام خودروها در میزان استقبال مشتریان از آنها، تاثیر دارد یا خير؟ موضوع «نامگذاری» در صنعت خودرو کشور، اگرچه از سال 80 و با طراحی اولین خودرو ملی (سمند) شکلی سازمان یافته به خود پیدا کرد، اما به گواه تاریخ، در سال‌های اولیه عمر صنعت خودرو کشور نیز «نامگذاری» مرسوم بوده، منتها شکل محدودتری نسبت به زمان حال داشته است. به هر حال آن زمان خودروسازی کشور دارای «برند» نبود، اما در یک دهه گذشته با طراحی و تولید محصولات داخلی از جمله، سمند، تیبا و رانا، انتخاب «نام» در خودروسازی کشور نیز از اهمیت بیشتری برخوردار شد، به نحوی که خودروسازان برای این کار دست به فراخوان زدند و حتی کمیته‌اي نیز در آن مورد تشکیل دادند. هم اکنون خودروسازان داخلی برای انتخاب نام محصولات خود، از راه فراخوان به نظرات مشتریان دسترسی پیدا مي‌کنند و در نهایت نیز با مطرح کردن نام‌های پیشنهادی منتخب در کمیته «نامگذاری»، اسم خودرو موردنظر انتخاب مي‌شود. حال در این گزارش ضمن بررسی پروسه تعیین «نام» در صنعت خودروسازی کشور، نگاهی نیز به نام‌های فعلی و معانی آنها مي‌اندازیم. آن طور که ريیس کمیته نام‌گذاری محصولات ایران خودرو در این مورد به خبر نگار ما مي‌گوید، بنیان کمیته نام تجاری و شعار تبلیغاتی در اوایل دهه 1380 در ایران خودرو فعال شده و این کمیته تاکنون بیش از 200 جلسه برگزار و چندین نام انتخاب کرده است. عبدالله بابایی تاکید مي‌کند: هدف از تشکیل این کمیته، یکپارچگی در تعیین نام خودروها و البته شعارها و شیوه‌های تبلیغاتی است. وی در مورد روند انتخاب نهایی نام خودروها مي‌افزاید: معمولا برای تعیین نام خودروها، فراخوانی انجام و نظر مشتریان در این مورد اخذ مي‌شود، که گاهی نام‌های پیشنهادی بسیار زیاد متنوع از آب در مي‌آیند. به گفته بابایی، این نام‌ها به کمیته تخصصی مي‌روند و پس از آن، جهت بررسی بیشتر، در کمیته اصلی که 12 عضو دارد، مطرح مي‌شوند. وی مي‌گوید: نام‌های پیشنهادی، در کمیته تعیین نام مورد بحث و تبادل نظر قرار مي‌گیرند و در نهایت دو تا سه گزینه نهایی انتخاب شده و برای بررسی بازخورد آنها در جامعه، در گروه‌های نظرسنجی، ارزیابی خواهند شد. به گفته رییس کمیته نامگذاری محصولات ایران خودرو ، گزینه‌ها به همراه نتایج نظرسنجی، به مدیریت ارشد شرکت منعکس مي‌شود تا پس از دریافت نظر وی، نتیجه نهایی برای ثبت به معاونت حقوقی برود. در نهایت نیز، برای جا انداختن نام انتخاب شده در بازار، تبلیغات لازم انجام مي‌شود. آن طور که رییس کمیته نامگذاری محصولات ایران خودرو مي‌گوید، نام‌های منتخب باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند، به نحوی فارسی بودن، قدرت ماندگاری در ذهن مشتریان، ساختار آوایی و نوشتاری و کاربرد معنایی از جمله مهم‌ترین این ویژگی‌ها به شمار مي‌روند. بابایی تاکید مي‌کند: نام انتخابی نباید در سایر زبان‌ها معنی نامناسبی داشته و تلفظ آن در زبان‌هاي بين‌المللي نیز مي‌بایست روان و ممكن باشد. همچنین عدم قابلیت «تمسخر» نیز یکی دیگر از شرایط لازم برای نام خودرو به حساب مي‌آید. رییس کمیته نامگذاری در ادامه مي‌افزاید: نام خودرو علاوه بر اینکه باید متناسب با برند، یادآور کشور باشد، مي‌بایست به نوعی با ذات «خودرو» نیز که تداعی‌کننده حرکت و شتاب و سرعت است، ارتباط برقرار کند. زيبایی، خوش آهنگی و گوش نوازی و كوتاهی در ساختار آوایی و زيبایی و چشم نوازی در ساختار نوشتاری نیز، دیگر ویژگی نام انتخابی برای خودرو به شمار مي‌روند. این «نام» همچنین باید نوعی احساس صميمي بودن را به مخاطب القا کند. شیوه نام‌گذاری در بین خودروسازان خارجی اما ببینیم هم اکنون در دنیا با چه روشی نام خودروها را انتخاب مي‌کنند. در حال حاضر خودروسازان بین المللی با استفاده از دو روش «واژه‌ای»، «رقمی و ترکیبی»، نام محصولات خود را برمی گزینند. در روش «رقمی-ترکیبی»، عدد و حروف انتخاب شده معمولا از نظر معنی و مفهوم با ویژگی‌های خودرو تناسب دارند. در این خصوص، معاونت فنی مهندسی سایپا مي‌گوید: شیوه نامگذاری خودروها در استاندارد دنیا روش‌های گوناگونی دارد، به نحوی که در بعضی از کشورها این سیستم متغیر بوده و ممکن است نام خودرو به شکل‌های مختلف تغییر کند. مرتضی شفیعی مي‌افزاید: در روش کدگذاری، بعضی خودروسازان از