با ۸۰ هزار تومان، سرهنگ شوید

قانون: این سال‌ها گهگاه در صفحات حوادث روزنامه‌ها و در برنامه‌های تلویزیون می‌بینیم که برخی بزهکاران با سوء‌استفاده از لباس نظامی و انتظامی، مرتکب سرقت، اخاذی و جنایت می‌شوند‌. همین دو ماه پیش بود که فردی با خریدن لباس نظامی و معرفی خود با عنوان جعلی «سردار» اقدام به کلاه‌برداری کرده بود. جالب اینکه اولین کلاهی که برداشت هم متعلق به فروشنده‌ای بود که بر خلاف قانون، لباس نظامی به او فروخته بود. این سردار جعلی با وعده معاف کردن پسر این فروشنده مبلغ زیادی از او اخاذی کرده بود. پس از پخش خبرهای این چنینی، چند روزی «دقت نظر‌ها» روی این موضوع متمرکز می‌شود و مسئولان، طرح‌هایی برای پیشگیری از چنین سوء‌استفاده‌هایی ارائه می‌کنند و کنترل بر روی فروشگاه‌ها و تولیدی‌هایی که لباس، علائم و نشانه‌های نظامی و انتظامی عرضه می‌کنند برای مدت محدودی بیشتر می‌شود. اما مگر سازوکار فروش لباس‌های نظامی و انتظامی در این فروشگاه‌ها چگونه است؟ برای خرید این لباس‌ها چه مدارکی باید در دست داشته باشید؟ آیا افراد عادی هم می‌توانند از این فروشگاه‌ها خرید کنند؟ کسانی که با این لباس‌ها اخاذی می‌کنند آن‌ها را از کجا تهیه می‌کنند؟ سری به فروشگاه‌ها و تولیدی‌های لباس نظامی و انتظامی زدیم تا ببینیم فروشندگان آن‌ها با متقاضیان لباس‌ونشان درجه‌داری و افسری چگونه برخورد می‌کنند و اگر دست داد پاسخ برخی از پرسش‌های فوق را دریابیم. می‌توان گفت بورس تولید و فروش لباس‌های نظامی در تهران، در محدوده حسن آباد (تقاطع ولی‌عصر- امام‌خمینی) قرار دارد. آنچه که خبرنگار قانون مشاهده کرد و با توجه به صحبت‌های مختلف فروشنده‌ها و تولیدکنندگان این لباس‌ها، گواه این نکته است که ظاهراً آن‌چنان که باید، از سوی مسئولان متولی در این زمینه، اقدامات پیشگیرانه، کنترلی و نظارتی جامع و مانع اعمال نشده است. چون برخی از همین فروشندگان صراحتاً اقرار می‌کنند بدون هیچ محدودیتی به افرادی که متقاضی خرید لباس‌و‌نشان نظامی هستند، آنچه را که می‌خواهند می‌فروشند. به قول خودشان «بعدش هم» دیگر به آن‌ها مربوط نیست. «دژبان باید جلوی متخلفان را بگیرد. خودشان باید پاسخگوی پلیس باشند.» فروشنده دیگری ادعا می‌کند که در ابتدا از متقاضی، درخواستِ کارت شناسایی می‌کنند. برخی هم می‌گفتند: «ما اول، قیافه‌شناسی می‌کنیم، بعداً لباس یا نشان و درجه می‌دهیم؛ شاید هم ندهیم!» به غیر از این گروه فروشندگان روان‌شناس، عده‌ای هم برچسب و دستورالعمل نیروی انتظامی را بر پیشخوان خود داشتند و قانونمند‌تر جلوه می‌کردند. هر جا جنسی برای فروش باشد، سروکله خریدار هم پیدا می‌شود. خریدارانی که از قضا برخی از آن‌ها در پوشش این لباس ممکن است هر جرم و جنایتی را مرتکب شوند. اما در این آشفته‌بازاری که به نظر می‌رسد از نظارت جدی بر آن خبری نیست، قیمت‌ها چگونه‌ است؟ آن‌ها که متقاضی‌اند، برای داشتن یک دست لباس سرهنگی چقدر باید هزینه کنند؟ وقتی از فروشندگان لباس انتظامی پرسیدیم که قیمت پیراهن، شلوار و کت نیروی انتظامی با کیفیت خوب، به همراه درجه و نشانش چقدر تمام می‌شود، قیمت‌های متفاوتی می‌گفتند. قیمت‌ها از ۱۲هزار تومان شروع می‌شد و با توجه به نوع دوخت و کیفیت پارچه بالا می‌رفت. اما با اطلاعاتی که خبرنگار قانون از خیاط‌ها و مغازه‌های منتهی به میدان حسن‌آباد به دست آورده است، می‌توان گفت قیمت‌ها از ۸۰ هزارتومان بالا‌تر نمی‌رود! به عبارتی یک دست لباس کامل نیروی انتظامی با هر درجه‌ای و با بهترین کیفیت، حداکثر ۸۰ هزار