داستان تنها ماندن شهرداري براي مقابله با متكديان

سارا کیسه چی ؛ تکدی گری یکي از معظلات اجتماعی است که امروزه ذهن بسياري از مردم و مسوولان را به خود مشغول كرده است. حالا اين معضل آنچنان در گوشه و كنار شهرهاي ايران پيداست كه حتي نتواني براي لحظاتي در خیابان، پارک و کوچه پس کوچه ها به راحتی راه بروی و نبيني تعداد متكدي كه بر سر هر چهار راهی يا گل مي فروشند يا فال. يا اسفند دود مي كنند يا دست هاي لرزانشان را به سمتت مي آوند. از هر سن و هر قوم و ملیتی كه فكر كني در بين آنها هست. حتي بچه هایشان هم هم پاي بزرگان كار مي كنند. كار كه نه. گدايي. براي پول. اما اين همه داستان نيست. اينروزها هستند گداهايي كه شغلشان،‌ اين شده. گداهايي كه به زعم بعضي، پول دارتر از مردم هستند. به گزارش فردا به نقل از شهرنوشت، این روزها شاید شیوه های تکدیگری تغییر کرده باشد و به نظر حجم متکدیان کاهش یافته‌، اما به دلیل عدم امنیت مالی و اجرای سیاست های کلان اقتصادی هنوز بر سر هر کوچه و خیابان تعداد زیادی متکدی مشاهده می شود. براي نمونه شايد بد نباشد به شهر اولين ها سري بزنيم. تبريز. جايي كه روزگارانی به عنوان شهر بدون گدا شناخته می شد و امروز حتي آن هم از بين رفته است. بر اساس اطلاعات پایه ای طرح آسیب شناسی محله ای شهر تهران که در سال 87 توسط شهرداری صورت گرفت، اعتیاد نخستین آسیب شهر تهران و تکدی گری‌، زنان خیابانی‌، کارتن خواب ها و کودکان خیابانی به ترتیب از دیگر آسیب های اجتماعی شهر تهران محسوب می شوند‌. این روزها متکدیان چه نیازمند و چه حرفه ای (بی نیاز) با شیوه‎ای بسیار نوین و احساسات برانگیز، به امرار معاش می‎پردازند شاید انواع تکدی گری را دیده باشید. از انواع کودکان نوزاد و خردسال که در آغوش مادرانشان به خواب عمیق فرو رفته ‎اند تا افرادی که هر کدام عضوی از بدنشان دچار سانحه طبیعی یا غیر طبیعی شده است. تكدي گري چيست؟ تکدی گری در شهر‌ها از معضلات اجتماعی است؛ آنان که با گدایی کردن حیات می گذرانند، نه تنها به کار تولیدی نمی پردازند، یا خدمتی ارائه نمی دهند، بلکه در مسیر های انحرافی قدم می گذراند. در این حالت، جامعه آسیب دیده و مغشوش می شود و جالب تر انکه بررسی ها نشان می دهد ميزان درآمد امروزه تكديگري به هيچ‌وجه با درآمد سال‌ها پيش متكديان قابل قياس نيست و شايد به همين دليل است كه با وجود اقدامات دست و پا شكسته سازمان‌هاي متولي ساماندهي متكديان، روز به روز برتعداد آنها افزوده مي‌شود. تكديگري ساليان پيش با درآمدي كه به زحمت روزانه به چند صد تومان مي‌رسيد كجا و درآمد روزانه 50 هزارتومان و ماهانه يك و نيم ميليون توماني متكديان امروزي كجا!! در این میان به رغم اینکه بسیاری از سازمان ها در زمینه کاهش اسیب های اجتماعی وظایفی را دارند اما کم کاری برخي سازمان‌هاي متولي در حوزه آسيب‌هاي اجتماعي موجب شده طرح‌هاي ساماندهي متكديان، بي‌خانمان‌ها و كودكان كار تاكنون از توفيق چنداني برخوردار نباشد و اگرچه شهرداري تهران به عنوان يكي از 11 سازمان متولي اقداماتي را طي سال‌هاي اخير براي جمع‌آوري اين افراد از سطح شهر انجام داده است، اما كم‌كاري برخي سازمان‌ها از جمله بهزيستي در مرحله پذيرش، نگهداري و ساماندهي موجب شده تعداد قابل توجهي از مددجويان پس