آب نيرو درباره سد گتوند پاسخگو نيست

چهل و چهارمین برنامه راديويي «گفت و گوی داغ سبز»، با حضور احمد پازوکی، محمد درویش كارشناس برنامه و محسن حیدری مدیرمسئول آژانس خبری بختیاری (ایبنا نیوز) اجرا و پخش شد. به گزارش آژانس خبري بختياري (ايبنانيوز)، مهمترين عناوين مطرح شده در چهل و چهارمین «گفت و گوی داغ سبز» كه به بررسي ابعاد محيط زيستي سد گتوند عليا مي پرداخت، به اين شرح است: شرح خدمات سد سازی در ایران متعلق به نیم قرن پیش دنیاست محسن حیدری در اين مصاحبه رادويي گفت: "مشکل اصلی در زمینه ی سد سازی در ايران، شرح خدمات تیپ سد سازی و ضعف در زمینه ی مطالعه ی مخزن سدها است. شرح خدمات سد سازي امروز ایران متعلق به جریان علمی پنجاه سال پیش جهان است. در این تیپ سد سازی اصولاً سناریوهای مربوط به بحرانهای محیط زیستی به مشاور پروژه ارائه نمی گردد و نهایتاً تنها سناریویی که مورد مطالعه جدي قرار می گیرد، سناریوی لغزش و ریزش کوه در مخزن است که تاثیر مستقیمی روی شکسته شدن سد دارد. ولی سناریویی که امکان وجود توده های ناشناخته نمکی و یا چاههای نفت در آن باشد، بررسی نمی شود." حتی سازمان محیط زیست هم مطالعات محیط زیستی سد گتوند را ندیده است! حيدري افزود: "متاسفانه مجری طرح سد گتوند حاضر نشده است حتی مطالعات محیط زیستی مورد ادعاي سد را به تنها مرجع دولتي مسئول يعني سازمان محیط زیست ارائه کند! آقای تورج همتی مدیرکل محیط زیست استان خوزستان هم در خرداد ماه امسال گفته اند از مطالعات مورد ادعاي سد، بي اطلاع هستند. البته صرفنظر از مورد خاص سد گتوند، يك مشكل ساختاري هم وجود دارد. در سدسازي ما غفلتی در حال رخ دادن است. مجری و ناظر پروژه های سد سازی در ایران، هر دو دولتی هستند و به نظر می رسد در یک رودربایستی مدیریتی، مسائل دارد مورد اغماض قرار می گیرد." صدور مجوز با اکراه! "شورای سلامت استان خوزستان هنوز مجوز آبگیری سد گتوند را صادر نکرده است ولي مجربان طرح به كار خودشان ادامه مي دهند. به اين اميد كه در دقايق پاياني، شوراي سلامت را در كار انجام شده قرار دهند. صرفنظر از مشكل خاص سد گتوند، يك مشكل ساختاري هم وجود دارد. متاسفانه به نظر می رسد که به دلیل مشکلات ساختاری صدور مجوزهای محیط زیستی برای طرحهای عمرانی، این طرح نیز موفق به اخذ مجوز خواهد شد اما از اظهارات اعضای شورای سلامت خوزستان از جمله اينكه «می توانستند سد را در مکان دیگری احداث کنند که مشکل نمک پیش نیاید ولی در این زمینه غفلت کردند»، چنین بر می آید که اگر مجوزی هم صادر شود با اکراه خواهد بود. اين نکته ی به خوبي نشان مي دهد كه شرح خدمات سدسازی در ایران بایستی به روز رسانی علمی شود. اما و اگرهای توقف یک طرح عمرانی در حالتی که به محیط زیست لطمه می زند اين روزنامه نگار محلي افزود: "معاون وزیر کشاورزی و رییس سازمان جنگلها و مراتع علیرغم احتياط کاری بیش از حدشان - که گاهی حتی موجب لطمه خوردن به محیط زیست می شود - در مورد ابعاد فاجعه آمیز محیط زیستی سد گتوند اظهارات شفافی کرده اند و گفته اند که حدود دو ماه قبل از عید نوروز يعني در زمستان ۸۹، کتباً خواستار توقف پروژه سد گتوند به دلیل لطمات بزرگ و جبران ناپذیرشدیم. حالا سوال ما اینست که مخاطب این نامه کیست؟! وزیر نیرو، وزیر جهاد کشاورزی یا هیئت وزیران؟ خود آقای سلاجقه در مورد مخاطب نامه صحبتی نکرده اند و به نظر می رسد صحبتهای آقای سلاجقه به نوعی سلب مسئولیت از خود بوده است اما مرجع مسئول را مشخص نکرده اند. گلایه ما اینست که چرا ایشان بعد از افشاگری های رسانه ای و فشار فعالین اقدام به مصاحبه نمودند؟" گزارش شرکت DHI در مورد سد گتوند، در اختيار رسانه ها قرار گيرد حيدري گفت: "شرکت DHI دانمارک ( Danish Hydraulic Institute )‌ که مشاور آبنیرو در تهیه مدل کیفی مخزن سد گتوند علیاست، نمونه ی تراشه های حوضه مخزن را در آزمایشگاههای خارج از کشور آنالیز کرده كه شنيده هاي خبرنگاران مستقل حاكي از آن است كه در گزارشی که به شرکت آبنیرو داده، نوشته شده که در سال اول، درجه ی انحلال بسیار بالاست و شوری آب در