هنر شنیدن سخن متفاوت

پروردگار حکیم در قرآن، این کتاب بزرگ و مقدس، به برخی افراد بشارت داده است. آنان که ایمان آورده و عمل صالح انجام می دهند، آنان که در برابر ناملایمات و مصائب زندگی شکیبا هستند؛ و نیز انسان های فروتن ، پرهيزکار و نیکوکار نمونه هایی از فرزندان آدم می باشند که در قرآن کریم به آنها بشارت داده شده است . مفسر نامدار شیعه، علامه طبرسى، فرموده است: بشارت خبر مسرّت بخشى است كه بوسيله‏ آن، شادى در پوست صورت احساس مي گردد؛ چه خوشبخت و سعادتمندند آنان که پیشاپیش از «ما لک یوم الدین» خبری چنین شادی بخش دریافته اند. بشارت به اهل شنيدن یکی از گروه هایی که خداوند به آنان بشارت داده است؛ کسانی هستند که گوشی شنوا برای شنیدن حرف دیگران دارند؛ بدون لجاجت و جمود به سخن های متفاوت گوش فرا می دهند؛ و به دور از تعصب بهترین سخن را می پذیرند و به آن عمل می کنند. در سوره زمر است که «بندگان مرا بشارت بده؛ همان‏هايى كه به سخن گوش فرا مى‏دهند و بهترين آن را پيروى مى‏كنند. اينانند كه خدايشان هدايت كرده و هم اينانند خردمندان». به گفته برخی مفسران «ايـن دو آيه كه به صورت يك شعار اسلامى درآمده، آزادانديشى مسلمانان، و انتخابگرى آنها را در مسائل مختلف بخوبى نشان مى دهد.نـخـسـت مـى گـويـد بـنـدگـان مـرا بـشـارت ده، و بعد اين بندگان ويژه را به اين صـورت مـعرفى مى كند که آنها به سخنان اين و آن، بدون در نظر گرفتن گوينده و خـصـوصـيـات ديـگـر گـوش فـرا مـى دهـنـد و بـا نـيـروى عقل و خرد بهترين آنها را بر مى گزينند. هيچگونه تعصب و لجاجتى در كار آنها نيست، و هـيـچگونه محدوديتى در فكر و انديشه آنها وجود ندارد، آنها جوياى حقند و تشنه حقيقت. هـر جـا آن را بـيـابـنـد بـا تـمـام وجـود از آن اسـتـقـبـال مـى كـنـنـد، و از چـشـمـه زلال آن بى دريغ مى نوشند و سيراب مى شوند. آنـهـا نـه تـنها طالب حقند و تشنه گفتار نيك، بلكه در ميان خوب وخوبتر؛ و نـيـكـو و نـيـكـوتـر، دومـى را بـرمـى گـزيـنـنـد ».اما چرا؟! به راستی چرا چنين انسان هايی سزاوار بشارت هستند؟ اهمیت شنیدن نظرهای متفاوت اگر قرار باشد آدمی راه درست را بپیماید و به مقصد برسد، بی تردید نخستین شرط آن آمادگی شنیدن عقاید و نظرات متفاوت و انتخاب درست ترین آنها است. بدبختی بشر از زمانی شروع می شود که به یکی از این دو بیماری مبتلا شود؛ یا اصلاً ظرفيت وتحمل شنيدن حرف مخالف را نداشته باشد ؛ ویا اگر شنید، بر اثر تعصب و لجاجت، نخواهد از حرف حق پیروی نماید. نمونه اش مشرکان زمان رسول خدا (ص) هستند که دست در گوش می کردند تا اصلاً سخنی را که باب میلشان نیست، نشنوند. آنان به یکدیگر توصیه می کردند که به قرآن گوش ندهند؛ و هنگامی که پیامبر، آیات خدا را تلاوت می کند، با جار و جنجال و سوت و صدا چنان غوغائى به راه مى انداختند كه هيچكس پيام او را نشنود(سوره فصلت، آیه 26)؛ نظیر همان چیزی که در زمان پیامبران قبل از او، و امامان پس از وی هم دیده می شود. نوح، آن پيامبر صبور و با پشتکار«گفت: ای پروردگار من، قوم خود را شب و روز دعوت کردم، و دعوت من جز به فرارشان نيفزود و من هر بار که دعوتشان کردم تا تو آنها را بيامرزی، انگشتها در گوشهای خود کردند و جامه در سر کشيدند و پای فشردند و هر چه بيشتر سرکشی کردند.»( سوره نوح، آیات 5 تا 8). جالب است که قرآن، به موازات بشارت «اهل عقل و فهم»که عادت به شنیدن سخن های متفاوت و انتخاب احسن دارند، دسته مقابل را هم به عذابی دردناک تهديد کرده است(سوره لقمان، آیه 6 و 7)؛ چنين کسانی گویا اصولاً برای جهنم آفریده شده اند، و بویی از انسانیت نبرده اند؛ انسان انسان است که بفهمد آنچه را ديگر حيوانات نمی فهمند، ببيند آنچه را ديگر حيوانات نمی بينند، و بشنود آنچه را ديگر حيوانات نمی شنوند؛ و گرنه «اگر آدمی به چشم است و دهان وگوش و بينی - چه ميان نقش ديوار و ميان آدميت»؟! شايد راز اين آيه شريفه نيز در همين نکته نهفته باشد که فرمود: «بسياری از جن و انس را برای جهنم بيافريديم ايشان را دلهايی است، که بدان نمی فهمند و چشمهايی است که بدان نمی بينند و گوشهايی است که بدان نمی شنوند اينان همانند چارپايانند حتی گمراه تر از آنهايند اينان خود غافلانند»( سوره اعراف، آیه 179) . ..واينک ما دنيايی که ما در آن زندگی می کنيم، به ظاهر بسيار متفاوت از گذشته است. دانش و فن آوری تحول و پيشرفتی حيرت انگيز پيدا کرده است و قابل مقايسه با دوران های پيشين نيست. اما حيرت انگيزتر آنکه برخی رفتارهای ما همان است که بوده است؛ و شايد اين يکی از اسرار دعايی باشد که تکرار آن را به ماسفارش کرده اند؛ «پروردگارا! ما را به مرگ جاهليت نميران». واقعيت آن است که هنر شنیدن سخن متفاوت را نه هرکسی دارد و نه از همگان انتظار چنين فضيلتی می رود. «استماع قول» و «اتباع احسن» نيازمند سعه صدر و بينش و منشی بس کريمانه است که به آسانی يافت نمی شود؛ تا آنجا که اگر کسی به آن دست يافت شايسته بشارت الهی است ؛ اما آيا دعوت سياسيون وفعالان رسانه ای به متهم نکردن يکديگر به خيانت، فريب خوردگی ؛ واخيراً هم به ساده لوحی ، بی تجربگی ، توهم زدگی وعناوينی از اين دست ؛ ونيزاجتناب از دميدن درآتش کدورت واختلاف هم توقع زيادی است که رهبرانقلاب ناچار به تکرار آن شوند ؟!