رواج آیین‌های انحرافی در بین جوانان
فرقه به گروهی از افراد اطلاق می‌شود که نوعی "مذهب جدید" خلق می‌کنند.
مهر: به دنبال فراگیر شدن بحران هویت در بین اغلب جوانان رواج آیین‌های انحرافی و اندیشه های منحط و منحرف تنها گوشه ای از پیامدهای بی توجهی به نسل جوان خواهد بود. توسعه ابعاد مادی زندگی در جوامع مدرن نتوانسته است از میزان احساس نیاز ریشه دار و ازلی انسان عصر کنونی به معنویت بکاهد؛ اما در این شرایط نیز تولد و رواج آئین ها و فرقه‌های عرفانی گوناگون که در قالب، مدل‌های رنگارنگ و جذاب عرضه می‌شوند، نگران کننده و هشداردهنده شده است. فرقه به گروهی از افراد اطلاق می‌شود که نوعی "مذهب جدید" خلق می‌کنند؛ طبق آمارهایی، در 25 سال گذشته به دنبال روی آوردن مردم به سوی‌معنویات و برای جلوگیری از گرایش مردم به سوی ادیان الهی، دو هزار و 500 فرقه جدید ساخته شده که با یک حساب سرانگشتی، یعنی تقریبا هفته‌ای دو فرقه جدید به منصه ظهور رسیده است. از جمله این فرقه های جدید، فرقه "احمدیه"، فرقه "تبلیغ جماعت"، فرقه "عرفان حلقه"، فرقه "عرفان کیهانی"، فرقه "کابالا"، فرقه "تی سی ام"، فرقه "اکنکار"، گروههای شیطان پرستی و... را می توان نام برد. به اعتقاد کارشناسان، ادیان انحرافی در کشورهایی بیشتر رواج دارد که گرایش مذهبی در آنها بیشتر است و انسان آشفته برای توجیه تنهایی و ضعف اعتقادی خود مکتب جدیدی ابداع می کند. گسترش و جذابیت آیین های نو در میان جوانان امروز عرفانهای وارداتی که اغلب زادگاه آن در کشورهای غربی است با سرعت غیرقابل تصوری به سوی کشور ما در حال نفوذ است. حجت الاسلام مهدی قهرمانی، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر فرقه های نوظهور، در این خصوص می گوید: انسان سرخورده از آشوبها و پریشانی دنیای مدرن به دنبال کسب و ثبت اندکی آرامش در زندگی و برای درمان روح سرگشته خویش معنویت را هر جا و به هر شکلی جستجو می کند. قهرمانی از جمله دلایل جذابیت این گروهها را وعده و وعیدها، فرار از موقعیت فعلی مثلاً فرار از مشکلات خانوادگی، بمباران محبت از سوی این گروهها، تصور ایجاد رابطه‌ای نزدیک با خدا، احساس بهبود وضع زندگی، تحول فردی و توجه به علاقه فردی و... عنوان می کند. اما از آنجا که بحث ادیان‌نوظهور در دانشگاه‌ها و بین دانشجویان به عنوان قشر فرهیخته و تأثیرگذار جامعه تهدیدی بسیار خطرناک‌و جدی‌محسوب می شود، لذا توجه و اقدام جدی تری را نیز می طلبد. میکائیل جمال پور مسئول سازمان بسیج اساتید دانشگاههای آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه ایران دومین کشور جوان دنیاست و جوانان در این کشور بسیار تاثیرگذارند، تاکید می کند: این فرقه و جریانها سکولار به دنبال شکار جوانان و نوجوانان بخصوص در مراکز آموزشی هستند؛ حوزه عمل و مانور مبلغان این جریانها بیشتر از هر گروهی در مراکز آموزشی و میان جوانان و نوجوانان است و حساسیت این امر ایجاب می کند مسئولان فرهنگی بیشتر دقت کرده و آگاهانه برخورد کنند. وی با بیان اینکه خداوند در قرآن کریم با نزول آیه ای مبنی بر "بشارت و مژده بده به آنها که سخنان را می شنوند و تابع بهترین آن هستند" راهکار مناسب و دستورالعمل کاربردی و اصولی ارائه داده، تصریح می کند: جوانان باید صراف سخن باشند، هر حرفی را نپذیرفته از هر راهی تبعیت نکنند، باید با عقل و منطق خدادادی مسائل را بررسی کرده و در صورت منطقی و عقلانی بودن بپذیرند.