تومان برای فرصت‌طلبانی که به دنبال سوءاستفاده از این لباس هستند آب می‌خورد! وقتی وارد این فروشگاه‌ها می‌شوید، عموماً پاسخ به پرسش‌های شما با اکراه و بی‌میلی همراه است. انگار مزاحم کسب‌و‌کار شده‌اید. خیلی مایل به گفت‌وگو نیستند. بیشتر انگار مایل هستند به جای حرف زدن، کلاهی، لباسی چیزی از آنان بخرید. برای بیشترشان هم اهمیت ندارد که این پرس‌وجوکننده و مشتری از کجا و با چه هدفی آمده است. فروشنده اول که قریب به هفتاد سال سن داشت و خود را قیافه‌شناس معرفی می‌کرد، موقع حرف زدن، دستش را جلوی دهانش گرفته بود و همین امر باعث می‌شد صدایش به‌درستی ضبط نشود. به‌خصوص که میکروفون هم اسیر جیب پیراهن بود! قیمت‌های فروشنده چهره‌شناس هم منصفانه به نظر می‌رسید: «پیراهن از دوازده تومن داریم تا بیست و پنج تومن. شلوار از ۱۴ تومن داریم تا ۲۵ تومن. کفش از ۱۲ تومن داریم تا بیست و هشت تومن.» در جواب این سؤال که «حالا هر کس بیاید بگوید من لباس نظامی می‌خواهم آیا به او می‌دهید؟» می‌گوید: «آنچه به ما در مورد فروش لباس‌ها ابلاغ شده، مربوط به لباس نیروی انتظامی است، در مورد بقیه نیروهای نظامی چیزی نگفته‌اند. ما هم آنقدر خبره‌ایم که طرفمان را می‌شناسیم. قیافه را که نگاه کنیم می‌شناسیم. بعضی‌ها مشتری ما هستند، بعضی‌ها هم برای فیلم می‌آیند لباس و درجه می‌خرند.» خریدن لباس نیروهای نظامی از بسیاری از این فروشنده‌ها به همین سهولتی است که خودشان توضیح می‌دهند. یک تست قیافه‌شناسی ساده و کمی چانه زدن کافی است تا لباسی که قرار است بر تن مأموران این نیرو‌ها نشان امنیت و دل‌گرمی شهروندان باشد، بر تن مأمورنمای شیادی برود که معلوم نیست می‌خواهد چه فکر شومی را از این طریق عملی کند. وقتی به فروشنده می‌گویی ممکن است که خریدار مأمور واقعی نباشد، جوابش خیلی ساده است: «حالا اگر طرف مأمور نباشد، بقیه‌اش به دژبان مربوط است. دژبان می‌گیرد و طرف شش ماه می‌رود زندان.» فروشنده دیگری که داشت غذایش را گرم می‌کرد، در لابه‌لای هم زدن محتویات ماهی‌تابه، از سوء‌استفاده‌های احتمالی از لباس نیروی انتظامی می‌گفت و اینکه گاهی در تلویزیون هم در این مورد چیزهایی دیده است. فروشنده‌هایی هم بودند که سخت‌گیری می‌کردند اما نه در فروش لباس، بلکه در گرفتن عکس از وی‌ترین مغازه‌شان. انگار حساسیت این موضوع برایشان بیشتر از فروش درجه سرهنگی به یک خلافکار حرفه‌ای است. به نظر آمد خیلی برای آن‌ها اهمیت ندارد که نکند از این درجه‌ها و نشان‌های ستوانی، سروانی، سرگردی و یا سرهنگی سوء‌استفاده شود و بزهکاری (چه آماتور و چه حرفه‌ای) وارد مغازه شود و با ترفندهای ویژه، از او به عنوان تولیدکننده و فروشنده، مطالبه یکی از این درجه‌ها را کند و خیلی راحت به خواسته‌اش برسد. در این میان گویا نظارت و بازرسی نیروی انتظامی هم بر روی کار این تولید‌کننده‌ها و فروشنده‌ها آنچنان که باید، سفت‌و‌سخت نیست. اگرچه نیروی انتظامی بعد از چند حادثه تلخ که با سوءاستفاده از لباس این نیرو اتفاق افتاده بود وعده داده بود که نظارت بیشتری بر روی تولید و فروش این لباس‌ها خواهد کرد اما آنچه که مشاهده شد نشان از عدم نظارت کافی و محسوس بر این فروشگاه‌ها دارد. محدوده لباس نظامی‌فروشان در حسن‌آباد تهران، به یک فضای فراخ و رهاشده‌ای می‌ماند که نمی‌شود در لابه‌لای آمدوشد آدم‌های جاری و راهی در پیاده‌رو تمیز داد که چه زمانی و چگونه، یک بزهکار یا تیم بزهکاری وارد یکی از این فروشگاه‌ها می‌شود که هم لباس و درجه افسری می‌فروشند و هم اینکه عموماً نمی‌پرسند شما؟!