از مدت كوتاهي از جمع‌آوري دوباره در سطح شهر رها شوند. فقر مهمترین عامل تکدی گری رضا انوری کارشناس ارشد جامعه شناسی مهمترین عامل گسترش تکدی گری فقر اجتماعی میداند و می‌گوید‌: در جامعه‌ای که شاهد فقر باشیم حتما نتایج سوء آن را هم می‌بینیم و تکدی گری از نتایج بارز فقر در جامعه است. این جامعه شناس با بیان اینکه به رغم پیشرفت هایی که در بیشتر شئون زندگی نصیب انسان شده هنوز آمار افراد فقیر و تنگدست که در تامین حداقل معاش خود ناتوان هستند بالاست گفت: هنوز هستند افرادی که از روستاها برای کسب درآمد به شهرهای پرجمعیت مهاجرت می‌کنند و وقتی که با مشکل نبود شغل مواجه می‌شوند روی به تکدی گری می‌آورند. آنها تصور مي كنند که تكدي گري درآمد بسیاری دارد. که متاسفانه همین طور هم هست. در عین حال در شرایطی که کمک سازمان بهزیستی یا کمیته امداد به خانواده‌های تحت پوشش از 70 - 50 هزار تومان برای ادامه زندگیشان فراتر نمی رود، این امر باعث می‌شود که فرد معلول یا ناتوانی که این مبلغ ناچیز را دریافت می‌کند و نمی‌تواند کاری انجام دهد رو به تکدی گری ‌آورد. به گفته او فقر، مهاجرت توأم با بیکاری، فرار از منزل، مشکلات جسمی و روحی، ازکارافتادگی، اعتیاد، پنهان‌سازی کارهای خلاف و بالاخره کسب سود از آسان‌ترین راه، دلایلی است که برای تکدی‌گری عنوان می‌شود و بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر متکدیان به‌دلیل کسب سود آسان، تکدی‌گری را رها نمی‌کنند . انوری با اشاره به اینکه آمارهاي موجود بيانگر بازگشت مجدد درصد قابل توجهي از متكديان پس از مدت كوتاهي دوباره به همان شغل تكديگري است معتقد است صرفا جمع‌آوري اين افراد از خيابان‌ها و معابر شهري و نگهداري موقت آنها در مراكز ويژه نمي‌تواند مشكلي از معضل متكديان برطرف كند و در كنار اين امر، بهبود شرايط معيشتي و امكان ايجاد كار و حرفه براي متكديان پس از ساماندهي و بازگشت مجدد به جامعه ضرورتي است كه نبايد از سوي مسوولان و متوليان امر ناديده گرفته شود. روايت متكديان پول دار رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران هم که خودش سابقه رسیدگی و برخورد با متکدیان را چند سالی در نيروي انتظامي داشته است در جلسات شورای شهر از تکدیگری به عنوان دومین آسیب اجتماعی شهر پس از اعتیاد یاد کرد و گفت: گدایان تهران از شهروندان پولدارترند . مرتضي طلايي با اشاره به تصویب طرح مقابله با آسیب های اجتماعی شهر تهران گفت: اعتیاد و تکدی گری مهمترین آسیب اجتماعی شهر تهران است که 7 منطقه "12 ، 13 ، 14، 16، 17، 18 ، 20 بیشترین تعداد معتادان ومتکدیان را داراست و منطق1،2، 3 و 6 نیز بیشتر با زنان خیابانی در گیر است . او افزایش طلاق را یکی دیگر از اسیب های اجتماعی پس از کارتن خواب ها و زنان خیابانی دانست و گفت : متاسفانه در شهر تهران با روند رو به رشد طلاق مواجه هستیم که رشد طلاق در تهران نسبت به سایر شهرها بیشتر است ، همچنین این آمار در مناطق مختلف شهر نیز متفاوت است . رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران همچنین با اشاره به تغییر روش های تکدی گری در شهر تهران معتقد است تنپروری و عدم پرداخت مالیات مهمترین علت تکدی گری است و شاید در زمان های دور تر فقر عامل تکدیگری بوده باشد این در