اسامی تبلیغاتی استفاده مي‌کنند و برخی دیگر شیوه کدگذاری را به کار مي‌گیرند. شفیعی تاکید مي‌کند: مثلا در نامگذاری پژو 308، ب ام و 320 و مرسدس بنز E350، از روش کدگذاری استفاده شده، به نحوی که یکی از ویژگی‌ها یا مشخصات فنی خودرو، با عدد مربوطه همخوانی دارد. وی مي‌گوید:به عنوان مثال، در سیستم «ب ام و»، رقم نخست نشانگر ابعاد خودرو و دو رقم بعدی بیانگر حجم موتور آن است. شفیعی با اشاره به اینکه در سیستم نامگذاری پژو نیز رقم نخست بیانگر اندازه اتاق، رقم میانی به صورت ثابت صفر و رقم سوم بیانگر نسل خودرو است، ادامه مي‌دهد: در روش مرسدس بنز، حرف نخست نشان دهنده کلاس بدنه خودرو و «عدد مربوطه ضرب در 10» نیز بیانگر حجم موتور است. معاون فنی-مهندسی سایپا، یک مثال نیز از این شرکت زده و مي‌گوید: در سایپا 141، «عدد یک اول» نشانگر سایز خودرو، عدد چهار نشانگر ورژن و «عدد یک آخر» نیز به نسل این خودرو اشاره مي‌کند. به گفته شفیعی، شرکت‌های «کیا» و «هیوندایی» نیز که به جای ارقام از اسامی استفاده مي‌کنند، اگر محصولاتشان با نام خود، خریدار داشته و در بازار با استقبال روبرو شود، در مدل‌های بعدی با همان اسم اما ورژنی بالاتر وارد بازار مي‌شوند، در غیر این صورت نام خودرو را در مدل‌های‌های بالاتر عوض خواهند کرد. وی تاکید مي‌کند: در ایران، خودروهای تحت لیسانس با نام و نشان خودشان وارد بازار مي‌شوند، اما بعضی از اسامی که در شان و عرف جامعه ایرانی نباشد تغییر داده مي‌شوند. روش واژه‌اي نگاهی به نام‌های انتخابی در صنعت خودروسازی کشور، نشان مي‌دهد مسوولان بیشتر از روش واژه‌اي برای انتخاب نام محصولات خود استفاده مي‌کنند. سمند، پیکان، پارس، نسيم، روآ، سورن، صبا، تیبا و ... اين اسامي همگي ايراني هستند و هر کدام معنای خاص خود را دارند. به عنوان مثال، داستان انتخاب نام «پیکان» از این قرار است که احمد خیامی پایه گذار ایران‌خودرو، پس از آنکه نام «آرو» را برای محصول تولیدی شرکت نپسندید، به سراغ معانی فارسی این واژه رفت و از بین «پیکان»، «تير» و «خدنگ»، «پيکان» را برگزید. یا مثلا «سمند» که هم اکنون در ذهن ایرانی‌ها نماد «خودرو» محسوب مي‌شود، به معنی «اسب مايل به زرد» است. همچنین ایران خودرویی‌ها به این دلیل نام روآ را برای یکی از محصولات خود انتخاب کردند، که در فرهنگ فارسی معناي «رونده» را مي‌دهد. در واقع ایران خودرویی‌ها مي‌خواستند با انتخاب این نام عنوان کنند که «روآ» قابلیت بیشتری نسبت به پیکان و RD (نسل‌های قبلی روآ) دارد. اما ببینیم دلیل انتخاب نام‌های «پارس» و «تندر-90» چیست این دو چه معنایی دارند. در فرهنگ فارسی معین، «پارس» نام یک قوم ایرانی است که در جنوب کشور سکونت داشته و تندر نیز همانطور که از نامش پیداست، معنای «رعد»، «غرش ‌ابر» و «آسمان خراش» را تداعی مي‌کند. اساس انتخاب نام مدل‌های پراید سری هم به پرتیراژترین خودرو کشور بزنیم و ببینیم سایپا بر چه اساسی نام مدل‌های مختلف این خودرو را انتخاب کرده است. ابتدا از «نسيم» و «صبا» شروع مي‌کنیم، نام‌هایی است كه سایپا از آنها برای مدل‌ هاچ‌بک و صندوقدار پراید استفاده کرد. اگرچه اين دو نام بيش از يك دهه است روي پرايد نقش بسته‌اند، اما مشتریان هنوز هم این خودرو را با همان نام «پراید» مي‌شناسند. آن طور که در فرهنگ فارسی معین آمده، «نسيم» به معني باد خنك و ملايم است و «صبا» نیز به معنی بادی است که از سمت شرق مي‌وزد. از پراید که بگذریم، سایپایی‌ها برای اولین محصول ملی خود، نام «تیبا» را برگزیدند، که به معنای «آهو» است. این نام به نوعی تداعی‌کننده زیبایی و سرعت به حساب مي‌آید. اما دامنه نامگذاري خودروها با اسامي ايراني، به ایران خودرو و سایپا محدود نمی‌شود و برخی محصولات پارس‌خودرو نيز از نام‌های ایرانی بهره مي‌برند. به عنوان مثال، نام «قشقایی» برگرفته از ایل قشقایی ایران است که به سخت‌کوشی و مقاومت در شرایط سخت مشهورند. این نام البته از سوی ژاپنی‌ها انتخاب شده و آنها خواسته اند با این نام، از قدرت و توان بالای محصول خود بگویند. پارس خودرویی‌ها همچنین قبلا محصولی به نام «سرانزا» داشتند که برگرفته از نام روستایی در حوالی خراسان بود. «رونیز» هم که قبلا در این شرکت مونتاژ مي‌شد، در واقع نام یکی روستاهای حوالی شیراز است.