ترجمه نکنیم آنچه را که نمی دانیم!

کنترل و بازبینی نهایی، یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار در کیفیت یک کالا می باشد. این نکته به اندازه ای واجد اهمیت می باشد که تمامی کارخانه ها و شرکت های مهم جهانی بخشی از پروسه تولید خود را به این امر اختصاص می دهند. وجود این بخش در کارخانه ها موجب می شود، کالای تولید شده در بهترین کیفیت و شرایط به دست مصرف کننده برسد. عدم وجود چنین بخشی موجب بروز کاستی هایی در کالاهای تولید شده می گردد. برای مثال اگر در یک کارخانه لامپ سازی، لامپ های تولید شده در بازبینی نهایی مورد کنترل قرار نگیرند، مصرف کنندگان به هنگام استفاده از لامپ ها مشاهده می کنند که برخی از لامپ ها روشن نمی شوند و یا اختلالات دیگری ایجاد می شوند. در کار روزنامه نگاری نیز اگر مطالب آماده انتشار توسط سردبیر یا دبیر تحریریه مورد بابینی قرار نگیرند و اشکالات آنها رفع نشود، خواننده به هنگام مطالعه مطالب دچار سردرگمی و حیرت می شود. نکته اخیر در ترجمه یکی مقاله ای در روزنامه وزین «ملت ما» رخ داده است.

روزنامه «ملت ما» در تاریخ17 فروردین 1390، عکس صفحه اول خود را به فرید ذکریا- سردبیر سابق نیوزویک و حال تایم- اختصاص داده است. در ذیل عکس نیز ترجمه مطلب ذکریا درمجله تایم آمده است. این مقاله که در تاریخ 4 مارس در این مجله به چاپ رسیده بود، توسط خانم سودابه رخش به فارسی برگردانده شده است. روزنامه «ملت ما» در شماره 138 خود اقدام به ترجمه و چاپ این مطلب کرده است. اما متاسفانه، عدم کنترل نهایی و نظارت دبیر سرویس و سردبیر موجب مخدوش شدن این مطلب شده است که در برخی موارد موجب گمراهی خواننده می شود.

I am an American, not by accident of birth but by choice. I voted with my feet and became an American because I love this country and I think it is exceptional...

حال با مشاهده اصل جمله و ترجمه خواننده ای که کمی با زبان انگلیسی آشنا باشد متوجه خواهد شد که جفاهایی در حق نویسنده شده است. ذکریا در جمله خود اشاره می کند «من یک امریکایی هستم اما نه کسی که در این سرزمین متولد شده باشد بلکه امریکایی بودن را انتخاب کرده ام. من با پاهای خود به امریکا آمدم زیرا به این کشور عشق می ورزم و فکر می کنم کشور فوق العاده ای است». مترجم محترم معلوم نیست در جمله آغازین این ترجمه جمله «من با پاهای خود به امریکا آمدم» را به چه دلیلی از جمله حذف کرده است. در ثانی accident of birth به معنای تصادفی بدنیا آمدن نیست و فقط برای تاکید بر انتخاب امریکا به عنوان کشور زندگی آورده شده است. ثالثا قرار نیست به طور تحت اللفظی به ترجمه این عبارت بپردازیم و بگوییم«به صورت تصادفی» بلکه میتوانیم آن را به شکل فارسی بنویسیم که برای خواننده ملموس تر باشد.

در ادامه مترجم نوشته است«زمانی که من به دنیای امروز و بال های قوی تغییرات تکنولوژی و رقابت جهانی که بر دنیا سایه افکنده است می نگرم، عصبانی می شوم».عبارت اصلی از این قرار است:

When I look at the world today and strong winds of technological change and global competition, it makes me nervous.

