پل تاریخی "جوئی" در محاصره آلودگیهای بصری

مهر: پل جوئی در اصفهان مربوط به عصر صفوی است که در سال 1065 هجری قمری بنا شده اما عدم توجه به طراحی مبلمان شهری در اطراف این پل تاریخی، هویت آن را تحت تاثیر آلودگی بصری فضاهای اطراف این اثر تاریخی قرار داده است.

اصفهان به سبب هویت تاریخی که دارد دارای پلهای تاریخی و زیبای در خور توجهی است که هر یک از این پلهای تاریخی دارای شکوه، نما و جلوه خاصی است اما در چند سال اخیر با طراحی‌های نامناسب مبلمان شهری در اطراف برخی از این پلهای تاریخی هویت این آثار زیبا تا حدودی زیر سوال رفته است.

نصب المانهای شهری در هر نقطه‌ای باید بر اساس و شرایط مکانی باشد تا در نهایت ایجاد مبلمان و المانهای جدیدی که انجام می‌شود هویت آن منطقه را زیر سوال نبرد و این موضوعی است که دقیقا در کنار ابنیه تاریخی اصفهان لحاظ نشده است.

چنانچه در این خصوص می‌توان به پل خواجو، پل جویی میدان نقش جهان، سی و سه پل و بسیاری دیگر از آثار تاریخی اصفهان اشاره کرد که هر یک به نوعی به سبب بی توجهی به هویت تاریخی منطقه هویتشان زیر سوال رفته است.

البته هر چند که هر یک از این مبلمان شهری در نوع خود از زیبایی‌های خاصی برخوردار هستند که این موضوع به زیبا سازی فضای شهری اصفهان کمک شایانی می‌کند اما شایسته است که این زیبایی‌ها با توجه به منطقه و بافت مورد نظر جانمایی شوند.

پل جوئی

در این خصوص می‌توان به پل جویی اصفهان اشاره کرد. پل جویی با عرض کم و طول ۱۴۷ متر در شهر اصفهان میان دو پل الله وردی خان و پل خواجو قرار دارد، این پل به دستور شاه عباس اول در سال ۱۰۶۵ قمری به منظور ارتباط باغ‌های سلطنتی در ساحل شمالی و جنوبی رودخانهٔ زاینده‌رود بنا شد .

قرار گرفتن یک پل آهنی در قسمت پائین این پل تاریخی که یک راه ارتباطی برای ورود به اتاقک‌های وسط این پل است سیمای نامناسبی به این بنای تاریخی بخشیده است.

از طرف دیگر قرار گرفتن سرویسهای بهداشتی در حاشیه این پل تاریخی را باید مورد اشاره قرار داد که هر چند که از لحاظ جانمایی در نقطه خوبی قرار گرفته‌اند اما وجود مخزن آب برای این سرویسها سیمای نامناسب و ناراحت کننده‌ای را به این بنای تاریخی بخشیده که باید در جانمایی این مخزن توجه بیشتری می‌شد.

همچنین نصب نرده‌های آهنی در محل پیاده رو و در سمت دیگر پل در داخل پارک حاشیه این پل تاریخی نیز تا حدودی از جلوه‌های زیبای این بنای تاریخی کاسته که لازم است این نرده‌ها با اشکال و طراحی زیباتری که همسان با این بنای تاریخی است نصب شود.

یکی گردشگر شیرازی در خصوص شیری که در پیاده روی مقابل پل تاریخی جویی نصب شده به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه قرار گرفتن این شیر که البته دارای شکل زبیا و قابل توجهی است در کنار این پل، هویت این پل تاریخی را زیر سوال برده چنانچه از هر زاویه‌ای که می‌خواهم از این پل عکس بگیرم شیر امروزی پل گذشتگان را محو می‌کند.

یکی از شهروندان اصفهانی نیز که هر روز برای پیاده روی در حاشیه زاینده رود قدم می‌زند اظهار داشت: متأسفانه قرار گرفتن برخی از مبلمان شهری در کنار ابنیه تاریخی به نوعی شده تا در نهایت بجای اینکه مخاطب از سیمای آن بنا لذت ببرد و به عظمت فرهنگی گذشتگانش پی ببرد تلاش می‌کند تا هر چه سریع‌تر از این سیمای نابه سامان دور شود چنانچه اکنون قرار گرفتن یک پل آهنی آن هم با داشتن یک دیواره بلند فلزی سبب شده تا زیبایی‌های پل جویی که از قدیمی‌ترین پل‌های تاریخی در اصفهان است پنهان شود.

وی همچنین با اشاره به سمت یک لوله آب بزرگ فلزی که در طرف دیگر زاینده رود قرار گرفته بود و به نوعی سیمای این بنای تاریخی را بر هم می‌زد، گفت: آیا شایسته نبود تا به سبک و نوع بهتری این لوله را گذر می‌دادند تا ابهت و بزرگی این پل تاریخی حفظ شود.

