نغمه خوان جنوب چطور بلبل حماسه سرا شد؟
در سالهای پس از دفاع مقدس، مداحانی که به طور مستقیم جنگ و حماسه را تجربه نکرده بودند، نسبت به مداحی این ایام که همواره یاد شهدا را در ذهن مخاطب زنده می کرد، فاصله گرفتند.
شبستان: حاج صادق آهنگران برای همه ایرانی ها چهره ای شناخته شده است، چرا که از همان ابتدای روزهای خون و حماسه نامش بر سر زبان ها افتاد، صدایش آنچنان گرم، گیرا و دلنشین بود که دل های مشتاق اباعبدلله را به صحرای کربلا می برد. این صدا، رنگ ملکوتی با خود داشت و شنیدنش همان پر کشیدن از همه تعلقات مادی همان. رزمندگان با صدای این خواننده دست به اسلحه می بردند و با الهام از سید و سالار شهیدان خاک جبهه های نبرد را توتیای چشم می ساختند و حماسه ای دیگر در تاریخ ایران زمین رقم می زدند. آهنگران را به هر نامی بخوانید زیباست اما زیباترین تعبیر همان «بلبل خمینی» است که گویی به حافظه جمعی ایرانیان الهام شد. چندی پیش گفتگویی با این مداح برجسته روزهای خون و حماسه پیرامون نوحه و مداحی در دوران دفاع مقدس دفاع مقدس و مقایسه سبک های رایج مداحی منتشر کردیم که به مناسب فرا رسیدن هفته دفاع مقدس باز نشر کردیم. مشروح این گفتگو را در زیر می خوانید: حاج صادق آهنگران در ابتدای این گفتگو ما را به روزهای آغازین جنگ تحمیلی می برد و می گوید: در سال های آغازین جنگ، خواندن نوحه و مداحی در جبهه های جنگ رواج پیدا کرده بود و اکثر اشعار این مداحی ها مضامین حماسی داشت و متبرک به نام امام حسین (ع) و دیگر شهدای کربلا بود و همراه با سینه زنی اجرا می شد. آهنگران در ادامه درباره دلایل مشهور شدنش در ایام دفاع مقدس تصریح می کند: من آغازگر مداحی و نوحه خوانی در جبهه ها نبودم اما به جهت خوزستانی بودن و حضور دائمی در مناطق جنگی و داشتن صدای خوش در میان آنها شاخص تر شدم. وی همچنین با اشاره به شاخصه های موسیقی محلی جنوب ایران و تاثیرگذاری آن در طول سالیان داراز بر مداحی یادآور می شود: مداحی و نوحه خوانی ایام دفاع مقدس در سالهای قبل از انقلاب نیز رواج داشت و مداحان منطقه اشعاری را در مراسم عاشورایی می خواندند که از سیاق خاصی برخودار بودند، البته این را هم بگویم که موسیقی و آواز جنوبی از لحن دلنشینی برخوردار است و یک رگه حزن در حنجره خوانندگان آنجا وجود دارد که در جذب شنونده بسیار موثر است. این خصیصه مربوط به منطقه جنوب است. وی ادامه می دهد: در آن سالها آتش جنگ بیشتر در منطقه جنوب گرم بود و از این حیث نیز شیوه آوازهای جنوبی در اجرای مداحی حماسی تاثیر بیشتری گذاشت. آهنگران با ریشه یابی علل رونق مداحی پس از پیروزی انقلاب اسلامی خاطر نشان می کند، در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل روشن نبودن وضعیت موسیقی و نیاز به حماسه خوانی از دیگر مسائلی بود که توجه به این شیوه در جبهه های جنگ را افزایش داد. این مداح هشت سال دفاع مقدس اظهار می کند: به هر حال در آن سال ها مداحی در جبهه های نبرد امری جدا نشدنی از عملیات ها بود و در هر جبهه یک نوحه خوان با یک دفترچه نوحه، این کار را انجام می داد. آهنگران درباره ابداع شیوه نوین مداحی یادآور می شود: این شیوه جدید بی شک تحت تاثیر جبهه های نبرد قرار داشت و پس از سالهای دفاع مقدس این شیوه به دلیل برخوداری از توجه ویژه رواج بیشتری پیدا کرد. وی درباره تاثیر تکنیک های مداحی خود در سیاق مداحی جدید متذکر می شود: شیوه ای که در هشت سال دفاع مقدس رواج داشت، بی شک در شیوه مداحی جدید بی تاثیر نبود، اما باید گفت که ما سعی داشتیم ضمن بیان حزن مداحی، شیوه های حماسی را نیز ادا کنیم. این مداح با سابقه انقلاب اسلامی به سیر مداحی اش در سالهای پس از جنگ تحمیلی نیز اشاره می کند و معتقد است: در سالهای پس از دفاع مقدس، مداحانی که به طور مستقیم جنگ و حماسه را تجربه نکرده بودند، نسبت به مداحی ایام دفاع مقدس که همواره یاد شهدا را در ذهن مخاطب زنده می کرد، فاصله گرفتند که همین ناآشنایی به طور طبیعی، حزن و ریتم کار را تغییر داد. آهنگران می افزاید: در شیوه برخی از مداحان حاضر رگه هایی از شیوه های مداحی هشت سال دفاع مقدس به چشم می خورد که به گونه ای مبین تاثیر پذیری شیوه های نوین از مداحی در جبهه های جنگ است. این مداح در پایان با انتقاد از شیوع تکنیک های موسیقی مبتذل غربی در مداحی تصریح می کند: امروز شاهد گلایه بسیاری از متولیان امر مداحی از شیوع شیوه های جدید در این حوزه هستیم که البته باید مطالعه مستمر و دقیقی روی این شیوه های نوین داشته باشیم. اگر این مطالعات ثابت کرد که در شیوه های نوین مداحی از اشعار خوب و موسیقی زنده استفاده شده است، هیچ ایرادی ندارد، ایراد زمانی مشهود می شود که از اشعاری سبک و عامیانه و موسیقی غربی و مبتذل استفاده شود.