چرا احمدی‌نژاد رئیس اوپك نخواهد شد؟

دیپلماسی ایرانی: یكصد و پنجاه و نهمین نشست عادی و سالانه 13 كشورعضو اوپك 18 خردادماه (20 ژوئن 2011 میلادی) به ریاست ایران در وین برگزار می‌شود. همزمان با آغاز شمارش معكوس برای برگزاری این نشست، گمانه زنی‌ها درباره انتخاب رئیس اوپك افزایش یافته است. ایران پس از 38 سال از ابتدای سال ۲۰۱۱ ریاست اوپك را برعهده گرفته است. این به معنای ریاست ایران بر عالی ترن ركن اوپك یعنی كنفرانس است. كنفرانس از نمایندگان كشورهای عضو كه به طور معمول وزیران نفت، منابع و انرژی هستند، تشكیل می شود و هر سال دست كم دو بار كنفرانس تشكیل می‌شود و تصمیمات آن به اتفاق آرا اتخاذ می شود. در كنار كنفرانس، هیات عامل و دبیرخانه دیگر اركان اوپك هستند كه اگر چه به لحاظ اجرایی اهمیت دارند ولی سطح اهمیت آن به اندازه كنفرانس نیست. ریاست هیات عامل نیز به صورت الفبایی انتخاب می‌شود. با این وجود دبیركل را كنفرانس به صورت اجماعی برای یك دوره سه ساله - والبته یك‌بار قابل تمدید به مدت سه سال- منصوب می‌كند. اگرچه كنفرانس نقش اجرایی چندانی ندارد ولی از نظر شان و اهمیت در مرتبه اول است. ریاست كنفرانس به صورت الفبایی است. به این معنا ایران بر كنفرانس اوپك، به صورت نوبتی به ایران رسیده است. یعنی ایران برای به دست آوردن این جایگاه تلاشی نكرده است. ریاست كنفرانس اوپك، قبلا انتخابی بود ولی چهار سال پیش این مسئله به تصویب اوپك رسید كه ریاست كنفرانس الفبایی شود. بر این اساس كشورهای الجزایر، اندونزی و آنگولا به ریاست كنفرانس دست یافتند. ایران از ابتدای سال جاری ریاست را بر عهده گرفته است و بعد از ایران در سال 2012 عراق این منصب را در اختیار خواهد داشت. در ادامه كویت و دیگر كشورها خواهند بود تا نوبت به ونزوئلا برسد. بنابراین ایران نوبتی و بر اساس حروف الفبا رئیس كنفرانس شده است. رئیس كنفرانس هیچ شغل و مسئولیتی ندارد مگر این كه جلسه وزرا را اداه كند. درواقع رئیس كنفرانس متن سخنرانی ده دقیقه ای كه دبیرخانه برای او می‌نویسد را در ابتدای اجلاس می‌خواند و پس از خروج خبرنگاران، جلسه را اداره می‌كند و فقط وظیفه اختصاص وقت به وزرا را بر عهده دارد. رئیس كنفرانس معمولا وزیری همتای بقیه وزراست كه از سوی كشوری كه ریاست كنفرانس را بر عهده دارد انتخاب می‌شود. چنانچه این وزیر به دلایلی نتواند شركت كند قائم مقام یا معاون او نمی‌تواند ریاست كنفرانس را بر عهده بگیرد. به عنوان مثال وقتی وزیری هنوز از سوی پارلمان رای اعتماد نگرفته یا هنوز معرفی نشده یا مریض باشد، اگر كشورش ریاست كنفرانس را بر عهده داشته باشد، عملا آن كشور نمی‌تواند در جلسه رئیس كنفرانس باشد و رئیس جایگزین (Alternate Chairman) جلسه را اداره خواهد كرد. بنابراین چنانچه تا نشست اوپك وزیر نفت ایران مشخص نشود و وزیر نتواند در كنفرانس شركت كند و معاون او در آن جلسه شركت كند، وزیر نفت عراق جلسه را اداره خواهد كرد. اما اگر رئیس جمهور یا نخست وزیر كه مقام ارشد تر است در جلسه شركت كند باز هم به عنوان یك میهمان افتخاری شناخته می‌شود. یعنی در جلسه فقط ده دقیقه حضور خواهد داشت و سخنرانی خواهد كرد ولی بعد جلسه را ترك می‌كند و جلسه را وزیر اداره خواهد كرد. یعنی اگر وزیر ایران مشخص نشود و آقای احمدی نژاد در نشست شركت كند، با این حال وزیر جایگزین ایران، یعنی وزیر نفت عراق جلسه را اداره خواهد كرد. حضور روسای جمهور در نشست‌های اوپك اگر چه امری معمول نیست ولی سابقه داشته است. به عنوان مثال آقای هوگوچاوز رئیس جمهور ونزوئلا، یك بار در نشست وزرای اوپك شركت كرد و در ابتدای جلسه افتتاحیه سخنرانی كرد و سپس نشست را ترك كرد. یعنی اعضای اوپك از حضور رئیس جمهور در نشست تشكر می‌كنند، ولی نمی‌تواند به عنوان رئیس كنفرانس عمل كند. بنابراین رئیس جمهور حتی اگر سرپرست وزارت خانه اش باشد نمی‌تواند رئیس كنفرانس باشد. با این وجود، این اتفاق نیز مسبوق به سابقه است كه روسای جمهور كشور میزبان در جلسه افتتاحیه شركت می‌كند و به ایراد سخنرانی می‌پردازد. اگرچه اوپك از نظر حقوقی می‌تواند مانع حضور یك رئیس جمهور در اجلاس شود ولی تا به حال چنین چیزی مسبوق به سابقه نبوده است و اوپك از حضور سران كشورها استقبال كرده است. با این وجود، شركت سران كشورها با اطلاع قبلی می‌تواند صورت گیرد، چرا كه سازمان می‌خواهد تمام تداركات این برنامه را پیشاپیش انجام دهد. با این شرایط، حضور احتمالی آقای احمدی نژاد در نشست آینده اوپك می‌تواند دلایل داخلی و بین المللی داشته باشد. رئیس جمهور با شركت در این نشست می‌تواند جایگاه و موقعیت خود در داخل ایران را ارتقا دهد و نشان دهد كه به عنوان سرپرست وزارت نفت در امور این وزارتخانه و نیز در مسائل بین المللی فعال است. اگرچه مخالفین او معتقدند نشستن رئیس جمهور ایران در كنار وزرای نفت اوپك بر سر یك میز شان و اعتبار وی را كاهش می‌دهد. علاوه بر این رئیس جمهور می‌تواند برای استفاده از این فرصت در جهت ابراز نظرات خود در نشست وزرای نفت كشورهای صادر كننده نفت شركت كند. او می‌تواند در سخنرانی خود نظرات و تمایلات و برنامه‌های ایران را در خصوص مسائل جهانی به ویژه در حوزه نفت بیان كند.