نیروگاه اتمی بوشهر از آغاز تا امروز

برنا: نیروگاه اتمی بوشهر اولین نیروگاه تولید سوخت هسته‌ای ایران است که با همکاری روسیه ساخته شده است.مراحل ساخت و آغاز به کار این نیروگاه افت و خیزهای بسیاری داشت که در این گزارش نگاهی اجمالی به آن خواهیم داشت. تاریخچه در سال ۱۳۵۵، ۲ سال بعد از تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران، این سازمان با بخش تکنولوژی و تحقیقات سازمان انرژی اتمی آلمان غربی موافقتنامه‌ای برای همکاری‌های بلند مدت امضا کرد و در پی آن شرکت "کرافت ورک یونیون" یکی از شرکت‌های وابسته به زیمنس آلمان ساخت ۲ واحد نیروگاه اتمی هر یک به توان اسمی ۱۲۹۳ مگاوات و توان خالص ۱۱۹۶ مگاوات را در بوشهر برعهده گرفت. اما در سال ۱۳۵۷ در شرایطی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بود با پیروزی انقلاب در ایران طرف آلمانی کار بر روی پروژه را متوقف کرد. دولت ایران از شرکت آلمانی در دادگاه بین‌المللی شکایت کرد که براساس رای ۱۳ مارس ۱۹۸۲ دادگاه بین‌المللی، مقرر شد، کلیه قطعات و دستگاه‌های ساخته شده دو نیروگاه بوشهر تا آن زمان، به اضافه نیمی از سوخت هسته‌ای به مالکیت ایران درآید و پیمانکار موظف شد که این قطعات را به صورت تحویل در بندر بوشهر، به ایران تحویل دهد. در دهه ۶۰ بار دیگر کار درنیروگاه بوشهر از سر گرفته شد، اما همزمان با حضور کارشناسان آلمانی در نیروگاه، حمله موشکی عراق به بخشی از ساختمان نیروگاه بوشهر، آلمان را از ادامه پروژه منصرف کرد. در اوایل سال ۱۳۶۸ با سفر علی اکبر هاشمی رفسنجانی رییس جمهور وقت به روسیه، موافقتنامه همکاری هسته‌ای میان دو کشور تدوین شد و متعاقب آن در ۲۴ اوت سال ۱۹۹۲ (۲ شهریور ۱۳۷۱) موافقتنامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه امضا شد. در نوامبر ۱۹۹۴ قرارداد تکمیل واحد اول نیروگاه بوشهر ایران و روسیه به امضا رسید. به موجب این قرارداد مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان ۲۰۰۰ به پایان برسد. این قرار داد در ژانویه ۱۹۹۶ میان سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استوری اکسپورت روسیه اعتبار اجرایی پیدا کرد.طرف روس متعهد شد تا سال ۲۰۰۰ ساخت نیروگاه را به پایان برساند. همچنین ایران متعهد شد، پسماند سوخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر را به روسیه بازگرداند. تاخیر 10 ساله در تکمیل پروژه با وجود اینکه زمان آغاز به کار نیروگاه اتمی بوشهر از سوی مقامات روسیه سال 2000 اعلام شده بود،ولی خلف وعده های مکرر روس ها تا حدود 10 سال ادامه داشت. اسفند 87- آزمایش موفقیت آمیز نیروگاه با سوخت مجازی سرانجام با پایان یافتن عملیات نصب تجهیزات بخشهای مختلف نیروگاه اتمی بوشهر، راکتور این نیروگاه نیز اسفند ماه 87 با سوخت مجازی آزمایش شد. آقازاده رئیس سازمان انرژی اتمی وقت جمهوری اسلامی ایران ابراز امیدواری کرد با پایان یافتن مرحله پیش راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر، این نیروگاه در آینده نزدیک بخشی از برق مورد نیاز کشور را تأمین کند. سرگئی کرینکو رییس سازمان فدرال انرژی اتمی روسیه نیز در این مراسم با بیان اینکه مراحل احداث این نیروگاه اتمی به پایان رسیده است و ما هم اکنون در مرحله پیش راه اندازی هستیم که این عملیات ، ترکیبی از فرایندی پیچیده است ، ابراز امیدواری کرد : با آزمایش نرم افزاری نیروگاه اتمی بوشهر مرحله اصلی تولید انرژی در این نیروگاه به زودی آغاز شود. چندی بعد منوچهر متکی وزیر امور خارجه وقت نیز شهریور 88 را زمان نهایی اتمام نیروگاه بوشهر اعلام کرد. 2 ماه مانده به این زمان (تیر ماه) سخنگوی اتم استروی اکسپورت، مشکلات مالی را برای زیرپاگذاشتن تعهدات روسیه بهانه کرد و پس