تن زخمی آثار تاریخی از میخ‌وکلید گردشگران

مهر: دیوار نویسی روی بناهای باستانی و به جاماندن زباله‌ها در محوطه های تاریخی و طبیعی تنها گوشه ای از رفتار نادرست برخی از گردشگران به هنگام حضور در اماکن فرهنگی و زیست محیطی ایران آنهم در یک بازه زمانی کوتاه مانند نوروز است. توسعه گردشگری در کشور گام مهمی در فرایند توسعه اقتصادی است اما باید توجه داشت که این فرایند در کشورهای توسعه یافته می بایست بر مبنای توسعه پایدار با حفظ ذخایر میراث فرهنگی و محیط زیستی باشد و توسعه گردشگری نیز نباید باعث نابودی ذخایر زیستی از جمله میراث فرهنگی شود. همچنین از آنجا که میراث فرهنگی یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری هر کشوری است، تخریب این میراث می تواند در دراز مدت باعث از بین رفتن توان گردشگری کشور شود. در نتیجه باید توسعه گردشگری را به شکلی دنبال کنیم که آسیبی به میراث فرهنگی وارد نکند. اما در برخی موارد به خصوص ایام نوروز حضور گردشگران، قربانی حفاظت از آثار تاریخی می شود شاید یکی از دلایل این امرآشنا نبودن آنها با نحوه حضور در اماکن تاریخی و طبیعی و دغدغه نداشتن متولیان در این خصوص است. به عنوان مثال تپه تاریخی هگمتانه استان همدان در ایام نوروز 90 مانند هر سال شاهد حضور چشمگیر گردشگران است و مسئولان سازمان میراث فرهنگی نیز برای اینکه گردشگران راحتتر در این محوطه های تاریخی قدم بردارند زیر پایشان و روی محوطه های تاریخی را سنگفرش کرده اند!

قرار بود تپه هگمتانه یا هر محوطه تاریخی دیگری برای بازدید گردشگران و اطلاع یافتن آنها از تاریخ آن منطقه و انجام کارهای پژوهشی، ساماندهی و کاوش شود اما اکنون این نوع حفاظت از تپه و سعی در حضور بیش از حد گردشگران روی تپه تاریخی ممکن است به قیمت تخریب آن تمام شود.

سنگفرشی برای گردشگران روی محوطه تاریخی

بابک مغازه ای، یکی از فعالان و دوستداران میراث فرهنگی در استان همدان دراینباره به خبرنگار مهر گفت: در بخشهای مختلف محوطه تاریخی هگمتانه هنوز عملیات گمانه زنی ادامه دارد اما متاسفانه مسئولان مربوطه به جای اینکه تمام همت خود را برای حفاظت از این منطقه بگمارند، برای راحت تر وارد شدن گردشگران به این محوطه، مسیری از تپه را سنگفرش کرده اند.

وی گفت: این مسیر پیاده روی، کنار یکی از ترانشه های مرکزی محوطه که چندین سال پیش توسط باستان شناسان مسقف شده بود ساخته شده است.

وی افزود: شواهد نشان می دهد برای ساخت این راه سنگفرش، ماشین آلات سنگین روی این محوطه تاریخی که هنوز به صورت کامل کاوش نشده، تردد می کرد.

مغازه ای ادامه داد: در این محوطه بقایای ستونهای تاریخی رها شده است. بنابراین حضور بیش از اندازه گردشگران به خصوص گردشگران نوروزی در این محوطه تاریخی می تواند منجر به آسیب زدن به این آثار تاریخی شود.

جا سیگاری یا کتیبه ای با خطوط میخی!

تخت جمشید یکی دیگر از محوطه هایی است که رفتار برخی از گردشگران در آن نشان می دهد حضور برخی از این افراد در اماکن تاریخی بی هدف و کنترل نشده است و راهنمایان گردشگری، دوربین های مداربسته و زنجیرهایی که نقش ایجاد حریم بین نقش برجسته و گردشگران را ایفا می کند هم نمی تواند از رفتارهای مخاطره آمیز آنها جلوگیری کند.

حتی انتشار عکسهایی در یک وبلاگ که نشان می داد برخی از بازدیدکنندگان آنقدر به کتیبه های هخامنشی در محوطه تخت جمشید و کاخ آپادانا نزدیک شده اند که توانسته اند سیگار خود را روی خطوط میخی کتیبه ها خاموش کنند و یا پا روی پلکان آن بگذارند و عکس بگیرند، شاهد این مدعاست که گردشگران در محوطه های تاریخی به حال خود رها می شوند!

عکس یادگاری با داریوش هخامنشی

انتقاد از رفتار برخی از گردشگران باستان شناسان را نیز با واکنش باستان شناسان بوده است. به گونه ای که یک باستان شناس در این رابطه می گوید: گردشگران در محوطه تخت جمشید، جلوی نقش های برجسته ایستاده و در مدلهای مختلف عکس می گیرند به طوری که در برخی موارد ریش داریوش هخامنشی را گرفته و عکس می اندازند!

کامیار عبدی، با بیان اینکه اکنون در مجموعه تخت جمشید با آن عظمت و شکوه یک مرمت گر و محافظ متخصص وجود ندارد به خبرنگار مهر گفت: برای حضور گردشگران در تخت جمشید هیچ نظم و ترتیبی پیش بینی نشده است. به عنوان مثال جلوی نقش برجسته های آپادانا زنجیر کشیده اند اما گردشگران توجهی به آن نمی کنند بلکه از آن عبور کرده و آنها را لمس می کنند.

