توصيه‌های آيت‌الله‌مکارم برای دوام توبه

ایسنا: آيت الله العظمي مکارم شيرازي پيرامون دوام توبه، به نکات هفت‌گانه‌اي در اين مسئله اشاره کرد. اين مرجع تقليد در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه «چه کنيم تا توبه ما دوام داشته باشد و دو مرتبه مرتکب گناه نشويم؟» اين‌گونه پاسخ داد: توبه بايد پابرجا و دايم بوده باشد، از يک سو، هرزمان خطايى از انسان بر اثر وسوسه‏هاى «نفس اماره» سربزند، بايد بلافاصله به سراغ توبه رود، و به مرحله «نفس لوامه» برود و وقتي که به مرحله «نفس مطمئنه» برسد ريشه‏هاى وسوسه‏ها ازبيخ کنده مي‌شود و از سوى ديگر، از هر که گناهى توبه مى‏کند بايد کمال مراقبت را به خرج دهد که آن توبه را نشکند و بر تعهّد خود در پيشگاه خدا نسبت به ترک آينده باقى بماند و به تعبير ديگر، اگر بعد از توبه از گناه، هنوز انگيزه‏هاى آن در اعماق دل و جان او باقى مانده بايد با آن به مبارزه برخيزد و جهاد با نفس را جزء برنامه خويش قرار دهد و به اين ترتيب هم در صفّ تائبان باشد و هم در صفّ مجاهدان. بعضى از علماى اخلاق بحث بى‏نتيجه يا کم نتيجه‏اى را در اينجا دنبال کرده‏اند که آيا مقام توبه کارِ جهاد کننده در برابر ريشه‏هاى گناه افضل است يا توبه کارى که ريشه‏هاى گناه را از سرزمين قلب خويش برانداخته است. اين مهم‏ نيست که‏کداميک از آن دو افضلند، مهم آن است که توبه کننده چه دستوراتى را بايد به‏کار بندد که به گناه گذشته بازگشت نکند؛ براى اين امر رعايت امورى لازم است: 1- جدا شدن از محيط گناه و عدم شرکت در مجالس معصيت، چرا که توبه کار در آغاز امر آسيب پذير است و مانند بيمارى است که تازه از بستر برخاسته، و اگر با پاى خود به مناطق آلوده به ميکرب‌هاى بيمارى‌زا رود، احتمال آلودگى مجدّد او به بيمارى فراوان است؛ همچون معتادى است که ترک اعتياد به مواد مخدّر نموده ولى هرگاه به مناطق آلوده برگردد، بسرعت آلوده مى‏شود. 2- بايد در دوستان و معاشران خود تجديد نظر کند؛ هرگاه در گذشته کسانى بوده‏اند که او را تشويق به گناه مى‏کردند، از آنها شديداً فاصله گيرد. 3- هر زمان وسوسه‏‌ها و انگيزه‏هاى آن گناه در او پيدا مى‏ شود، به ذکر خدا روى آورد، چرا که: «ذکر خدا مايه آرامش دلها است؛ الا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». 4- همواره درباره آثار زيانبار گناهى که آن را ترک گفته بينديشد و آن آثار را نصب العين خود قرار دهد، مبادا بر اثر غفلت از آن و فراموش کردن اثرات مرگبار آن‏گناه، بار ديگر انگيزه‏ها در او رشد کند، و وسوسه‏ها از هر سو به قلب او هجوم آورد. 5- در داستانهاى پيشينيان و کسانى که بر اثر گناهان مختلف گرفتار مصائب دردناکى شدند، بينديشد، و سرگذشت آنها را از نظر بگذراند، حتّى در حالات انبياء و پيامبران معصومى که گاه گرفتار لغزش ترک اولى‏ شدند، مطالعه کند؛ مثلًا، ببيند که چه امرى سبب شد آدم با آن مقام والايش از بهشت رانده شود، يا حضرت يونس مورد خشم قرار گيرد، و به زندان شکم ماهى فرستاده شود يا بر اثر چه عواملى يعقوب، پيامبر بزرگ خدا، به درد جا نفرساى فراق فرزند سالها گرفتار آيد. مطالعه‏اين‏امور بى‏شک وسوسه‏هاى گناه‏را کم‏مى‏کند، و به‏توبه دوام‏وثبات مى‏بخشد. 6- به عقوبتها و مجازاتهايى که بر يکايک از گناهان وعده داده شده بينديشد، و اين احتمال را از نظر دور ندارد که تکرار گناه بعد از توبه ممکن است مجازات شديدترى داشته باشد و نيز به الطاف و عنايات الهيّه که در انتظار توبه کاران است و شامل حال او شده است توجّه کند و دائماً به خود تلقين نمايد بکوش، اين عنايات و الطاف را حفظ کن، و اين مقام والايى که خداوند نصيب تو کرده است به آسانى از دست مده! 7- بايد وقت شبانه روزى خود را با برنامه‏‌هاى صحيح پرکند، برنامه تلاش براى زندگى آبرومند، برنامه عبادت و بندگى خدا و برنامه سرگرمى‏هاى سالم؛ زيرا بى‏کارى و خالى ماندن اوقات از برنامه، بلاى عظيمى است که زمينه را براى وسوسه‏هاى بازگشت به گناه فراهم می‏سازد. از دانشمندى پرسيدند که تفسير حديث الْتَّائِبُ حَبيبُ اللَّهِ (توبه کننده دوست خداست) چيست؟ گفت: منظور کسى است که مصداق اين آيه شريفه باشد: «التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُوْنَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ؛ (مؤمنان) توبه کنندگان، عبادتکاران، حمد خدا گويان، سياحت کنندگان (که پيوسته در ميان کانونهاى اطاعت خدا رفت و آمد دارند) رکوع‏کنندگان، ساجدان، آمران به معروف، نهى کنندگان از منکر و حافظان حدود الهى (هستند) و بشارت ده (اين چنين) مؤمنان را!».