از او وزیر انرژی روسیه هم گفت که تا پایان سال 88، کار تکمیل این نیروگاه به پایان نخواهد رسید. روزهای پایانی اسفند 88 از سوی مقامات هسته ای ایران اعلام شد نیروگاه بوشهر که ساخت و تکمیل آن از اواسط دهه 90 میلادی با مشارکت روسیه در حال انجام است، تابستان 89 سرانجام به بهره‌برداری خواهد رسید. تابستان 89 -راه اندازی رسمی و آغاز روند سوخت گذاری به نیروگاه در روزهای پایانی تابستان 89 خبرگزاری ریانوستی روسیه از راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر در 21 اوت (30 مرداد) خبر داد. ریانووستی این خبر را به نقل از سرگئی نویکوف مسئول روابط عمومی "روس اتم"(سازمان انرژی اتمی روسیه)منتشر کرد. بر همین اساس و با تایید مقامات کشورمان راه اندازی نیروگاه اتمی با سوخت گذاری رسمی در تاریخ 30 مرداد آغاز شد که با مراسم باشکوهی همراه بود و در آن به طور نمادین پایان آزمایش نیروگاه اتمی نمایش داده شد. در این مراسم هیئت روسی به سرپرستی "سرگئی کرینکو" مدیر کل روس اتم و "علی اکبر صالحی" معاون رئیس جمهوری اسلامی ایران و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران شرکت داشتند. بنابراین در روز 30 مرداد 89 سوخت اصلی نیروگاه اتمی بوشهر به استخر جنب قلب راکتور منتقل شد. کرینکو: راه‌اندازی فیزیکی نیروگاه بوشهر یک واقعیت مهم است سرگئی کرینکو، رییس روس اتم در سخنرانی در مذاکرات کاری‌اش با علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی گفت: امروز برای ایران و روسیه روز مهمی است و ما شاهد آغاز مرحله راه‌اندازی فیزیکی نیروگاه اتمی بوشهر هستیم. وی گفت: نیروگاه بوشهر نیروگاهی ویژه است که مشابه آن در دنیا نیست. ساخت این نیروگاه از 1974 تاکنون به طول انجامیده است که زمان زیادی از آن می‌گذرد. کارشناسان روسی توانسته‌اند تجهیزات این نیروگاه را بر روی سازه‌هایی که از قبل وجود داشته است، بنا کنند. صالحی: امروز شاهد انتقال سوخت به راکتور هستیم رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان با بیان این که از همکاران روسی و ایرانی خود تشکر می‌کنم، اظهار کرد: امروز شاهد انتقال سوخت به راکتور نیروگاه اتمی بوشهر خواهیم بود.وی خاطرنشان کرد: امروز روزی به یاد ماندنی در تاریخ روابط ایران و روسیه است. براساس اعلام مقامات کشورمان این نیروگاه در اواخر شهریور ماه و بعد از ورود سوخت به قلب رآکتور وارد مرحله عملیاتی شده و تا اواخر آبان ماه نیز با 50 درصد ظرفیت به شبکه برق سراسری متصل خواهد شد. راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر و بروز اختلاف در گروه وین در حالی که مسکو به وعده خود عمل کرد و بیست و یکم اوت اولین نیروگاه هسته ای ایران راه اندازی شد،این تصمیم روسیه موجب تفرقه در گروه وین شد؛ به‌طوری که واکنش شتابزده امریکا و فرانسه را به دنبال داشت.این دوکشور اعلام کردند ایران باید غنی سازی خود را متوقف کند. امریکا و فرانسه در حالی بر توقف غنی سازی ایران اصرار می کردند که به نظر می‌رسید این اصرار بیشتر به منظور حفظ وجهه در شورای امنیت باشد. بازتاب های بین المللی راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر به دنبال آغاز به کار نخستین نیروگاه هسته ای ایران، خبرگزاری رویترز در تحلیلی نوشت: برای روسیه نخستین نیروگاه هسته‌ای ایران به مثابه پروژه‌ای است که در آن همه برنده شده‌اند. اظهار نظری که اسراییل، آمریکا و بسیاری از کشورها به شدت با آن مخالف هستند.. این خبرگزاری در ادامه افزود: آنچه روشن است، این که روسیه از نیروگاه بوشهر که پانزده سال پس از اعلام موافقت برای ساخت رآکتور آن راه‌اندازی شد، چیزی از دست نخواهد داد. برای کرملین، آغاز به کار این نیروگاه، می‌تواند تلاش‌هایش در به دست آوردن بازار انرژی هسته‌ای در خارج را به سرانجام رساند و موجب بهبود موقعیت این کشور در قلب دیپلماسی جهانی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران شود. خبر سوخت‌گذاری نیروگاه هسته‌ای بوشهر در شبکه‌های خبری منطقه و جهان بازتاب گسترده‌ای داشت. به گونه ای که برخی از شبکه ها و روزنامه ها آن را تیتر اول خود قرار دادند.