سراب آرامش و خطر دین گریزی کارشناسان معتقدند، مهمترین خطر رواج این تفکرات، متوجه مفهوم دین است. ادیان جدید با فروکاستن مفهوم دین، جایگزینی خود‌محوری به جای خدامحوری و فرعی سازی دین، بزرگترین ضربه را بر کیفیت تدین وارد می‌کنند. آنها به دنبال معنویتی بدون التزام به مقدمات و دین هستند، که التقاطی بودن ادیان‌جدید نیز به همین معناست. داود اسدیان معاون فرهنگی دانشگاه پیام نور تبریز از جمله دلایل گرایش جوانان به عرفانهای نوظهور را استفاده از روشهای سهل و عامه پسند عنوان کرده و می گوید: رهبران این گروهها ضمن استفاده از سخنان و رفتارهای فریبنده و ایجاد تنوع، انسان را در مسیر فلسفه، آرامش مصنوعی و نوعی حالت توهم تکامل قرار می دهند. جمالپور، جامعه شناس و رئیس سازمان بسیج اساتید دانشگاههای آذربایجان شرقی نیز در این رابطه می گوید: فرقه های نوظهور براساس نیازهای معنوی انسان نسبت به مسائل عرفانی و آسمانی مطرح می شوند و بوجود می آیند، این آیین ها پاسخی حقیقی و صحیح به نیازهای معنوی انسان ارائه نمی کنند بلکه به دنبال زمینی و مادی کردن انسان هستند. این فرفه ها یک سری اهداف فردی و گروهی و در اغلب موارد اهداف سیاسی را دنبال می کنند. وی با بیان اینکه گروهها و افراد فرصت طلبی در حوزه های مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و... برای رسیدن به اهداف خود متوصل به ابزاری به نام معنویت می شوند تا از این ابزار کارساز برای رسیدن به مقاصد خود سود برند، می گوید: گذشته این فرقه ها و نگاهی به تاریخ متون و طرفداران آنها این ادعا را کاملا نشان می دهد که این افراد به دنبال ارائه راهکارها و روشهای معنوی خالص و ناب که مردم جستجو می کنند در زندگی نیستند. تحقیقات ثابت کرده، ادامه فعالیت این گروهها در جامعه ایرانی با خطراتی چون اخذ پول زیاد از افراد، کسب پول های بادآورده کلان، تخریب قدرت کار و شغل در اعضا، ترویج بی بند و باری، احساس ترس یا گناه، از میان بردن احساس مسئولیت، هدایت کردن افراد به زندگی پرحیله، بی رحمانه و جنایتکارانه، فاصله گرفتن از ادیان الهی با توجیه تفسیر آزاد متون دینی، اشاعه مناسک و اعمال خالی از معنا و مفهوم، ایجاد تفرقه، شاخه شاخه کردن و برهم زدن وحدت، شبهه افکنی در مبانی اعتقادی، القای آرا و طرح های خود، ایجاد بلوا و جنجال تبلیغاتی و رسانه ای و دور شدن از عمق و ژرفای دین همراه است. عاطفه رضایی، کارشناس مسائل اجتماعی با تاکید بر اینکه مهمترین هدف رهبران این گروهها کسب پولهای کلان است در این رابطه می گوید: هدف اصلی از تبلیغات و گسترش این فرقه ها کسب پول از مردم ناآگاه و بی اطلاع است که توسط رهبران آنها به بی راهه کشانده می شوند. وی با تاکید بر اینکه این فرقه ها هیچ اصل و پایه ای ندارند یادآور می شود: در طول تاریخ و در دورانهای گذشته نیز هیچ اثری از شیطان پرستی وجود نداشته و تنها نوعی بیزینس تلقی می شوند، برای مثال آیین شیطان پرستی خود برنامه ای است که در قرن بیستم تنها برای کسب درآمد ایجاد شده است. رضایی تاکید می کند: اغلب کسانی که از نمادهای تبلیغاتی این آئین ها استفاده می کنند نیز گاه از سر بی اطلاعی از ریشه و ذات این ابزارها اقدام به این عمل می کنند و به آموزه های این فرقه ها آشننایی ندارند.