با دیدن عبارت«بال های قوی تکنولوژی» آدم به این فکر می افتد از کی تا حالا تغییرات تکنولوژیکی بال درآورده اند؟ مترجم می توانست بجای ترجمه تحت اللفظی این عبارت از جمله فارسی«تغییرات گسترده تکنولوژکی» استفاده کند، و ذهن خواننده را گمراه نکند. حال در کنار آن معلوم نیست که چرا مترجم واژه make nervous را به عصبانی شدن ترجمه کرده است، در صورتی که در این جمله معنای نگران شدن دارد. زیرا که در جملات بعدی نیز ذکریا به عدم توجه امریکا به پیرامون خود انتقاداتی وارد می کند.

نکته بعدی ترجمه کلمه Rise است. این کلمه در ترکیب هایی چون Rise of china یا Rise of the rest نه به معنای «ظهور» بلکه به معنای خیزش است. مترجم محترم اگر کتاب «جهان پساامریکایی» فرید ذکریا را که یک سالی از انتشار آن به فارسی می گذرد و دو مترجم آن را ترجمه کرده اند نگاهی می انداخت، مطمئنا چنین اشتباهی نمی کرد. از قضا در صفحات میانی مجله که ادامه مطلب در آن درج شده، تصویر کتاب در حالی که دستان اوباما قرار دارد منتشر شده است، که شاید تلنگری برای مترجم عزیز باشد تا به آن مراجعه کند. ایشان اگر به فرهنگی مراجعه می کردند،متوجه می شدند این کلمه را نبایستی «ظهور» ترجمه کنند. بلکه Rise معانی دیگری نیز دارد.

چند سطر پایین تر این طور آمده است « ایالات متحده بزرگ ترین اقتصاد جهان، بزرگ ترین نیروی نظامی، پویاترین شرکت های تکنولوژی و آب و هواست و...». اصل این جملات به قرار زیر است:

The U.S remains the world s largest economy, and we have the largest military by far, the most dynamic technology companies and highly entrepreneurial climate.

مترجم از آنجایی که فقط با یکی از معانی Climate آشنا بوده، زحمتی برای مراجعه به فرهنگ به خود نمی دهد و آن را بدون توجه به معنی جمله به کار می برد و حتی به این توجه نمی کند که «شرکت های تکنولوژی و آب و هوا» چه معنایی می تواند داشته باشد. این کلمه بایستی «فضای کارآفرینی» ترجمه می شد نه «شرکت های آب و هوایی» و ترجمه جمله به این شکل می شد« پویاترین شرکت های تکنولوژیکی و کارآفرینی است».

چند سطر پایین تر مقایسه آمارها آغاز می شود. در اینجا نوشته شده« ما 15 سال است که در زمینه علوم، در جایگاه 17 جهان و در ریاضی ....». اصل جمله این گونه است:

...Our 15-year-olds rank 17th in the world in science and

مترجم محترم گویا مطالعات چندانی نداشته یا سواد ایشان در این حد نبوده است که تفاوت میان « بچه های 15 ساله» با «15 سال» را متوجه شود. ذکریا در این جمله اشاره می کند که «بچه های 15 ساله ما در زمینه علوم در جایگاه 17 جهان و در ریاضی...» نه «15 سال است...». اگر نویسنده قصد اشاره به 15 سال گذشته را داشت از عبارت 15 years ago نه our 15-year-olds استفاده می کرد.

اینها تنها نمونه هایی کوچک ازچند پاراگراف اول این ترجمه است. اگر فرصت بیشتری در دست بود مطمئنا نمونه بیشتری را با توضیحات در اینجا ذکر می کردم. همان گونه که در بالا نوشتم، اگر سردبیر این روزنامه وزین قبل از چاپ این مطلب در مقام مقایسه و ویرایش این متن بر می آمد، مطمئنا چنین اراجیفی در روزنامه و آن هم در صفحه یک قرار نمی گرفت. به نظر نگارنده کاملا واضح است که دبیر سرویس یا سردبیر این روزنامه حتی یک بار زحمت خواندن متن را به خود نداده اند تا چه رسد به بازبینی و مطابقت با متن اصلی.