بی‌بی‌سی، الجزیره، المنار و العربیه و بسیاری دیگر از رسانه های منطقه ای با برگزیدن تیترهایی مانند " ایران به طور رسمی به باشگاه کشورهای هسته‌ای پیوست" ، "همه نگاه‌ها به سوی نیروگاه بوشهر" ،"ایران وارد باشگاه کشورهای تولید کننده انرژی هسته‌ای شد" و "بارگذاری سوخت هسته ای در نیروگاه بوشهر نقطه پایانی بر احتمال تعرض نظامی به تاسیسات هسته‌ای" این خبر مهم را پوشش دادند. سلطانیه :با راه‌اندازی نیروگاه بوشهر چرخه هسته‌ای ایران عملا کامل می‌شود علی اصغر سلطانیه، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت : با راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر چرخه هسته ای ایران عملا کامل می شود. سفیر ایران در آژانس افزود: با راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر، کشورمان جزو اندک کشورهای جهان است که مشرف و مسلط بر چرخه کامل سوخت هسته ای محسوب می گردد که این دستاوردها را به ملت شریف کشورم تبریک می گویم. سلطانیه خاطر نشان کرد: پروژه نیروگاه اتمی بوشهر در تاریخ صنعت هسته ای و صنابع بطور کل منحصر بفرد است زیرا پس از نزدیک به سه دهه تاخیر راه اندازی می شود. این تاخیر ناشی از سیاست های غیرمنطقی غرب در سیاسی کردن یک پروژه کاملا فنی و با اهداف صلح آمیز است. 4 آبان- وارد شدن سوخت به قلب نیروگاه اتمی بوشهر سه شنبه 4 آبان با حضور مسئولان سازمان انرژی اتمی و پیمانکار پروژه احداث نیروگاه اتمی بوشهر عملیات سوخت گذاری این نیروگاه با انتقال سوخت به داخل قلب رآکتور آغاز شد. بالاخره با تاخیری 10 ساله و با کش و قوس های فراوان این نیروگاه به مرحله سوخت گذاری رسید. بر همین اساس اعلام شد راه اندازی فیزیکی نیروگاه پس از اتمام فرآیند انتقال مجتمع های سوخت آغاز می شود. بهمن 89- بدافزار استاکس نت بهمن ماه 89 زمانی که همه منتظر اتصال برق از نیروگاه اتمی بوشهر به شبکه سراسری بودند، اخباری مبنی بر حمله ویروسی توسط بدافزاری با عنوان "استاکس نت" به سیستم نیروگاه اتمی بوشهر به گوش رسید. روزنامه دیلی‌تلگراف، چاپ لندن، هفته گذشته گزارش داده بود که سازمان‌های اطلاعاتی غربی می گویند گروهی از دانشمندان هسته‌ای روسی در گزارشی به کرملین درباره خساراتی که ویروس استاکس‌نت به رایانه‌های نیروگاه بوشهر زده، و همچنین احتمال وقوع فاجعه اتمی در این نیروگاه ایران ابراز نگرانی شدید کرده‌اند. سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران: استاکس نت بر نیروگاه اتمی بوشهر تاثیر منفی نگذاشته است درهمین زمینه در واکنش به این گزارش دیلی تلگراف، حمید خادم قائمی، سخنگو و مدیرکل روابط عمومی انرژی اتمی ایران، گفت : «ویروس استاکس‌نت هیچ‌گونه تاثیر منفی بر روند پیشرفت فعالیت‌های نیروگاه اتمی بوشهر نداشته است و همان‌طور که ریاست سازمان انرژی اتمی تاکید کرده ‌است، از حدود یک سال و نیم پیش، کارشناسان و متخصصان امنیتی سازمان با هوشیاری کامل این ویروس را شناسایی کرده و اقدامات لازم در این زمینه انجام شده است.» سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران طرح این گونه خبرها را در «راستای عملیات جنگ روانی» علیه ایران ارزیابی کرده بود. بر همین اساس مقامات مرتبط با برنامه هسته ای ایران اعلام کردند کارشناسان هسته ای کشورمان توانسته اند اختلال موجود در برخی کامپیوترهای مراکز هسته ای را رفع