اجرای طرحی با چراغ خاموش علیرغم مخالفت رهبری

باغ شهر‌‌ همان طرحی است که دولت نهم نخستین بار در آیین‌نامه اجرایی بند «د» تبصره ۶ قانون بودجه سال ۸۶ به آن اشاره و بنابر اعلام منابع رسمی دولت به طور کلی بیش از ۱۰۰هزار هکتار در کل کشور برای شناسایی شد و حدود ۳هزار هکتار آن مربوط به تهران است اما به واقع دولت تا امروز هیچ گونه طرحی در این زمینه به طور کامل به اجرا در نیاورده است. براساس ماده ۴ آیین‌نامه اجرایی بند «د» تبصره ۶ قانون بودجه سال ۸۶ مقرر بود به منظور ساماندهی اراضی خارج از حریم شهرهای کشور و جلوگیری از سوء‌استفاده از این اراضی و بهر‌ه‌برداری بهینه از آن‌ها، وزارت مسکن و شهرسازی نسبت به مطالعه این مناطق و طراحی مجموعه‌هایی با کاربری‌ها و عملکردهای مناسب مانند باغ شهر‌ها پس از تصویب ستاد هماهنگی تامین مسکن استان اقدام کند. همچنین دولت موظف شد پس از تعیین مناطق یاد شده نسبت به تملک واگذاری این زمین‌ها و واگذاری‌ آن‌ها به صورت اجاره طویل‌المدت به متقاضیان واجد شرایط اقدام کند و منابع حاصل از اجرای این طرح‌ها در جهت کمک به اجرای برنامه‌های این آیین‌نامه از جمله کمک به معماری ایرانی- اسلامی، کنترل و نظارت تولید مسکن هزینه کند. با این توضیح، محمود احمدی‌نژاد طی یک برنامه تلویزیونی در اواخر آذر ماه ۸۶ از این طرح بعنوان برنامه دولت برای ساماندهی بازار مسکن و نیز طراحی و اجرای طرحی برای تغییر الگوی شهرسازی و مسکن در کشور یاد کرد. به دنبال این بحث، معاون وقت عمران وزارت کشور در فروردین سال ۸۷ از تامین مسکن به شکل ویلادر اطراف شهر‌ها خبر داد و گفت: این طرح که باغ شهر نام دارد، قرار است اردیبهشت ماه سال ۸۷ به اجرا در بیاید و طی آن قرار است ۲۴هزار هکتار از زمین‌های دولتی در اطراف شهر تهران که قابلیت توسعه فضای سبز و باغ بر روی آن وجود دارد، برای ساخت مجموعه‌هایی از خانه باغ‌ها به افراد واگذار شود. به گفته وی، طریقه واگذاری این زمین‌ها به صورت مزایده‌ای است و متقاضیان باید به ازای هر هزار مترمربع زمین که دریافت می‌کنند، ۹۰۰متر باغ و ۱۰۰متر ویلا یک طبقه بر روی زمین‌ها احداث کنند. مهم‌ترین هدفی که از احداث باغ شهر‌ها مد نظر دولت است، خروج تقاضای سرمایه‌ای از بازار مسکن به سمت این پروژه‌ها است تا از این طریق سوداگری در بازار مسکن به نفع تقاضای واقعی از بین برود. در این راستا، شورای عالی مسکن در بهار سال ۸۷ نیز تصویب کرد که اولین باغ شهر کشور در تهران احداث و بر اساس مصوبه شورای عالی مسکن پیشنهاد شد زمین‌های دولتی در مناطق لواسان و دماوند در قالب باغ شهر به مزایده گذاشته شود. رییس وقت سازمان مسکن و شهرسازی استان تهران هم گفت: اگر طرح باغ شهر‌ها عملیاتی شود، اولین پروژه آن در احمدآباد آویشن در استان تهران است و اکثر پروژه‌های باغ شهر در استان تهران و در محدوده شهرستان دماوند خواهد بود و طاهرآباد، و چشمه اعلاو تجرک از جمله مناطقی است که برای اجرای این طرح تعریف و آماده شده است. معاون وقت وزارت مسکن و شهرسازی نیز در اردیبهشت ماه سال ۸۷ هم پیرامون طرح باغ شهر گفت: شورای عالی مسکن در طول ۱۰‌ماه جلسات متعددی را پیرامون این موضوع داشته است و مشاوران داخلی نیز برای تهیه این طرح از تجربیات بسیاری از کشور‌ها که عمدتا موفق نیز بوده است، بهره گرفتند. بنابر این اگرچه در داخل کشور هم تجربیات اندکی در این رابطه وجود داشته؛ اما با این حجم و شیوه اجرا، طرح باغ شهر‌ها برای نخستین بار در کشور عملیاتی می‌شود. وی تصریح کرد: به طور کلی در سطح کشور به‌ویژه در اطراف و حریم شهرهای بزرگ، فضای سبز به میزان کافی وجود ندارد