مهر: درحالیکه کرمان بر اثر خشکسالی 13 ساله در معرض کم آبی شدید قرار گرفته است ورود دو متر مکعب در ثانیه آب فاضلاب شهری به زیر سطح این شهر دریاچه ای زیر زمینی عظیم ایجاد کرده که ساختمانهای کرمان را تهدید می کند. شهر کویری کرمان در حالیکه طی سالهای اخیر با پدیده خشکسالی دست و پنجه نرم می کند که با مشکلی ناشی از ساختار زمین زیر شهر و همچنین عدم وجود سیستم جمع آوری فاضلاب شهری و جذب فاضلاب به وسیله چاههای جذبی رو برو شده است. تزریق تدریجی آب فاضلاب شهری به زیر سطح شهر کرمان دریاچه ای از آب فاضلاب شهری بر روی این شهر 700 هزار نفری ایجاد کرده است که هم اکنون به مهمترین
مشکل این شهر تبدیل شده است و زمانی به اوج این مشکل پی می بریم که بدانیم در استان کرمان 18 گسل فعال وجود دارد و تنها در سال گذشته چندین زمین لرزه بسیار شدید این استان را تکان داده است که می توان به زمین لرزه 5.8 ریشتری نگار و دو زمین لرزه 6 ریشتری ریگان اشاره کرد زیرا تلاتم این آبها در زیر شهر کرمان نتیجه ای جز تشدید شدت زمین لرزه احتمالی و رانش زمین نخواهد داشت. مثلثی که زلزله احتمالی را تشدید می کند نکته قابل تامل این است که ترکیب زمین لرزه و افزایش سطح آبهای زیر زمینی در کرمان و ساختار زمین مثلثی می سازد که می تواند تلفات هر زمین لرزه در شهر کرمان را چند برابر کند.
آب انبار تاریخی مملو از آب فاضلاب
هم اکنون سطح آبهای زیر زمینی شهر کرمان در برخی مناطق شهر به سه متری زمین رسیده است و در برخی مناطق نیز آب به زیر زمین ساختمانهای تجاری و مسکونی راه پیدا کرده است و این آبها در یک دوره زمانی و وقتی زیر زمینی مملو از آب می شوند با استفاده از پمپ به جوبهای آب پمپاژ می شود که می توان به زیر زمین برج بانک مسکن، برج صادرات و زیر زمین مجتمع تجاری نساجی مازنداران اشاره کرد همچنین آب انبارهای شهر کرمان که زمانی تامین کننده آب آشامیدنی شهر بودند امروز مملو از آب فاضلاب شدند.
همچنین افزایش سطح این آبها موجب رشد یک نی زار در عمق چاله ای در مرکز کرمان در چهار راه طالقانی شده است همچنین آب در گودال خشتمالهای کرمان جاری شد.
آثار تاریخی کرمان در معرض آب گرفتگی قرار دارند
تخریب حمام تاریخی باغ له له که دارای معماری منحصر بفرد است از دیگر اثرات این پدیده مخرب است اما گویی تمام این مسائل هنوز نتوانسته است که عاملی برای تسریع در تکمیل شبکه فاضلاب کرمان تبدیل شود.
بالا آمدن آب موجب نم زدگی دیوارهای برخی منازل مسکونی شده است که این مسئله بخصوص در قسمت بافت فرسوده زمین مشاهده می شود.
نکته دیگر افزایش سطح این آبها که ناشی از آبهای فاضلاب شهری است در برخی مناطق موجب رسیدن این آبها به لوله های آب شهری شده است و نگرانیهایی در خصوص احتمال آلودگی آب ایجاد کرده است.
با این وجود تکمیل طرح فاضلاب کرمان همچنان به کندی پیش می رود این طرح که از سالها قبل در کرمان آغاز شده است هنوز نتوانسته است شهر کرمان را پوشش دهد و بخصوص در مناطق پر خطر که شامل بافت فرسوده است و در گودترین قسمت شهر کرمان قرار گرفته است جای این شبکه خالی است.
تکمیل شبکه فاضلاب 50 سال طول می کشد / هر ثانیه 2 متر مکعب بر حجم آبها افزوده می شود
به گفته کارشناسان در صورت ادامه روند فعلی طرح فاضلاب شهری کرمان، 50 سال دیگر شبکه فاضلاب کرمان تکمیل می شود و این درحالی است که علیرغم برخی طرحهای مقطعی همچون حفر چاهها و انتقال آب به وسیله پمپاژ و همچنین حفر گالری های زیر زمینی در شهر کرمان وضعیت آبهای زیر زمینی کرمان مطلوب نیست.
نمونه اوج مشکلات شهر کرمان بارندگی چند ساعته سال گذشته شهر کرمان بود که موجب بالا آمدن آب و آبگرفتگی شدید شهر کرمان و بروز سیل در شهر شد که موجب شد برخی از خیابانها در بافت قدیم شهر کرمان بکلی مسدود شود و دریاچه های از آب در کرمان ایجاد شود.
