میوه‌های وارداتی سر سفره کشاورزان!

مهر: در حالی قرار بود کشاورزی محور توسعه برنامه پنجم باشد که بهره وری پائین و هدر رفت منابع کشاورزی در کنار عدم برنامه ریزی علمی در این بخش هم اکنون میوه های خارجی را روانه سفره کشاورزان کرده است. کشاورزی به عنوان مهمترین شغل در جوامع ایرانی به صورت سنتی در زندگی مردم ریشه دوانیده است و طبق آمار هم اکنون به مهمترین شغل در استان کرمان به عنوان پهناورترین استان کشور تبدیل شده است و این درحالی است که این استان طبق آمار موجود 30 درصد از کل باغهای مثمر کشور را نیز در خود جای داده است و نقش تعیین کننده در تامین محصولات کشاورزی کشور برعهده دارد و این نقش به خصوص در صادرات غیر نفتی در بخش کشاورزی بسیار قابل تامل است بطوریکه تنها در بخش پسته کرمان 70 درصد پسته جهان و 90 در صد پسته تولیدی در ایران را به خود اختصاص داده است و ارزآوری سالیانه بالغ بر 1.7 میلیارد دلار را بر عهده دارد. در کنار این محصول جنوب استان کرمان به عنوان هندوستان ایران مرکز کشت مرکبات و تامین کننده میوه و سیفی جات در فصلهای مختلف به شمار می رود. اجرای طرحهای استمرار در زمینه کشت پیاز و سیب زمینی در این مناطق توانسته است مشکل کمبود و نوسانات قیمت محصول پیاز و سیب زمینی کشور طی سالهای اخیر را کاهش دهد. وجود هزاران هکتار نخلستان و خرمای مضافتی و همچنین کسب رتبه دوم در تولید گردوی ارگانیک در استانی که اکثرا از آن به عنوان استانی کویری یاد می کنند یادآور عدم اطلاع رسانی صحیح در خصوص این استان است و این نشان می دهد کمتر فردی به نقش استان کرمان در زمینه تامین مواد غذایی کشور پی برده است و این درحالی است که کرمان از کمترین میزان بارندگی در کشور نیز برخوردار است. سطح زیر کشت مجموع سالیانه استان کرمان 2.78 درصد از کل محصول کشاورزی در کشور است اما میزان تولید محصولات جالیزی در جنوب استان خیره کننده است بطوریکه بیشترین حجم زیر کشت محصول کشور را به خود اختصاص داده است. طبق آمار موجود هم اکنون کشاورزی مهمترین شغل در استان کرمان است اما این فرصت در استان پهناور کرمان طی سالهای اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته است و عواملی از جمله صادرات بی رویه محصول کشاورزی و یا خشکسالی و استفاده بی رویه از سموم و عدم مدیریت کشت موجب شده است از رسیدن به اهداف برنامه ریزی شده در این خصوص عقب بمانیم. بهره وری پائین و خشکسالی مهمترین چالشهای کشاورزی در کرمان عدم بهره وری مناسب، عدم برنامه ریزی در مسائل زیر بنایی به خصوص در زمینه تحقیقات و برنامه ریزی علمی در خصوص کاشت، داشت و برداشت، عدم حمایت بخش دولتی از کشاورزان به خصوص در مواقعی همچون کاهش شدید قیمت محصول و درنهایت بروز پدیده دلالی در زمین برداشت محصول، سیاستهای نادرست بازار محصولات کشاورزی و عدم وجود زیر ساختهای بالا دستی و پائین دستی کشاورزی در استان کرمان از مهمترین مشکلات در این بخش محسوب می شوند. این درحالی است که باید مطابق سیاستهای اقتصادی کشور کشاورزی توسعه محور در دستور کار قرار می گرفت و با محوریت این بخش و با تامین نیازهای داخلی زمینه را برای گسترش حضور خود در بازارهای بین المللی به خصوص حاشیه خلیج فارس را فراهم می کردیم. نکته قابل تامل اینکه هم اکنون نه تنها میوه های خارجی تزئین کننده میهمانیهای مردمان استان کرمان شده اند بلکه محصولی مانند محصول خرمای مضافتی بم که به گفته بسیاری از کارشناسان در جهان بی نظیر است یک سال کامل بدون مشتری در انبارهای این استان می ماند و یا محصول پسته به دلیل عدم حمایت مناسب و برنامه ریزی در خصوص گسترش و حمایت رفته رفته در سایه تولید پسته در آمریکا و ترکیه قرار می گیرد. در حالی جنوب کرمان رتبه نخست تولید محصولات جالیزی را در چهار فصل سال در اختیار دارد که حجم زیر کشت این مناطق چندین برابر مساحت برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس است اما این کشورها که بازار بالقوه منطقه محسوب می شود هم اکنون نیاز خود را از اروپا و آمریکا تهیه می کنند و