و عمدتا تپه ماهوری است؛ لذا هدف اصلی وزارت مسکن از اجرای این طرح فقط حفظ فضای سبز موجود در اطراف شهر‌ها و توسعه این فضا‌ها است. همچنین با توجه به اینکه فضای گذران اوقات فراغت برای عموم شهروندان در اطراف شهر‌ها به‌ویژه در کلان‌شهر‌ها به اندازه کافی موجود نیست و از طرفی توجه به پاکی هوا در اطراف شهرهای بزرگ ضروری است، از این رو دولت برای حل این گونه مسائل در پی اجرای طرح باغ‌شهر‌ها در سطح کشور است. با اجرای این طرح همچنین از اعمال سوءاستفاده‌های وسیع و تصرف اراضی مستعد برای ایجاد باغ‌شهر‌ها و نیز پدیده‌هایی نظیر زمین‌خواری، جلوگیری شده ضمن اینکه از گسترش حاشیه‌نشینی در حومه کلان‌شهر‌ها ممانعت به‌عمل می‌آید. از سوی دیگر در آن بخش از اراضی تحت مالکیت دولت که در ارتباط با این طرح عرضه می‌شود، منابع موجود در بازار به سمت توسعه و عمران فضای سبز شهر‌ها هدایت شده و به نوعی بخشی از نقدینگی مخرب در جامعه به سمت اهداف از پیش تعیین شده ما روانه خواهد شد. به گفته این مقام مسوول، آن بخشی از زمین‌ها که مالکیت مشخصی دارد با رعایت قوانین و مقررات باید علاوه بر پرداخت حق و حقوق دولت، دارای سیستم‌های مکانیزه آبیاری باشد. زمین‌های در مالکیت دولت نیز در قالب اعلام مزایده عمومی برای فروش عام ارائه و به فروش می‌رسد. البته باید گفت که قوانین سختی در این مناطق اعمال می‌شود تا از تغییر کاربری این اراضی جلوگیری شود. بدین منظور هر یک از خریداران زمین‌های دولتی یا مالکان خصوصی فقط مجاز به ساخت ۱۰درصد از سطح زمین باغ شهر هستند. همچنین تراکم ۲۰ تا ۳۰درصد برای این ساختمان‌ها در نظر گرفته شده که میزان آن برای مناطق مختلف متفاوت است؛ اما در هر حال نوع درختکاری باید به گونه‌ای باشد که ساختمان رویت نشود، بنابراین تراکم ارائه شده در باغ شهر متفاوت بوده و بستگی به پوشش گیاهی و ارتفاع درختان دارد. وی همچنین یادآور شد: خوشبختانه نقاطی که برای اجرای این طرح در نظر گرفته شده نقاطی است که وزارت نیرو تامین بودن آب آن‌ها را تایید می‌کند؛ ضمن اینکه در تعدادی از این مناطق پساب شهرهای بزرگ برای آبیاری استفاده می‌شود. پس نیاز زیادی به آب شرب وجود ندارد و تامین آب با سیستم‌های مکانیزه آبیاری صورت می‌گیرد. تاکنون حجم بسیار زیادی شناسایی شده که بخشی از آن در مالکیت خصوصی است، اما به طور کلی بیش از ۱۰۰هزار هکتار در کل کشور شناسایی شده که حدود ۳هزار هکتار آن مربوط به تهران استاین منبع آگاه تاکید کرد: براساس ماده ۴ آیین‌نامه اجرایی بند «د» تبصره (۶) قانون بودجه سال ۸۶ کل کشور، دولت بنا دارد مجموعه‌هایی را با کاربری‌ها و عملکردهای مناسب مانند باغ شهر‌ها در اطراف ۳۰ استان کشور طراحی و به صورت اجاره طویل‌المدت به متقاضیان واجد شرایط واگذار کند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی «فردا»، رئیس جمهوری در اوایل دی ماه سال ۸۹ و در نشست شورای عالی مسکن به طور مجدد خواستار «تغییر مدل شهرسازی» در کشور شد و گفت: باید تلاش شود تا طی سال‌های آینده تغییرات ملموسی در این زمینه بر اساس الگوهای بومی ایجاد شود. که براین اساس مقرر شد بنیاد مسکن «با جدیت» پروژه ایجاد باغ شهر و باغستان‌ها را که برای احداث واحدهای ویلایی و حداکثر دو طبقه پیش‌بینی شده، در اطراف شهر‌ها و به ویژه کلان‌شهر‌ها پیگیری کند. همچنین با نظر رئیس‌جمهور مقرر شد بنیاد مسکن با جدیت، پروژه ایجاد باغ شهر و باغستان‌ها که برای احداث واحدهای ویلایی و حداکثر دو طبقه است را در اطراف شهر‌ها به ویژه کلانشهر‌ها مورد پیگیری قرار دهد و در این راستا دولت ساخت باغ شهر در اطراف شهرهای بزرگ را به بنیاد مسکن واگذار کرد. این درحالی بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی طی مراسم احداث بزرگ‌ترین بوستان شهری کشور در محل سابق پادگان قلعه‌مرغی در اسفند ماه سال ۸۹ ضمن توصیه موکد به دولت و مجلس برای در اولویت قرار دادن مسائل محیط‌زیست و حفظ منابع طبیعی در برنامه‌ریزی‌ها، از طرح باغ شهر‌ها اظهار نگرانی جدی کردند و افزودند: این موضوع که اخیرا مطرح شده است، زمینه را برای ورود افراد سوءاستفاده کننده و تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی فراهم خواهد کرد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین بر لزوم نظارت جدی برای جلوگیری از گسترش شهر تهران تاکید کردند و افزودند: باید با جدیت تمام در مقابل متعرضان به زمین‌های دامنه جنوبی البرز و اطراف تهران ایستاد و از منافع ملی پاسداری کرد. ایشان اقدامات خدماتی و رفاهی انجام شده در تهران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را غیرقابل مقایسه با قبل از انقلاب خواندند و تاکید کردند: با همه اقدامات انجام گرفته، همچنان تهران از کمبود فضاهای تنفسی رنج می‌برد و باید طرح‌های گسترش فضای سبز بویژه در مناطق جنوبی تهران در دستور کار مسوولان شهری باشد. به گزارش «فردا» رهبر انقلاب اسلامی همچنین برخورد با زمین‌خواران را از موضوعات بسیار مهم دانستند و خواستار همکاری بیش از پیش مسوولان شهری با قوه قضاییه برای مقابله با زمین‌خواری شدند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مساله آبخیزداری را نیز مهم برشمردند و تاکید کردند: دولت باید این موضوع را با جدیت و با نظارت قوی دنبال کند. با این حال تاکنون بسیاری از کار‌شناسان ضمن ابراز نگرانی نسبت به پیامدهای اجرای طرح باغ‌شهر‌ها از اینکه احداث باغ شهر‌ها آنهم در حاشیه شهرهای بزرگ عاملی برای جذب ساکنان روستا‌ها و شهرهای کوچک باشد، هشدار داده‌اند. همچنین با توجه به مشکل اساسی کمبود فضای سبز و میزان آب در کشور ما، برخی کار‌شناسان بر توسعه سطح شهر تهران با اجرای طرح باغ شهر انتقادات جدی وارد دانسته و تاکید کرده‌اند با اجرای این طرح نه تنها مشکل مسکن در تهران حل نمی‌شود بلکه اجرای طرح باغ شهر آسیب جدی به اراضی کشاورزی و فضای سبز موجود در حاشیه شهرهای بزرگ بویژه شهر تهران می‌زند و میزان خسارات ناشی از اجرای این طرح در بحث محیط زیست به واقع جبران ناپذیر خواهد بود. در حال حاضر نیز با توجه به موج گسترده مخالفت‌ها با طرح باغ شهر، دولتمردان بر آن شده‌اند تا با چراغ خاموش و حذف نام باغ شهر، برنامه‌های کلان حوزه مسکن را به سمت ویلاسازی یا‌‌ همان ایجاد باغ شهر‌ها سوق دهند که ویلایی شدن مسکن مهر در همین راستا قرار می‌گیرد. به گفته وزیر مسکن ساخت واحدهای مسکونی مهر به صورت ویلایی مدنظر رئیس ‌جمهور است و این امر در استان یزد به خوبی اجرایی شده است. علی نیکزاد، وزیر مسکن و شهرسازی بدون اشاره به نام طرح باغ شهر‌ها تصریح کرده است: ساخت مسکن مهر در استان‌ها و شهرستانهایی که زمین کافی در اختیار دارند به صورت ویلایی یا در حداقل طبقات دنبال می‌شود و این‌های ویلایی با حداقل طبقات ممکن، باعث رعایت حریم خصوصی خانواده ‌ها می‌‌شود و در ‌‌نهایت آرامش و آسایش آن‌ها را به دنبال دارد. این در حالی است که پس از مخالفت صریح رهبر انقلاب و ابراز نگرانی ایشان از سوء استفاده زمین خواران از طرح باغ شهر‌ها هیچیک از مسئولین و مدیران وزارت مسکن حاضر به پاسخگویی در این زمینه نشده و آخرین اظهارات وزیر نشان می‌دهد که حرکت با چراغ خاموش سیاست اصلی وزارت مسکن جهت دنبال کردن طرح باغ شهر‌ها است.