یکی دیگر از افرادی که او را در پیاده روی همراهی می‌کرد در ادامه با اشاره به سمت میله‌ای که در روی قسمت ورودی پل جویی نصب شده بود گفت: آیا شایسته نبود به جای‌ این میله که برای جلوگیری از تردد موتور بر روی پل نصب شده است از گلدان و یا چیز دیگری که شایسته این پل تاریخی باشد استفاده شود.

در همین خصوص یک کارشناس ارشد ارتباطات تصویری به مهر گفت: پل جویی معروف به پل چوبی یکی از مهجورترین پل‌های تاریخی شهر اصفهان است که از دوره صفوی و به دستور شاه عباس اول بر بستر زاینده‌رود به یادگار مانده است.

امیر رجایی باغسرخی ادامه داد: امروز پس از لایروبی و ساخت حاشیه‌ها و پارک‌های اطراف رودخانه این پل در قسمت نسبتاً عریض‌تری از رودخانه قرار گرفته و نزدیک بودن خیابان‌های قائم بر پل باعث شده تا این پل همانند نمونه‌های مشابه خود چون پل خواجو، سی‌وسه‌پل یا پل مار نان از سمت شمال به خیابان نزدیکتر باشد و در فاصله کمی از آن قرار گیرد اما فاصله آن با بلوار سمت جنوب این فرصت را ایجاد کرده که با پوشش گیاهی و ایجاد فضای سبز حریم آرام آن بهتر حفظ شود و بسیاری از مردم اصفهان که از شلوغی خیابان‌های پر ازدحام شهر خسته می‌شوند برای آرامش این پل را به پل‌های دیگر حتی پل خواجو ترجیح می‌دهند.

وی اظهار داشت: شاید برخی دلائل این انتخاب این باشد که امروز این پل در امتداد راه اصلی خیابان‌های شهر قرار نگرفته و هیچ خیابانی به ابتدا و انتهای آن ختم نمی‌شود و متقابلاً از ازدحام و شلوغی کمتری نسبت به بقیه پل‌ها برخوردار است.

رجایی باغسرخی با اشاره به ویژگی‌های منحصر به فرد این بنای تاریخی ادامه داد: مقدار آب در پشت این پل نسبت به سی‌وسه‌پل و نمونه‌های دیگر بیشتر است بنابراین هنگامی که بیننده در شب هنگام یا به وقت غروب بر فراز این پل رو به سمت غرب بایستد با منظره آرام و زیبای آب رودخانه مواجه خواهد شد بدون اینکه ماشینی در پشت سر بوق بزند و یا حتی صدای شدید شُرشُر آب را در زیر پای خود حس کند.

این کارشناس ارشد ارتباطات تصویری در ادامه اظهار داشت: این در حالیست که حتی در مورد سی‌وسه‌پل به علت ازدحام جمعیت بر روی آن و پل خواجو به علت سرو صدایی که معمولاً در طبقه پایین خود دارد چنین فضایی مهیا نیست که البته خوشبختانه امروز به مدد تمهیدات شهرداری عبور موتورسیکلتها نیز بر روی پل میسّر نیست.

این مدرس دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: البته طراحی موانع موجود در ابتدا و انتهای پل می‌توانست بهتر از این باشد، به عنوان مثال می‌توان از متریال یا موادی از جنس بدنه پل این موانع را طراحی نمود از جمله گلدان‌هایی با آجر و نه از جنس سیمان تا هم‌نشینی بهتری با محیط خود داشته باشد.

آلودگیهای بصری بنا

رجایی باغسرخی در ادامه سخنان خود به دیگر تفاوت‌های این پل با دو نمونه دیگر اشاره کرد و اظهار داشت: پل خواجو و سی و سه پل به علت کنگره‌ای بودن و داشتن دیوار، بیننده از داشتن زاویه‌ای باز جهت رویت فضای رودخانه با زاویه‌ای باز محروم است ضمن اینکه ایستادن در لبه هر دو پل به علت عدم وجود حفاظ، کمی تشویش و اضطراب به همراه دارد هرچند تجربه این اضطراب به خصوص برای مهمانان یا توریست‌هایی که برای اولین بار از پل دیدن می‌کنند چندان خالی از لطف نیست.

رجایی باغسرخی در ادامه سخنان خود با اشاره به سنگفرش این پل تاریخی گفت: سنگفرش مورد استفاده بر روی پل هرچند برعکس پل خواجو عبور بر روی آن را تسهیل کرده اما کمی از اصالت آن کاسته که البته شاید تجربه عبور بر روی سنگفرش ناهمواری مانند پل شهرستان یا پل خواجو در هماهنگی بیشتری با فضای کلی پل باشد و کمک بیشتری به بومی بودن این فضا بکند البته به شرطی که در طراحی و کاربرد سنگفرش استاندارد مناسب آن رعایت شود.

این مدرس دانشگاه هنر اصفهان در ادامه سخنان خود با اشاره به مکعب‌های سنگی مربع شکلی که به عنوان مبلمان پل در فضای گسترده میان آن استفاده شده، اظهار داشت: این مکعبها از جهت اندازه متناسب با این فضا بوده و آسیبی به محیط کلی‌وارد نکرده اما از آنجا که این احجام قابل حرکت دادن هستند هر بار بیننده با چید مانی جدید مواجه می‌شود که توسط همشهری خوش ذوقی طراحی شده و این بی‌نظمی چندان خوشایند به نظر نمی‌رسد.