حالیست که بسیاری از متکدیان وضع مالی بسیار مناسبی دارند . بیش از 115 مکاتبه با سازمانهای مرتبط در این میان مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران هم که بطور مشخص در این زمینه اقداماتی را از سوی شهرداری تهران انجام داده است بی تفاوت بودن و یا دچار روزمرگی شدن در برابر آسیبهای اجتماعی تهدید جدی تری میداند که مشکلات مسئولین را در برابر مبارزه و یا کاهش معضلات دوچندان می کند. به گفته او در این راستا بیش از 115 مکاتبه همراه با پیگیری مستمر با ارگان ها و ادارات ذيربط مثل سازمان بهزيستي كل كشور، كميته امداد حضرت امام (ره)، وزارت كشور، استانداري تهران و ... باعث ایجاد یک ارتباط مطالباتی دوسویه بین شهرداری با برخی از سازمانهای مسئول و همکار طی 6 ماه گذشته به منظور امر کاهش آسیب ها انجام شده که ما را به نقطه هدف که همان حساس سازی بود‌، رسانده است و امیدواریم بزودی شهرداری از مشارکت بیشتر سازمانها و ارگانهای مسئول در امر کاهش آسیبهای اجتماعی برخوردار شود. حسین زارع صفت رواج و توسعه آموزش های مرتبط با زندگی شهرنشینی را یکی از نیازهای اساسی مردم در کلانشهرها ذکر كرد و گفت: برنامه ارتقاء دانش شهروندی سال91 با محوریت 375 محله و همچنین برنامه توسعه کانونهای محلی در حال تدوین است که پس از نهایی شدن حتماً در اختیار مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران قرار خواهد گرفت. مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران بی خانمانی و آسیب پذیری را دو واژه جدانشدنی دانست و گفت‌: با افزایش شهرنشینی، مهاجرت های بی رویه و افزایش حاشیه نشینی و... افراد با مشکلاتی چون نبود امکانات اجتماعی، مسکن، خدمات آموزشی و دهها کمبود دیگر مواجه می شوند که به مرور آسیب های اجتماعی و معضلاتی از جمله بی خانمانی بالا می رود، از اینرو جمع آوری بی خانمانهای سطح شهر اقدامی است که بصورت شبانه روزی در شهرداری تهران در حال انجام است و طی بررسی های انجام شده بر روی بی خانمانهای اعزام شده به مراکز نگهداری موقت شهرداری معلوم شدکه بالغ بر 75% بی خانمانهای شهر تهران را معتادان پرخطر تشکیل می دهند که وجود این افراد در سطح شهرباعث بروز مشکلات اجتماعی، بهداشتی و سلامتی و... برای شهروندان می گردد. زارع صفت با بیان اینکه امروزه در کلان شهرها پدیده ی اعتیاد ، تکدی و بی خانمانی بسیار بهم تنیده شده است گفت: آمار و بررسیها نشان می دهد که امروزه در کلان شهرهایی مثل تهران 3 پدیده اعتیاد‌، تکدی و بی خانمانی بسیار درهم تنیده شده است بطوریکه بیش از 60 درصد متكديان جمع آوري شده از سطح شهر تهران تست مثبت اعتياد داشته اند که نشان می دهد برنامه های مقابله با این معضلات باید به صورت به هم پیوسته و منسجم تدوین و تبیین گردد. وی تصریح کرد: شهرداری تهران برای پاکسازی منظر شهری از معتادان خیابانی و کارتن خواب ها که سلامت و امنیت اجتماعی را به تهدید می کنند اقدام به شناسایی و جمع آوری این افراد از سطح شهر تهران کرده و طی 18 ماه گذشته بیش از 8 میلیارد ریال را به این امر اختصاص داده است همچنین و از ابتدای سال تاکنون 92 کارگاه آموزشی با حضور اساتید و کارشناسان مجرب در سطح شهر تهران برگزار شده است. مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به