کنند. استاکس نت، محصول مشترک آمریکا و اسراییل روزنامه نیویورک‌تایمزدر این زمینه نوشت ویروس رایانه‌ای استاکس‌نت کار مشترک سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل است که در سایت هسته‌ای دیمونای اسرائیل در صحرای «نقب» ساخته شده است. برپایه این گزارش که در نیویورک‌تایمز منتشر شد، بر روی پرورش این ویروس دو سال وقت صرف شده و سرانجام به رایانه‌های تاسیسات اتمی ایران انتقال داده شده است. اسفند 89- خروج سوخت از نیروگاه اتمی بوشهر هفتم اسفند، در روزهایی که به‌نظر مردم می‌رسید که دیگر چیزی تا استفاده از برق هسته‌ای بومی نمانده، خبر خارج کردن سوخت هسته‌ای از قلب رآکتور منتشر شد.سفیر ایران در روسیه گفت: باز کردن در رآکتور بوشهر، هیچ ارتباطی به کرم رایانه‌ای استاکس‌نت ندارد و با هدف چک نهایی رآکتور است. این اقدام، با توافق کارشناسان روسی و ایرانی انجام شده است. سیدرضا سجادی در حالی این خبر را اعلام کرد که برق تولیدی در نیروگاه بوشهر ‌باید تا آخر فروردین 90 وارد مدار سراسری کشور می شد. با این وجود از زمان مجدد تزریق مجدد سوخت و تست گرم دوباره آن، دست‌کم 2ماه طول خواهد کشید تا برق هسته‌ای بوشهر وارد مدار سراسری شود. سفیر ایران در روسیه در این باره تاکید کرد: روس‌ها نه تنها نیروگاه بوشهر را رها نکرده‌اند بلکه تأسیسات نیروگاه را کامل کرده، ‌سوخت را به کشور منتقل و در محل رآکتور قرار دادند و نیروگاه را به مرحله افتتاح رساندند. سیاست دشمنان جمهوری اسلامی ایران این است که این پیروزی را در ذائقه ملت ایران تلخ کنند و با شایعه پراکنی، روابط ایران و روسیه در ارتباط با این پروژه را دچار اضطراب و بحران کنند. ما باید، با هوشیاری، کام دشمن را از شکست در جنگ روانی‌اش تلخ کنیم. آژانس انرژی اتمی روسیه (روس اتم) نیز در بیانیه ای در رابطه با علت خروج سوخت از نیروگاه اتمی بوشهر اعلام کرد: مشکل داخلی به یکی از چهار پمپ خنک کننده مربوط می شود که آسیب دیده است. به علاوه بررسی سه پمپ دیگر نیز انجام شد. در این اطلاعیه با اشاره به اینکه قطعات کوچک فلزی وارد سیستم خنک کننده شده، آمده است: پس از اینکه سوخت نیروگاه بوشهر خارج شد، این قطعات شسته شده و پس از آن راکتور دوباره سوخت گذاری می شود. سخنگوی وزارت امورخارجه ایران نیز در توضیحی در این خصوص گفت: برای تست مجدد و آزمایش‌های فنی که به دنبال نقص یکی از پمپ‌های خنک کننده نیروگاه به وجود آمد، قرار شد سوخت نیروگاه تخلیه شود. سازمان انرژی اتمی: خروج سوخت، عادی است براساس گفت‌وگوهای اخیر پیش از این نیز سخنگو و مدیرکل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد: در اخبار منتشره در خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها درباره خارج کردن سوخت نیروگاه بوشهر بزرگنمایی شده و اقدامات انجام شده امری عادی است. حمید خادم آخوندی گفت: با توجه به مذاکرات انجام‌شده در روز سه‌شنبه 3 اسفند 89 میان فریدون عباسی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و سرگئی کرینکو مدیرکل روس اتم که طی آن دو طرف به توافقاتی درخصوص ایجاد تمهیدات بیشتر در روند راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر دست یافته بودند، اقدامات صورت گرفته در نیروگاه اتمی بوشهر از نوع بازرسی فنی بوده و جهت حصول اطمینان از ایمنی رآکتور انجام شده است.. تا امروز که در روزهای پایانی سال 89 قرار داریم درباره تاریخ تزریق دوباره سوخت به قلب رآکتور بوشهر خبری منتشر نشده است. اما براساس اعلام علی اکبر صالحی رئیس وقت سازمان انرژی اتمی ایران و وزیر کنونی امور خارجه، از تزریق آخرین محموله سوختی و انجام تست گرم، مردم باید دست‌کم 2ماه دیگر را برای استفاده از برق هسته‌ای بومی به انتظار بنشینند.