رجایی باغسرخی در ادامه سخنان خود یادآور شد: اما در کنار همه نکات مثبت این پل تاریخی متأسفانه چند نکته منفی نیز وجود دارد که با مدیریت مناسب به خوبی برطرف خواهد شد و عمده این نکات به نمای پل از پارک‌های اطراف مربوط می‌شود نخست اینکه پیاده‌رو و نرده‌های فلزی‌ از سمت شمال پل به موازات و پهلوی نمای غربی آن تعبیه شده و در پایین پل به شدت به نمای آن آسیب وارد می‌کنند.

وی در ادامه با اشاره به اتاقکی که در وسط پل قرار گرفته است، گفت: یک پل فلزی که پل ارتباطی اتاق‌های زیر پل بوده چند سال پیش طراحی و نصب شده که اکنون گویا تنها مورد استفاده مسئولین فضای سبز است و کاربرد عمومی ندارد لذا بهتر است که هر چه زودتر مسئولین و طراحان شهری برای حل این مسئله و تغییر نحوه ارتباط با این اتاقک‌ها تدبیری بیندیشند.

رجایی باغسرخی ادامه داد: در مورد این پل ارتباطی باید از طرحی که سازگاری بیشتری با فضای پل داشته باشد بهره جست همچنین از متریال یا رنگی که با هویت بصری پل هماهنگی بیشتری دارد استفاده شود و در مورد اتاقکهای زیر پل که قبلاً به عنوان قهوه‌خانه سنتی مورد استفاده بوده و گویا اکنون به عنوان اتاق کارگران فضای سبز به حال نیمه متروک درآمده نیز باید گفت می‌توان از این فضاها به شکل بهتری بهره جست و بیشتر اوقات کاربرد فرهنگی یا فرهنگی همراه با تجاری که به جذب توریست کمک کند می‌توان بهترین گزینه باشد.

وی تصریح کرد: بهتر است که از این فضای مفید به شکل بهتری بهره جست و حتی با ایجاد یک مرکز کوچک فرهنگی بدون اینکه به فضای خلوت پل آسیبی وارد شود یک جاذبه گردشگری در آن ایجاد شود.

رجایی باغسرخی در ادامه سخنان خود خاطر نشان کرد: نکته دیگر ناخوشایند در نمای این پل در همین ضلع آن قرار گرفته است. در ابتدای ورودی شمالی پل حجم سیاه رنگی با عنوان "شیر" اثر قدرت ا... معماریان نصب شده که هرچند به لحاظ نوع برخورد با موضوع و تکنیک و اصول مجسمه‌سازی اثر درخور توجهی است اما متأسفانه محل نصب خوبی ندارد که این مسئله باعث شده تا نه تنها از ارزش‌های خود اثر کم شود بلکه زیبایی پل را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

وی ادامه داد: هرچند نصب مجسمه در مبلمان شهری می‌تواند محاسن بسیار زیادی اعم از بالا بردن سطح آسایش و شادابی روحی شهروندان، آشنایی و پیوند بیشتر آنها با هنر و ارتقای سطح سواد بصری و هنریشان را دربرداشته باشد اما طراحی نامناسب و غیر اصولی مبلمان شهری و به کارگیری مجسمه شهری به عنوان جزئی از آن می‌تواند آسیب‌های جدی به بدنه شهر و هویت تاریخی آن وارد کند.

رجائی باغسرخی در ادامه سخنان خود گفت: نکته حائز اهمیت اینجاست که یک اثر حجم یا مجسمه شهری خوب و مناسب باید از محل نصب خوبی نیز برخوردار باشد تا نه تنها لطمه‌ای به هویت تاریخی شهر وارد نکند بلکه خود نیز هرچه بهتر ویژگی‌های هنری‌اش را بروز دهد که متأسفانه این مسئله در مورد این اثر به خوبی رعایت نشده و این امر باعث شده تا بیننده از هر زاویه‌ای که به این پل تاریخی نظر می‌افکند این عنصر سنگین سیاه رنگ را نیز در نمای پل ببیند.

این کارشناس ارشد ارتباطات تصویری خاطر نشان کرد: در حقیقت این حجم به حریم تاریخی پل تجاوز کرده و کلیت نمای آن را تحت‌الشعاع خود قرار داده که این نمونه مثال بسیار مناسب و بارزی از این مطلب است.

در هر صورت نباید فراموش کرد برای شناخت هویت یک اثر تاریخی و محیطی که اثر در آن واقع شده، اولین گام در طراحی و به‌کارگیری مبلمان مناسب برای آن است که در این عرصه باید مدیران شهری با همکاری و استفاده از نظرات کارشناسان مختلف از جمله کارشناسان میراث‌فرهنگی و مرمت، معماران و طراحان شهری، طراحان گرافیست، مهندسین ترافیک شهری و سایر متخصصین تلاش نمایند تا بهترین گزینه و طراحی را برای آثار تاریخی انتخاب کنند.