استاد کالج دارتموت در ایالات متحده‌ گفت: هنوز برخی از گردشگران محوطه شوش نیز ضوابط بازدید یک گردشگر از محوطه های تاریخی را نمی دانند و این مکان را با دیگر اماکن عمومی اشتباه می گیرند.

یادگاری با میخ و کلید بر تن آثار تاریخی!

اما دراین رابطه سلیمان کبیری یکی دیگر از باستان شناسان نیز به خبرنگار مهر گفت: متولیان حفاظت از آثار تاریخی تصور می کنند که با نصب دوربین های مدار بسته می توانند رفتار گردشگران را کنترل کنند اما در جواب ادعای این افراد باید پرسید اگر همه رفتار بازدیدکنندگان را تحت کنترل دارید پس چطور روی برخی از نقش برجسته ها با میخ و کلید یادگاری نوشته می شود؟!

وی ادامه داد: شاید برخی از گردشگران هنوز نمی دانند رفتار یک گردشگر در مواجه با بناها و آثار تاریخی باید چگونه باشد بنابراین تا وقتی که شرایط را برای پذیرش گردشگر و ورود او به محوطه های تاریخی و زیستی به طور کامل فراهم نکرده ایم به خودی خود باعث تخریب آن محوطه می شویم.

کبیری تصریح کرد: در ایامی مانند نوروز که تنها 15 روز برای مسافرت و بازدید از بناهای تاریخی فرصت هست، گردشگران زیادی از آثار تاریخی بازدید می کنند اما همین ازدحام جمعیت در یک محوطه تاریخی باعث بروز مشکلاتی از جمله خارج شدن کنترل هدایت آنها، باقی ماندن آثار حضور گردشگران در مناطق و تخریب ناخواسته آثار تاریخی می شود بنابراین چه بهتر است که گردشگران در این مدت با راهنمایی متولیان، گروهی وارد محوطه ها شوند.

باقی ماندن اثر حضور گردشگران در محوطه های تاریخی و حتی زیست محیطی موضوعی بود که مدتی پیش هم کارشناسان محیط زیست نسبت به آن واکنش نشان دادند.

اخلاق گردشگری داشته باشید!

ناصر کرمی کارشناس محیط زیست و گردشگری از اینکه برخی گردشگران رفتار نادرستی با طبیعت دارند انتقاد کرد و گفت: اخلاق گردشگری یعنی محیط را به گونه ای ترک کنیم که انگار در آن مکان گردشگری کسی پا نگذاشته است.

وی به آثار باقی مانده از حضور گردشگران در تنگه واشی اشاره کرد و گفت: بلاهایی که امروز بر سر مناطق گردشگری مانند تنگه واشی آمده است ناشی از نداشتن اخلاق گردشگری است.

در این میان غار علیصدر که یکی از بهترین نمونه های ژئو توریسم در ایران است نیز از رفتار تاسف بار برخی از گردشگران در امان نمانده است و آثار حضور برخی از گردشگران را هنوز روی تن خود به یادگار دارد.

انباشت زباله هایی که ناشی از حضور گردشگران است

بابک مغازه ای، فعال میراث فرهنگی در همدان با بیان اینکه حجم انبوه گردشگران در مناطق گردشگری و تاریخی موجب تخریب محیط زیست و آثار تاریخی و فرهنگی می شود به خبرنگار مهر گفت: برخی از گردشگران وقتی وارد غار می شوند از فضای زیبای غار لذت می برند و می خواهند که لذت این سفر را با خوردن و آشامیدن خوراکی های مختلف کامل کنند. به همین دلیل خواسته یا ناخواسته پسماند زباله های خود را درون آب غار می ریزند آن هم دور از چشم راهنما. چون یک راهنمای گردشگری چند قایق را برای رفتن به درون غار هدایت می کند و نمی تواند تمام مدت مراقب اعمال و رفتار همه گردشگران باشد.

مغازه ای بیان کرد: برخی راحت می توانند به قندیل های زیبا و رسوبی غار علیصدر دسترسی پیدا کنند از غفلت راهنمایان گردشگری استفاده کرده، تکه ای از قندیل را که به راحتی شکننده هستند کنده و با خود به خانه می برند تا از آن به عنوان یادگاری استفاده کنند هر چند که این مشکل در سالهای گذشته به صورت گسترده تر بود ولی امروزه تا حدودی کنترل شده است اما آیا این افراد نمی دانند که رفتارشان باعث می شود تا این زخم برای همیشه بر پیکر غار باقی بماند؟

در میان همه انتقادهایی که فعالان محیط زیست و میراث فرهنگی به ازدحام حضور گردشگران ناسالم در محوطه های طبیعی و تاریخی آن هم در یک بازه زمانی کوتاه مانند نوروز دارند، سازمان میراث فرهنگی که متولی رونق صنعت گردشگری و حفاظت از آثار تاریخی هست، هر ساله آمار تعداد مسافرتها در ایام نوروز را با خرسندی اعلام می کند و از اینکه تعداد سفرها در این بازه زمانی بیشتر شده اظهار شادمانی می کند اما هیچگاه برنامه ای تاثیر گذار برای توزیع سفر در ایام سال و راهکاری برای فرهنگسازی در زمینه حضور گردشگران در اماکن تاریخی، سیاحتی و تفریحی و حفاظت از آنها انجام نداده است.