هر روز محصولات سیفی همان روز از طریق فرودگاهها به بازار مصرف این کشورها سرازیر می شود. کشاورزی نه تنها هم اکنون محور توسعه نیست بلکه نیازمند حمایت جدی است محمد صادق زداه، کارشناس اقتصاد کشاورزی در این خصوص اظهارداشت: هم اکنون کشاورزی در بسیاری از کشورهای جهان در واقع پایه اقتصاد است زیرا منبعی پایان ناپذیر است و به همین دلیل اکثر کشورها نیز سرمایه زیادی را در این بخش متمرکز کرده اند و سعی می کنند بازار مناسبی در جهان را در این بخش به خود اختصاص دهند. وی گفت: این درحالی است که در استان کرمان در بسیاری از محصولات این پتانسیل در کشاورزی وجود دارد که می توان به هزاران هکتار باغ پسته در شمال استان، هزاران هکتار نخل در شرق و جنوب استان و هزاران باغ مرکبات در جنوب کرمان اشاره کرد. صادق زاده گفت: نباید فراموش کرد که هم اکنون یکی از مهمترین پتانسیلهای کشاورزی کرمان کشت سیفی جات در جنوب استان کرمان است که می تواند نیاز داخلی و کشورهای حوزه خلیج فارس را به سادگی رفع کند. وی با اشاره به شعارهایی در خصوص اینکه کشاورزی باید محور توسعه باشد داده می شود اما در نهایت این شعارها در همین حد باقی مانده است و تا کنون اقدامی برای توسعه حقیقی در این زمینه صورت نگرفته است. وی با انتقاد از حمایتهای کمی که از کشاورزان صورت می گیرد گفت: کمتر بخش کشاورزی مورد حمایت قراردارد و همین مسئله موجب شده است کشاورزی سنتی در استان همچنان در روستاها ادامه داشته باشد و هنوز نتوانسته ایم کشاورزی مدرن را ترویج کنیم. صادق زاده با اشاره به خشکسالی و کاهش شدید عمق آبهای زیر زمینی گفت: با این وجود نه تنها شاهد کشت مکانیزه در استان کرمان نیستیم بلکه همچنان آبیاری سنتی در استان در حجم زیاد ادامه دارد و بهترین مصادق در این خصوص نیز هدر رفت 70 درصد آب استان کرمان در بخش کشاورزی است. وی گفت: قرار بود کشاورزی در پایان برنامه پنج ساله رتبه نخست توسعه کشاوری منطقه را داشته باشد اما هم اکنون با این رتبه فاصله داریم بطوریکه برای رسیدن به پاکستان در این بخش نیز باید سالها تلاش کنیم. وی با اشاره به صرف میزان زیاد نیروی انسانی در این بخش گفت: با وجود صرف نیروی انسانی، وجود هزاران کارشناس کشاورزی، صرف منابع غنی آبی و منابع توسعه پایدار به دلیل پائین بودن بهره وری اقتصاد کشاورزی نتوانسته است حرفی برای گفتن داشته باشد و بسیاری نیز نگران بروز مشکلات زیست محیطی به دلیل استفاده بی رویه منابع طبیعی در این زمینه هستند. استفاده بی رویه سم و کود در باغهای کرمان/ کارشناسان نگران عواقب زیست محیطی هستند علی احمد زاده، کارشناسان محیط زیست نیز با اشاره به ادامه استفاده از سموم و کودهای کشاورزی و فاصله گرفتن تولید ارگانیک گفت: ادامه این روند نه تنها در دراز مدت نمی تواند به اقتصاد کشور کمک کند بلکه به نظر می رود تنها به وارد کننده سموم کشاورزی تقلبی و غیر استاندارد و در بهترین حالت وارد کننده عمده سموم استاندارد برخی کشورهایی تبدیل شده ایم که خود سهمی در کشاورزی دنیا ندارند. این کارشناس محیط زیست گفت: هم اکنون شاهد استفاده بی رویه سم در کشاورزی استان کرمان هستیم که این روند باعث شده است بخش بهداشت نیز نسبت به بروز بیماری هایی از جمله سرطان هشدار دهد. وی گفت: در حالی کشاورزان به صورت بی رویه از سموم استفاده می کنند که صدها کارشناس گیاه پزشکی بیکار هستند و کشاورزان نیز بدون طی مراحل علمی و از راه تجربی کشاورزی می کنند. وی همچنین به خشکسالی های اخیر اشاره کرد و گفت: در حالی باید از آبیاری مکانیزه استفاده شود که هنوز این امر در بسیاری از باغها و مزارع استان کرمان رعایت نمی شود و از بیش از 90 درصد آبی که در استان کرمان به کشاورزی اختصاص می یابد 70 درصد آن هدر می رود و هیچ تاثیری نیز در کشاورزی ندارد و در نهایت بهره وری را نیز کاهش می دهد و موجب صدمه به محیط زیست می شود. 44 دشت کرمان در معرض خشکیدگی وی گفت: این روند 44 دشت استان کرمان را در معرض خشکدیگی کامل قرار داده است و نکته قابل تامل اینکه روند استفاده بی رویه