حد بحرانی و خارج از استاندارد خواهد بود. همچنين در اين گزارش گفته شده كه اگر آبگیری و تخلیه سد در سالهاي متمادي و به طور مرتب انجام شود در سالهای بعد به تدریج از شوری آب کاسته خواهد شد. به زبان ساده تر، نمکها از مخزن شسته می شوند و به زمینهای کشاورزی پایین دست منتقل می گردند و عملاً دیگر نمکی در مخزن وجود نخواهد داشت!" در اين گزارش قید شده است که هیچگاه کیفیت آب کارون در پایین دست سد گتوند به مانند سابق نخواهد شد. بعد از اعلام نظر صريح مشاور، مدیران آبنیرو كه تا قبل از ان نگراني هاي فعالان محيط زيست را در مورد نمك انكار مي كردند، مدعی شدند که می توانند با "پتوی رسی" گنبدهای نمکی را مهار و ايزوله کنند. اینجا بود که موضوع فروچاله ها پدیدار شد که به نوعی سطح تماس با گنبدهای نمکی را در نقاطی غیر از رخنمونهای نمکی ایجاد می کرد. باز گفتند که فروچاله ها را پر می کنیم." حيدري افزود: "همچنین معاونت مطالعات پایه سازمان آب و برق خوزستان نیز مطالعاتی در زمینه ی نمکهای مخزن سد گتوند انجام داده که نشان می دهد آب در سناریوهای مختلف با درجات مختلف شور خواهد شد که میزان آن با توجه به عدم وجود تجربیات مشابه سد سازی در جهان، میزان بحران قابل پیش بینی نیست. به تعبیر خودمانی، تاکنون در جهان هیچ سدی اینچنین دچار ضعف مطالعات مخزن نبوده است!" سازمانهای بازرسی کجایند؟ اين روزنامه نگار محلي گفت: "از سازمان بازرسی کل کشور، مرکز پژوهشهای مجلس و دادستانی می خواهیم که نتایج این مطالعات را از آبنیرو بگیرند و مورد بررسي قرار دهند چراکه شرکت مذکور تاکنون حاضر نشده این نتایج را حتي به سازمان محیط زیست ارائه كند" کارون نیمه جان را دريبايم حيدري افزود: "به دلیل رعایت نشدن حقابه ی محیط زیستی کارون، اگر بدبینانه نگوییم "کارون مرده است" باید بگوییم "کارون نیمه جان شده". اين را مي گوييم به این امید که تمامی هموطنان به سرنوشت کارون به عنوان مهد تمدنهای باستانی ایران توجه کنند تا کارون به شکوه گذشته بازگردد." حقابه محیط زیستی کارون حيدري گفت: "استانداردی برای تعیین حقابه محیط زیستی کارون وجود ندارد. مهندسین صنعت آب خوزستان، حدود ۵ الی ۸ درصد آورد رودخانه را به عنوان حقابه محیط زیستی کارون درنظر می گیرند و معتقد به رها سازی این میزان آب از سد هستند. ولی با مطالعه تجربی روی آورد رودخانه کارون و در حداقل حیات آن در تابستان اهواز، متوجه می شویم که حداقل ۷۰ متر مکعب بر ثانیه آب دارد و باز وضع مناسبی ندارد. بنابراین، به نظر من حداقل حقابه محیط زیستی کارون باید ۲۵ درصد باشد تا به وضع قابل قبولی برسیم. در اين زمينه بايد گفتگوهاي علمي صورت بگيرد و دولت ملزم به اجراي آن شود". تاثیر سد گتوند بر کیفیت آب منطقه حيدري گفت: "نکته بعد، تاثیر سد گتوند بر آب کشاورزی و آب شرب منطقه است. در موج اول روشنگري ها كه پارسال انجام شد، مقامات وزارت نیرو بالکل منکر این قضیه بودند. بعد از روشنگری های رسانه ها و فعالان محيط زيست در ماه گذشته، بالاخره آقاي عطارزاده معاون وزیر نیرو در آبفا، این مسئله را به طور تلويحي پذیرفتند و در کنفرانس خبری در استان خوزستان گفتند که با آبگیری سد گتوند، امکان هر اتفاقي وجود دارد و ما در آماده باش به سر می بریم و به مقامات آبفای خوزستان اعلام کرده ايم که در هنگام آبگيري سد گتوند، در صورت نياز، آب اهواز را از سد کرخه و آب روستاهای پایین اهواز را از آب حیات شوشتر تامین کنند. این نشان می دهد که احتمال بحرانی بودن وجود دارد در حالي كه تا پيش از اين انكار مي شد. اين پنهان كاري براي چيست؟." اين روزنامه نگار مستقل گفت: "تقاضای ما از مسئولین وزارت نیرو این است که اولاً قصور خود را بپذیرند و ثانیاً با همکاری سازمانهای مسئول دیگر، سعی کنند مسئله را تا حد ممکن جبران نمایند و یک آبگیری منطقی داشته باشند تا بتوانیم بگوييم به محیط زیستمان احترام گذاشته ايم." در بخش ديگري از اين گفتگوي راديويي، محمد درويش كارشناس برنامه خواستار توجه سازمان بازرسي كل كشور و نهادهاي نظارتي ديگر به ابعاد محيط زيستي سد گتوند شد.