جنوب شهری که می تواند جنوب شهر نباشد

داستان شمال و جنوب یک داستان قدیمی است که در طول تاریخ و نه فقط در کشور ما که در همه جهان نمونه‌های متعددی را می‌توان برای آن پیدا کرد که غالبا نام شمال تداعی کننده توسعه یافتگی و تمول و ثروت و نام جنوب با فقر و عقب ماندگی و کمبود بوده است. به گزارش خبرنگار اجتماعی «فردا»، فاصله قاره‌ها و کشورهای شمالی جهان با جنوبی‌ها نظیر اروپا و آفریقا، تفاوت شهرهای جنوبی و شمالی در اغلب کشورهای جهان مثل رم و میلان و اختلاف چشمگیر مناطق شمالی و جنوبی در اکثر شهرهای جهان این نکته را تأیید می‌کند. این موضوع سابقه دار در کشورما و شهر تهران نیز به وضوح قابل مشاهده بوده و علاوه بر تفاوت سطح زندگی و برخورداری از امکانات بر تفاوت‌های فرهنگی بین شمال و جنوب نیز موثر بوده است که اصلاح جنوب شهری و شمال شهری نیز بر همین اساس شکل گرفته و متداول شده است. شهر تهران نیز از این قائده مستثنی نیست و می‌توان توسعه یکباره شهر در اوایل دهه ۵۰ را دوران اوج گرفتن این فاصله عنوان کرد، احداث بنا‌ها و ساختمان‌های مدرن در مناطق شمالی، افزایش مهاجرت و حاشیه نشینی گسترده ناشی از سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی رژیم پهلوی را می‌توان از عوامل اصلی تشدید این پدیده عنوان کرد. به دنبال این مسئله همواره یکی از اهداف و آمال مدیران شهر و حکومت سرو سامان دادن به وضعیت جنوب شهر تهران بوده است که اجرای پروژه‌های مختلف شهری در مناطق مختلف آن از جمله فعالیت‌هایی بوده که گا‌ها به صورت نمادین و تبلیغاتی و در مقاطعی نیز به صورت حرکت‌های مقطعی و سلیقه‌ای در همین راستا انجام شده است. با این همه و علیرغم همه کار‌های انجام شده در مناطق جنوبی پایتخت بسیاری از فعالیت‌ها یا از مطالعه و بررسی لازم برخوردار نبوده و نسبت درستی با ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی این مناطق نداشته است و یا لزوما حرکتهایی تبلیغاتی و مقطعی بوده‌اند که با اهداف خاص اجرا می‌شده‌اند. البته در این بین باید به برخی پروژه‌ها نیز اشاره کرد که تغییرات زیادی را در وجهه و منظر جنوب پایتخت به دنبال داشته است، گسترش شبکه بزرگراهی، احداث بوستان‌ها و توسعه فضاهای سبز، تلاش در جهت نوسازی بافت‌های فرسوده و ایجاد فرهنگسرا‌ها را می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد. در طول سالهای اخیر نیز یکی از شعارهای اصلی مدیران شهری، توسعه جنوب شهر و کم کردن فاصله آن با شمال پایتخت بوده است، شعاری که در دوره‌های قبلی اداره شهرداری تهران نیز مطرح می‌شد و تنها در قالب جلسات دیدارهای مردمی، طرح‌های پر سر و صدا و چند پروژه محدود باقی ماند.

