مراجع در تابستان کجا می‌روند؟
در این سفر‌ها علاوه بر استراحت، به وضع دفاتر هم رسیدگی می‌شود و البته درس و مباحثه و گعده هم جای خود را دارد. برخی از مراجع هم هستند که حاضر نیستند شهر خود را ترک کنند.
قانون: برخی طلبه‌ها در‌ایام تابستان مانند اغلب دانشجویان و دانش آموزان به مسافرت و گردش می‌روند و به قولی‌این‌ایام را با فراغت سپری می‌کنند. آنها که درس‌خوان و با انگیزه باشند البته کنار همین استراحت سالانه به درس‌ها هم می‌پردازند تا راکد نشوند و معلومات از ذهنشان نرود .... انتهای خرداد آغاز فصل شیرینی برای همه کسانی است که به نوعی محصلند. ایام دانشگاه و مدرسه و حوزه تمام می‌شود و فصلی شروع می‌شود که مردم آن را «تعطیلات تابستان» و مسئولان «اوقات فراغت» می‌خوانند. اما حوزویان در‌این فصل چه می‌کنند؟ سبک زندگی آنها در گرمای 40 درجه‌ای قم با فصول دیگر سال متفاوت است؟ تعطیلات طلبگی تعطیلات حوزه سابقه‌ی چندانی در حوزه ندارد. هنوز هم استادان کهنسال حوزه به یاد می‌آورند که ایام تعطیلی حوزه در سال‌های دور، تنها محدود به روز عاشورا و یکی دو روز سوگواری دیگر می‌شده و باقی روزها طلبه می‌توانست از استادان خود کسب علم کند. شاید یادآوری همین خاطرات است که اکنون عده‌ای را مجاب می‌کند از کاهش تعطیلات حوزه به دو هفته سخن بگویند، مطلبی که البته حمایت مراجع تقلید را هم در پشت خود دارد، اما در دمای 40 درجه قم - کم باران‌ترین استان ایران - برای حوزه چه اتفاقی می‌افتد؟ طلبه‌ها چه می‌کنند؟ برخی طلبه‌ها در ایام تابستان مانند اغلب دانشجویان و دانش آموزان به مسافرت و گردش می‌روند و به قولی‌ایام فراغت را با فراغت سپری می‌کنند. آنها که درس خوان و با انگیزه باشند البته کنار همین استراحت سالانه به درس‌ها هم می‌پردازند تا راکد نشوند و معلومات از ذهنشان نرود. اکثر طلبه‌های شهرستانی که هم در قم و هم در حوزه‌های دیگر شهرستانها کم نیستند ترجیح می‌دهند به شهر خودشان و نزد خانواده‌شان بروند. البته درس خوان‌ها کنار پدر و مادر و اقوام هم درسشان را می‌خوانند. برخی هم ترجیح می‌دهند در این‌ایام، فراغت دیگران به ویژه جوانان و نوجوانان را پر کنند. این چنین است که به خصوص با تلاقی تابستان‌های‌این سال‌ها با ماه رمضان، در نقاط مختلف کشور و بعضا خارج از کشور به تبلیغ می‌روند. مثلا در طرح هجرت تابستانی به منظور بهینه‌سازی اوقات فراغت دانش آموزان و جوانان حدود پنج هزار نفر از مبلغان و مبشران جوان به مناطق مختلف اعزام می‌شوند. در این میان البته عده‌ای هم هستند که ترجیح می‌دهند ایام تابستان را نیز درس بخوانند و بدین دلیل است که به حوزه‌های علمیه شهر‌هایی می‌روند که هوای آنجا خنک‌تر است تا بتوانند فارغ از گرمای شدید هوا لمعه و مکاسب و شرایع بخوانند. کجا می‌روند ؟ طلبه‌ها معمولا به چهار حوزه مشهد، بناب، اصفهان و دماوند می‌روند. البته برخی حوزه‌های علمیه اقداماتی برای ساخت حوزه‌های تابستانی در مناطق خوش آب و هوا مثل کلاردشت و ایجاد مناطق اقامتی و تفریحی مثل موسسه فرهنگی فردوس وسف در قم کرده‌اند. این موسسه متولی دهکده‌ای به نام دهکده محققان است که در آن امکانات تفریحی و اقامتی برای محققان حوزه مهیا شده است. این دهکده سال 76 از بنیاد مستضعفان به دفتر تبلیغات اسلامی‌تحویل شد و اکنون موسسه فرهنگی فردوس وسف سالانه به بیش از 16 هزار نفر از طلاب و فضلا خدمات ارایه می‌دهد تا مکان مناسبی برای فعالیت‌های فضلا و محققان در ایام گرم سال باشد. مراجع کجا می‌روند؟ مراجع تقلید عموما در تابستان از قم خارج می‌شوند و به مسافرت می‌روند. سالهاست که آیت‌الله جوادی آملی دماوند را برای سفر تابستانی خود انتخاب می‌کند. آیت‌الله وحید خراسانی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله سبحانی و آیت‌الله صانعی بخشی از ایام تابستان را در مشهد می‌گذارنند. لابد همه ما تصاویر اقامه نماز آیت‌الله مکارم را در صحن جامع رضوی در‌ایام تابستان دیده‌ایم. مرحوم آیت‌الله بهجت هم تابستان‌ها به مشهد می‌رفت. برخی هم البته به روستاهای مجاور قم می‌روند و رنج سفر طولانی را به خود تحمیل نمی‌کنند. آیت‌الله اردبیلی و آیت‌الله گرامی هم به خاوه می‌روند و آیت‌الله شبیری زنجانی به روستای دستگرد. در این سفر‌ها علاوه بر استراحت، به وضع دفاتر هم رسیدگی می‌شود و البته درس و مباحثه و گعده هم جای خود را دارد. برخی از مراجع هم هستند که حاضر نیستند شهر خود را ترک کنند. آیت‌الله مرعشی نجفی در ایام تابستان قم را ترک نمی‌کرد و مرحوم امام خمینی(ره) نیز حاضر نبود در ایام تبعید به نجف، برای اقامت تابستانی به کوفه که کمی‌خنک‌تر از نجف بود بروند. چه می‌پوشند؟ لباس مخصوص روحانیون یعنی همان عبا و قبا و عمامه تابستانه و زمستانه دارد. اگرچه این تفکیک چندان محسوس نیست و بسیاری از روحانیون در همه‌ی فصول لااقل از یک نوع قبا یا لباده استفاده می‌کنند. رنگ لباس زیر قبا عموما سفید است که در تابستان خنک‌تر و راحت‌تر است. در مناطق گرم - مثل نجف اشرف، کربلا و ... - روحانیون در تابستان از یک پیراهن گشاد و بلند که تا روی مچ پا را می‌پوشاند، استفاده می‌کنند که بسیار خنک است و روی آن لباده نمی‌پوشند. این نوع پیراهن تابستانی در ایران نیز توسط برخی از روحانیون پوشیده می‌شود. قبا در تابستان از پارچه‌های نازک و در زمستان از پارچه‌های ضخیم تهیه می‌شود و پس از آن نوبت به عبا می‌رسد که روی قبا پوشیده شده و در واقع روی دوش افکنده می‌شود. عبا انواع مختلف دارد. عبای تابستانی که تولید آن بیشتر در بهبهان، کوهپایه اصفهان و بوشهر رواج دارد با، تار و پود نخ پنبه‌ای که به رنگ مشکی یا قهوه‌ای در آمده است، بافته می‌شود و عبای زمستانی که محمدیه نایین مهمترین مرکز بافت آن است، با بهره‌گیری از کرک شتر به عنوان تار و پود تولید می‌شود. چه دغدغه‌هایی وجود دارد؟ همان طور که سالهاست صحبت از دغدغه ایام فراغت نوجوانان و فرصت‌های سوخته آن میان مردم و رسانه‌ها و مسئولان می‌شود مسئولان حوزوی نیز راجع به طلاب همین دغدغه را دارند. اینگونه است که آیت‌الله شبستری، امام جمعه تبریز غفلت طلاب از فرصت تعطیلات تابستان را جبران‌ناپذیر می‌داند و می‌گوید: شایسته طلبه‌ای که خود را سرباز امام زمان(عج) می‌داند، نیست که سه ماه فصل تابستان را به بطالت بگذارند و از درس و بحث غفلت کند. معاون آموزشی حوزه علمیه آذربایجان غربی پا را از این هم فراتر می‌گذارد و علاوه بر افت علمی‌و مهارتی طلاب، تعطیلی کامل برنامه‌های حوزه‌های علمیه در تابستان را عامل و تأثیر منفی لحاظ معنوی و رفتار ظاهری آنها می‌داند. *در تهیه این گزارش از مطالب وبلاگ «تورجان» استفاده شده است.