دلیل اصلی کندی روند تکمیل شبکه فاضلاب کرمان کمبود بودجه است اما در کمال تعجب و درحالیکه مسئولان قول افزایش اعتبار طرح در سال گذشته را داده بودند بودجه فاضلاب کرمان در سال گذشته کاهش یافت و مسئولان امیدوارند در سال جاری شاهد افزایش اعتبارات این طرح باشند.
آثار تاریخی کرمان در خطر تخریب قرار دارند
این درحالی است که بدلیل هزینه بر بودن فاضلاب شهری این بودجه خارج از توان بودجه های استانی است و باید در سطح ملی اختصاص یابد.
هم اکنون طرحهای مقطعی در کرمان برای مقابله با این پدیده انجام می شود که توانسته تا حدودی شدت روند بالا آمدن آب را کنترل کند.
پمپاژ آب و احداث گالریها راه حل کوتاه مدت
احداث چاههای آب و گالری و پمپاژ آب به مناطق دیگر از جمله جنگل قائم از جمله راهبردهای کوتاه مدت است اما این آب بدلیل شیب جنگل به طرف شهر در نهایت بار دیگر به آبهای زیر زمینی کرمان باز می گردد و از سویی گفته می شود در صورت خاموشی موتورهای پمپاژ واقع در مسجد جامع کرمان این اثر تاریخی مملو از آب می شود. امروز با توجه به زلزله خیز بودن شهر کرمان یکی از بزرگترین نگرانی ها در خصوص امکان بروز زمین لرزه در کرمان و تشدید آن است.
معاون زمین شناسی کرمان در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر در کرمان اظهارداشت: در صورت بروز زمین لرزه و بدلیل نوع ساختار زمین کرمان و همچنین وجود این آبها شاهد تشدید زلزله در کرمان خواهیم بود.
علی رشیدی با اشاره به اینکه ساختار زیر زمین کرمان همچون کاسه ای است که هم اکنون مملو از آب شده است اجازه نفوذ آبهای زیر زمینی کرمان در لایه های زیرین را نمی دهد و به همین دلیل سطح آب در شهر کرمان درحال افزایش است.
این کارشناس زمبن شناسی افزود: شهر کرمان بر روی دشت آبرفتی قرار دارد و ضخامت این دشت آبرفتی در مناطق مختلف شهر کرمان متفاوت است و ضخامت در شرق و شمال کم و در غرب زیاد است.
آبهای زیر زمینی زلزله را تشدید می کند
این درحالی است هر چه ضخامت بیشتر باشد امواج زمین لرزه شدید تر است و مسئله دیگری که در این خصوص در کرمان وجود دارد اندازه این ذره های آبرفتی است بطوریکه هرچه اندازه این ذره ها کوچکتر باشد شدت زمین لرزه بیشتر است و در این خصوص هم ذره های شن در غرب کوچکتر از شرق و شمال کرمان است و تمام این مسائل درحالی است که پدیده آبهای زیر زمینی نیز این عوامل را تشدید می کند و زمین لرزه احتمالی کرمان را شدیدتر خواهد کرد.
حمام باغ له له در بافت قدیم شهر
از سوی دیگر طبق آمار موجود 80 درصد از آثار تاریخی شهر کرمان در بافت تاریخی کرمان و درست در منطقه است که سطح آبها در کرمان بسیار افزایش یافته است.
به همین دلیل این آثار تاریخی به شدت در معرض تخریب قرار گرفته اند و هم اکنون هم دهها آب انبار تاریخی کرمان مملو از آب فاضلاب است و حمام باغ له له کاملا در آب فرو رفته است و مسجد جامع کرمان که بلند ترین برج ساعت کشور را در خود جای داده است با استفاده از موتور پمپهایی که در آن تعبیه شده است نگهداری می شود.
بناهای مختلف مجموعه گنجعلیخان کرمان دچار نم زدگی شده است و این بناهای تاریخی در معرض تخریب قرار دارند.
لزوم انجام طرح نجات بناهای تاریخی شهر کرمان
معاون میراث فرهنگی کرمان در این خصوص اظهارداشت: اکثر بناهای تاریخی شهر کرمان و بافت قدیمی کرمان در قسمتی قرار دارد که سطح آبها بالا آمده است باید هر چه زودتر برای حل این مشکل برنامه ریزی شود.
محسن موحدی در این خصوص گفت: این محدوده شامل بناهای تاریخی از میدان مشتاق تا اواسط خیابان شریعتی است که همین منطقه نیز در معرض بالا آمدن سطح آب قرار دارد.
وی ادامه داد: در خصوص شدت خسارات می توان به آسیب به برخی شبستانهای مسجد جامع اشاره کرد و همچنین وضعیت حمام باغ له له نامناسب است.
موحدی مسجد جامع را از آثار در معرض خطر دانست و گفت: معماری منحصر بفرد این مسجد ارزش بالایی دارد.
وی گفت: تلاشهایی در راستای ثبت این اثر تاریخی درحال انجام است و باید در راستای کاهش خطر آبهای زیر زمینی کرمان برای این بنای تاریخی تلاش شود.
موحدی افزود: آب انبار حاج آقا علی و ابراهیم خان نیز از جمله آثاری هستند که بیشترین خطر را در مورد آنها احساس می کنیم.