با این همه آنچه در سالهای اخیر بیشتر به چشم می‌آید تمرکز و جلوه بارز پروژه‌های شاخصی است که در مناطق جنوبی تهران احداث می‌شوند تا نگاهی نو به این مناطق را موجب شوند از توسعه حمل و نقل عمومی گرفته تا نوسازی بافت‌های فرسوده، احداث فرهنگسراهای جدید و گسترش فضای سبز که چهره جنوب شهر را با یک تحول اساسی روبرو ساخته است. شریفی، معاون امور مناطق شهرداری تهران می‌گوید: توسعه جنوب شهر تهران یکی از اولیت‌های اصلی مدیریت شهری است و از این رو در محورهای مختلف حمل و نقل عمومی، ایجاد زیرساخت‌ها و توسعه امکانات در صدد کم کردن فاصله شمال و جنوب شهر تهران هستیم. در سال گذشته یکی از این پروژه‌های شاخص به ثمر نشست تا جنوب پایتخت صاحب یک نماد متمایز ملی و حتی جهانی باشد؛ پل جوادیه که از آن به عنوان سومین نماد شهر تهران یاد می‌کنند تنها پل سه پایه دنیا است که به لحاظ طول عرشه و سایر شاخصهای فنی یک پل کم نظیر محسوب می‌شود. در کنار پل جوادیه، خطوط اتوبوس‌های تندرو نیز غالبا مناطق جنوبی شهر را پوشش می‌دهند، در ۵ ساله گذشته همچنین شمار ایستگاه‌های افتتاح شده مترو نیز در جنوب پایتخت از مرز ۱۰ ایستگاه گذشته است ضمن آنکه در توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی از قبیل فرهنگسرا‌ها، خانه‌های سلامت، مجموعه‌های ورزشی و فضاهای فرهنگی نظیر سینما‌ها و... نیز اولویت با مناطق و محلات جنوبی شهر تهران بوده است. حجم فعالیت‌های انجام شده در مناطق جنوبی شهر به صورتی بوده که برخی پروژه‌ها و طرح‌های انجام شده حتی در شمال شهر تهران نیز نمونه مشابهی ندارند که تونل توحید، پل جوادیه، خطوطBRT و... از آن جمله‌اند و از این رو می‌توان کاسته شدن فاصله بین شمال و جنوب شهر را بیش از پیش حس کرد.

در تازه‌ترین اقدامات شاخصی که قرار است در مسیر توسعه جنوب شهر تهران انجام شده و در جهت کاستن فاصله شمال و جنوب پایتخت موثر واقع شود پروژه بوستان ولایت است که به لحاظ وسعت بزرگ‌ترین بوستان کشور و حتی خاور میانه محسوب می‌شود. بوستان ولایت با حدود ۳۰۰هکتار وسعت قرار است در محل سابق پادگان قلعه مرغی احداث شود و بر اساس برنامه و وعده مدیران شهری که در حضور رهبر انقلاب مطرح شد در فاز اول ۶۰ هکتار آن در سوم خرداد ماه سال جاری به بهره برداری خواهد رسید. با بهره برداری از این بوستان منحصر به فرد سرانه فضای سبز در کل شهر تهران افزایشی ۵/۱ متری را شاهد بوده و به ۵/۱۳ متر مربع خواهد رسید، اقدامی که می‌تواند به عنوان انقلابی در توسعه فضای سبز در شهر تهران تلقی شود. بوستان ولایت که در حوالی مناطق خانی آباد و جوادیه در حال احداث است، یکی از جنوبی‌ترین مناطق شهر به عنوان یک محور توریستی، تفریحی و خدماتی شناخته خواهد شد که موازنه امکانات و زیرساخت‌های شهری را به سمت جنوب شهر تهران سنگین‌تر می‌کند. به گفته شهردار تهران؛ پادگان قلعه مرغی یکی از لکه‌های شهر تهران بوده است که با احداث بوستان ولایت به یکی از ریه‌های تنفسی پایتخت تبدیل شده و درواقع عیدی رهبر انقلاب به شهروندان تهرانی است. و براین اساس می‌توان امیدوار بود تا چند سال دیگر واژه جنوب شهر تهران معنی و مفهوم جدیدی پیدا کند، جنوب شهری که نماد توسعه یافتگی پایتخت است، محور توجهات شهروندان است و از شمال شهر چیزی کم ندارد.