از منابع ادامه دارد و در کنار آن سموم و کودهای کشاورزی منابع خاک را نیز در معرض تخریب قرار داده است. وی گفت: هر چند حرکتهایی در این بخش صورت گرفته است اما بدون اغراق همچنان بخش عمده ای از کشاورزی سنتی است با این حال در مواردی که شاهد حمایت و مکانیزه کردن کشاورزی و بوده ایم نتیجه ای مطلوب از جمله افزایش سطح زیر کشت و حفظ منابع را دیده ایم. زهرا توسلی، کارشناس گیاه پزشکی با اشاره به بیکاری بسیاری از مهندسان کشاورزی در استان کرمان گفت: یکی از نشانه های عدم توجه علمی به کشاورزی بیکاری حجم بالایی از مهندسان کشاورزی در استان کرمان است. وی گفت: وقتی کارسناسان در این بخش بیکار باشند یعنی اقدامی علمی در بخش کشاورزی به صورت جدی صورت نگرفته است و تنها در چارچوب برخی طرحهای مقطعی علمی و پروژه هایی مانده که تاثیر چندانی برتوسعه کشاوری نگذاشته است. وی ادامه داد: استفاده بی رویه از سموم نتیجه بی توجهی به روشهای علمی کاشت بوده است و هم اکنون بسیاری از مزارع استان کرمان بی رویه و بدون هیچ نظارتی سالیانه شاهد سم پاشی میلیونها لیتر سم شیمیایی هستند در حالیکه استفاده از روشهای علمی به صورت سمبلیک و تنها در برخی از مزارع اجرا می شود. مدیرعامل آب منطقه ای کرمان نیز با اشاره به کمبود شدید آب در دشتهای استان کرمان گفت: در سال جاری نیز با توجه به خشکسالیهای پیاپی سالهای اخیر و میزان بارندگی امسال با کمبود آب در اکثر دشتهای کرمان مواجه هستیم. سید محسن ثمره هاشمی ادامه داد: استفاده بی رویه آب در بخش کشاورزی یکی از مهمترین عوامل کم آبی در دشتهای استان کرمان است و این درحالی است که میلیونها لیتر آب در دشتها و کویر کرمان هر ساله هدر می رود. وی گفت: باید هر چه سریعتر در این خصوص چاره اندیشی شود و سرمایه گذاری لازم در ابعاد اقتصادی و فرهنگی در راستای استفاده از روشهای آبیاری مکانیزه در این بخش انجام شود. وی با اشاره به پدیده فرونشست دشتها گفت: کاهش سطح آبها و تخریب منابع طبیعی نگهداری آبهای زیر زمینی نتیجه ای جز فرو نشست دشتها را ندارد و باید هر چه سریعتر در این خصوص چاره اندیشی شود. وی جلوگیری از برداشت آب به صورت غیر مجاز و پلپ چاههای آب غیر مجاز را در این بخش بسیار حائز اهمیت برشمرد و خواستار پیگیری مسئولان محلی به خصوص فرمانداران در این بخش شد. کم آبی مهمترین مشکل کشاورزان است/ آبیاری مکانیزه افزایش یافته است رئیس جهاد کشاورزی کرمان نیز در این خصوص گفت: تسهیلات آبیاری مکانیزه در بخش کشاورزی به سادگی در اختیار کشاورزان قرار می گیرد و باید کشاورزان به سمت استفاده از این امکانات تمایل پیدا کنند. عباس مولایی هم اکنون مهترین چالش کشاورزی استان کرمان را کم آبی بر شمرد و خواستار استفاده کشاورزان از سهمیه های تسهیلات کشاورزی در استان شد. وی ادامه داد: مشکلات در این بخش محدودیتهایی را در بخش کمی و کیفی منابع آبی موجود ایجاد کرده است. مولایی ادامه داد: هم اکنون 550 هزار هکتار زمین کشاورزی در کرمان وجود دارد که استفاده از روشهای آبیاری مکانیزه در آنها ضروری است. وی ادامه داد: با این وجود در صورت توجه به آمار به روشنی قابل درک است که طی سالهای اخیر چندین برابر دوره های گذشته شاهد توسعه آبیاری مکانیزه در کرمان هستیم. لزوم برنامه ریزی علمی در بخش کشاورزی با وجود هدر رفت زمان و منابع موجود به نظر می رسد باید هر چه زودتر مسئولان با توجه بیشتر به اهمیت بخش کشاورزی برنامه ریزی مدون و زمان بندی شده ای را در راستای ارتقاء بخش کشاورزی و به خصوص استفاده از ظرفیتهای علمی موجود در استان در راستای ارتقاء پتانسیلهای موجود کشاورزی در کرمان انجام دهند. هر چند که یکی از مهمترین مشکلات در بخش کشاورزی خشکسالی و کم آبی است که اجرای طرحهایی از جمله انتقال آب از خلیج فارس و انتقال آب حوزه به حوزه در این زمینه مورد نظر است اما اجرای این طرحها به کندی پیش می رود و باید در مرحله اول استفاده از منابع موجود، کاهش استفاده از سموم و کودهای کشاورزی و بالا بردن بهره وری در بخش کشاورزی را مد نظر قرار داد.