تلاشی که به منظور تهیه و توزیع 194 هزار بروشور در سطح شهر تهران شده است گفت : طی سال جاری اقدام به تهیه و توزیع اين تعداد بروشور كرديم که حاصل زحمات کارشناسان علوم اجتماعی بوده است و محتوای آن شامل مباحثی چون، تاثیرات منفی اجتماعی و روانی تکدی گری، تاثیر مردم در ریشه کنی رفتار تکدی گران‌، معرفی مواد مخدر شیمیایی‌، میزان تخریب گری آن در قسمتهای مختلف بدن و غیره بوده است. زارع صفت با تاکید بر اینکه برای ریشه کن شدن رفتارهای ناهنجاری مثل تکدی گری و اعتیاد تمامی انتظار را نباید از مسئولین داشت گفت: فرهنگ سازی تعهد بی منت مسئولین است و فرهنگ باوری وظیفه مردم‌. نباید با دادن اسکناسی از سر ترحم به گدایان سطح شهر فرهنگ گداپروری را اشاعه داده و زحمات انجام شده را تضعیف نمائیم .زارع صفت در پایان رسالت رسانه های جمعی در ایجاد انسجام اجتماعی و به رسمیت شناختن فرهنگها و الگوهای رفتاری درست را حائز اهمیت برشمرد. عملکرد شهرداری به تنهایی کافی نیست مهدي چمران، رییس شورای اسلامی شورای تهران هم در اینباره به شهر نوشت گفت‌: طی چند سال اخیر شهرداری تهران هم اقداماتی را برای کاهش اسیب های اجتماعی شهر تهران انجام داده است اما با توجه به اینکه بسیاری از دیگر دستگاه های مسیول در نیمه را اقدامات خود را بنا به کمبود بودجه نیمه راه کردند عملکرد شهرداری به تنهایی پر رنگ عمل نکرد . وی با بیان اینکه شهرداری تهران تنها وظیفه جمع آوری و نگهداری ظرف چند روز را دارد افزود‌: در عین حال تاکنون شهرداری تهران پس از جمع آوری امکان اسکان را در گرمخانه ها برای متکدیان و معتادان و کارتن خواب ها فراهم کرده است چیزی که هرگز بر عهده شهرداری نیست چرا که بهزیستی ، قوه قضاییه ، نیروی انتظامی و وزارت بهداشت هم باید نسبت به نگهداری این متکدیان یا معتادان در مراکز خاص اقدام کنند . وی تصریح کرد برخی مسئولیت ها در زمیننه کاهش و برخورد با آسیب های اجتماعی مختص دستگاه های حکومتی و نظامی است که تا کنون همکاری لازم را نداشته و من نگرانم که این امور نیز بر عهده شهرداری بیفتد که باید گفت عملکرد مثبت و گام های بلند شهرداری به تنهایی در این زمینه کافی نیست . وی همچنین به نقش مثبت رسانه ملی در زمینه کاهش آسیب های اجتماعی اشاره کرد و گفت : رسانه ملی به علت گستردگی وتاثیر فراوانی که بر قشر های مختلف خانواده ها دارد در این زمینه می تواند بسیار موثر عمل كند. مهدی چمران با اشاره به تصویب طرح کاهش آسیب های اجتماعی در صحن علنی شورا یاد آور شد‌: مشارکت و همکاری در ریشه یابی علل و زمینه های این آسیب ها‌، مشارکت در شناسایی به موقع افراد آسیب دیده و حمایت و توانمندسازی آسیب دیدگان از جمله اهداف این طرح است . با این حال طی چند سال گذشته شهرداری تهران بر اساس رویکرد جدید خود سعی دارد تا از معضلات و آسیب های اجتماعی که همان تکدی گری و اعتیاد و کارتن خواب هاست در سطح پایتخت بکاهد اما فقدان نظام و برنامه یکچارچه برای تدبیر در این حوزه، اجرای سیاست های بعضا دوگانه یا چند گانه برای حل آن و کمبود بودجه سازمان های متولی این امر باعث شده هنوز در تهران شاهد افزایش تعداد متکدیان خصوصا در سنین کوک و نوجوان باشیم . کودکانی که نسل بعدی این خیابان ها را رقم خواهند زد .