فرقه های نوظهور و گسترش آسیبهای اجتماعی فعالیت این فرقه های نوپدید در راستای قداست‌زدایی از پیامبران و نادیده گرفتن رسالت آنهاست تا از این طریق اقدام به براندازی ادیان آسمانی کنند و از شاخص های مشترک میان آنها عضوگیری‌های غیرمعمول، بنیانگذاران فرهمند، هزار پاره کردن حقیقت، وجود مرزهای مشخص با دینداران الهی، در توهم خدا شدن از سوی اعضا و سران، پراکنده‌گویی و التقاط و بهره‌گیری از زبان‌ها و نمادهای مشترک و... است. حجت الاسلام قهرمانی، پژوهشگر فرقه های نوظهور در این خصوص می گوید: آسیب های ناشی از گسترش این فرقه ها در جامعه را رواج فرهنگ ضدیت با ارزشهای انسانی و بشری، رواج فرهنگ ضدیت با دین و ارکان آن، جعل تاریخ و حرکت پیامبران و نقش شیطان در انحرافات جامعه بشری، ترویج بحث بی بندو باری و انواع مفاسد اخلاقی و... می داند. میکائیل جمال پور، مدیرکل آموزش و پرورش استانداری نیز اذعان دارد: این گروهها و آیین ها به دنبال قیچی کردن رابطه انسان و جامعه و خرافی کردن انسان و فاصله انداختن بین انسان با معرفت، عقلانیت و معنویت هستند، لذا آثار و تبعات ناگوار این عرفانها متوجه عرصه های معرفتی، رفتاری، فردی و اجتماعی است و ما زمانی می توانیم از این آفات دور باشیم که آنها را عمیقا بشناسیم. وی بهترین عمل انجام شده برای مبارزه با این گروهها را شناساندن این فرقه ها و تبیین ماهیت آنها و روشن کردن روشهای حضور این فرقه ها در میان جوانان و نوجوانان دانسته و تاکید می کند: این عرفانها چون به مصداق و ابزار مهمی به نام معنویت که جوانان بسیار طالب آنند، متوسل هستند به خوبی می توانند در میان قشر جوان و کم تجربه گسترش یابند، اما باید توجه داشت که اگر انسان شناخت کافی نسبت به معضلی داشته باشد می تواند به درستی خیر و شر آنرا تشخیص دهد. قهرمانی نیز با تاکید بر ضرورت اطلاع رسانی و آگاه سازی مردم می گوید: اگر فضا شفاف باشد، ما اشتباه نمی کنیم، اما در فضای غبارآلود هر کسی قدرت حرف زدن خواهد داشت. تشکیل کارگروه مقابله با فرقه های انحرافی در ایران در ایران از سوی معاونت تبلیغ حوزه در سال 1387 کارگروهی برای مقابله با فرقه های انحرافی شکل گرفت و مطالعات و تحقیقاتی نیز در این زمینه توسط مراکز پژوهشی انجام گرفته است. نشست‌علمی عرفان نوظهور ویژه روحانیان نیز در سال 1387 برگزار شده است و در آذربایجان شرقی نیز کتب و سی دی هایی تهیه شده که هر کدام به تنهایی می تواند به درستی جوانان را با اقدامات روشنگرانه آگاه کنند.
نمادگرایی و نماد پرستی در میان فرقه های انحرافی ارزشهای مذهبی ممکن است بصورت یک صلیب، ستاره، مجسمه، تخته سنگ، حیوان، درخت یا هر چیزی که جامعه به عنوان یک چیز مقدس برمی گزیند به گونه ای نمادین بازنمود شوند. این نماد مقدس به صورت کانون مراسم دسته جمعی از عشای ربانی گرفته تا رقصها و جشنها در می آید و در جهت وحدت بخشیدن مومنان در قالب یک اجتماع واحد اخلاقی عمل می کند. نمادهای مذهبی فی النفسه بسیار اهمیت دارند و به صورت جایگاهها، بناها، مزارها و بناهای یادبود، یادگارها، کتب و نوشته ها واژه ها و بازنمودهای انتزاعی چون صلیب و هلال تقدس می یابند. این نمادها برای دوستدارانشان معنا دارند و بر ارزشها و باورداشتهای بنیادین جامعه دلالت دارند، یک چنین نمادهای مذهبی چه جایگاه باشند مثل کعبه و بیت المقدس و چه نوشته های مقدس قرآن مجید و انجیل، غالبا برانگیزاننده فعالیتهای مهم اجتماعی و سیاسی اند. حجت الاسلام مهدی قهرمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی سهند از جمله نمادهای این گروهها را که به عنوان نگین انگشتر، گردنبند، تصاویری بر روی دست بندها، پیراهن، شلوار، کفش،ادکلن، ساعت و ... درج شده و در داخل ایران نیز رواج یافته است؛ ستاره صبح یا پنتاگرام (pentagram)،عدد 666 یک سمبل با عنوان "شماره تلفن شیطان"، صلیب وارونه، صلیب شکسته یا چرخ خورشید، چشمی که در حال نگاه و مسلط به همه جاست، تبر وارونه به نماد ضد عدالت، سر بز، چشم شیطان(Aye of satan) ، تصویر حرف A که نماد هرج و مرج است و نمادی که به انگلیسی (Ankh) انشاء می‌شود و سمبل شهوت‌رانی و باروری است؛ عنوان می کند. وی ادامه می دهد: البته تمامی این نمادها بطور کلی و اختصاصی متعلق به گروه های شیطان پرستی نیست و مبلغان این آیینها برای ترویج افکار و اعتقادات خود از نمادهای فرهنگهای مختلف استفاده می کنند تا با ایجاد تصور قرابت و نزدیکی با آنها سریعتر و ساده تر در میان این مردمان نفوذ کنند. جمالپور، استاد جامعه شناسی نیز فرقه های نوپدید را در مقام ویروسها و آفات مختلف دانست و گفت: اگر انسانی آشنا به انواع سموم و میکروبها نباشد خود دچار خصران و زیان خواهد شد. وی با تاکید بر اینکه انسان وقتی قصد تنظیم برنامه عملی و کمال گرایانه برای زندگی خود دارد باید دقت کافی داشته باشد، اضافه کرد: برنامه های کاذب و غیراصولی نتیجه ای جز نابودی و گرفتاری انسان در چنگال خرافات ندارد، این عرفانهای نوپدید غربی و شرقی مملو از خرافات و مسائل غیرمعرفتی و مسائلی هستند که انسان را به دنیای اتمیسم اجتماعی سوق می دهد. مسئول سازمان بسیج اساتید دانشگاههای استان شاخصه های مشترک این فرقه ها و آیین های ساختگی را عبارت از عدم توجه به وحی، نبوت، کتب آسمانی و عدم توجه به مسائل شرعی عنوان کرده و اذعان می دارد: نبوت و شریعت در آموزه های این گروهها وجود ندارد و خدای معرفی شده در آنها کاملا شخصی و مادی است. وی ادامه می دهد: یکی دیگر از مسائل عدم وجود مسئله امر به معروف و نهی از منکر است، عدم مسئولیت انسان در مقابل جامعه، عدم باور به مسئله معاد و حساب و کتاب و چیزهایی که ادیان آسمانی انسان را معتقد و ملزم می داند در آنها وجود ندارد و در مقابل آموزه های قرآنی موضع گرفته اند. تبلیغ، حمایت و پیروی از فرقه های انحرافی ارتداد است شاهد جعفری، وکیل پایه یک دادگستری هرگونه تبلیغ، حمایت، پیروی و ... از این ادیان و انجام مناسک مربوط را از مصادیق ارتداد برشمرده و می گوید: پیروان این آئین ها حکم سب النبی را دارند که معادل دشمنی با خدا، دین و اهل بیت و دشنام دادن به پیغمبر خدا و معصومین (ع) است. وی اظهار می دارد: این آئین ها ماهیت غیر دینی دارند و بیشتر بر پایه اصول و عرف درون گروهی پی ریزی و دنبال می شوند. این کارشناس حقوق تاکید می کند: اگر کسی پیرو این آیین ها نیز نبوده اما در تبلیغ آن شریک باشد، به جرم نشر اکاذیب، فساد و ارتکاب به اعمال مجرمانه و ... در صورت اثبات با توجه به میزان جرایم به جریمه نقدی، شلاق یک تا پنج سال زندان، حبس تعزیری و یا تا سر حد حبس ابد و اعدام نیز محکوم خواهند شد و هیچگونه تخفیفی شامل حال آنها نخواهد بود. *** آنچه مسلم است اینکه هیچ فرقه و آیین و گروه نوظهور و انحرافی یارای مقابله با تمدن غنی و بزرگ اسلامی-ایرانی ما را ندارد. اما حال با این اوضاع چگونه می شود فرقه های انحرافی و بی ریشه در میان جوانان رواج پیدا کند، سئوالی است که پاسخش را باید در نحوه سیاستگذاری و عملکرد مسئولان در خصوص حفظ، احیا و معرفی هویت دینی و ملی جستجو کرد.