کشف راز 70 ساله دماي جو خورشيد

روزنامه ایران:‌ چرا بيروني‌ترين لايه جو خورشيد داغ‌تر از جو پائين‌تر و سطحش است در حالي كه اين لايه بيشترين فاصله را از هسته كه توليد‌كننده گرماي خورشيد است دارد؟ اين پرسشي است كه تقريباً از 70 سال پيش ذهن فيزيكدانان و ستاره شناسان را به خود مشغول كرده است. از آن زمان كارشناسان پاسخ‌هاي مختلفي را براي اين پرسش ارائه كرده‌اند. اين پاسخ‌ها از پراكندگي امواج صوتي يا امواج مغناطيسي در جو بالاتر خورشيد يا كرونا، تا وقوع انفجارات كوچك انرژي در مقياس نانو موسوم به نانوفلرها در اين لايه را شامل مي‌شود. حالا نسل جديدي از تجهيزات مشاهده كننده خورشيد سازوكار متفاوتي را در خارجي‌ترين لايه جو نشان مي‌دهد؛ سازوكاري كه از طريق انتقال مستمر گاز يونيزه داغ به كرونا، مي‌تواند اين لايه جو را با مقدار زيادي از گرماي خورشيد مجهز كند. محققان نتيجه گرفته‌اند اسپيكول‌ها كه چشمه‌هايي با عمر كوتاه در پلاسما هستند و از كروموسفر يا جو پائين‌تر خورشيد منشأ مي‌گيرند، نقشي را در گرم كردن كرونا و رساندن دماي آن به ميليون‌ها كلوين ايفا مي‌كنند. اسپيكول‌ها تا حدودي براي محققان ناشناخته‌اند و طول عمرشان هم تنها 100 ثانيه است. آنها با سرعت‌هايي معادل 50 تا 100 كيلومتر در ثانيه از كروموسفر بلند مي‌شوند. گروهي كه اين تحقيق را انجام داده، مطالعاتش را بر مشاهدات رصدخانه ديناميك خورشيدي جديدي كه در سال 2010 راه‌اندازي شده و نيز اطلاعات فضاپيماي ژاپني هينود كه فعاليتش را از سال 2006 آغاز كرده بنا كرده است. هر دوي اين تجهيزات قادرند در هر چند ثانيه تصاويري جزء به جزء را از خورشيد بگيرند. نوعي مشاهده سريع كه براي شناسايي ماهيت پديده‌اي كه به سرعت در حال دگرگوني است مورد نياز است. محققان تأكيد مي‌كنند درحالي كه دماي اسپيكول‌ها بر فراز لايه كروموسفر ده‌ها هزار درجه كلوين است، بخش‌هايي از كرونا با دماهايي بالاتر از يك تا 2 ميليون كلوين مي‌خروشد. هر درجه سانتيگراد معادل 15/274 كلوين است. محققان هنوز نمي‌دانند چه چيزي باعث مي‌شود پلاسماي كروموسفر با سرعتي زياد پرتاب شود. همچنين درباره اين كه چه عاملي موجب مي‌شود اين پلاسما در كرونا به دماهاي بسيار زياد برسد چيزي نمي‌دانند. درواقع پيوند بين اسپيكول‌ها و گرماي كرونا رازي 70 ساله است. جيمز كليمچو از مركز پرواز فضايي گدارد ناسا اين مشاهدات را بسيار هيجان انگيز مي‌داند، اما در عين حال تأكيد مي‌كند:«گرچه به نظر مي‌رسد اسپيكول‌ها پديده مهمي در مناطق مشخصي از خورشيد هستند، اما زمان نشان خواهد داد كه آيا پلاسماي داغ كافي در مقياسي عظيم را حمل مي‌كنند تا علت گرماي وحشتناك كرونا را توضيح دهد يا نه؟» وي تأكيد مي‌كند براساس محاسبات اوليه خودش، اسپيكول‌ها تنها بخش كوچكي از پلاسماي داغ كرونا را تأمين مي‌كنند. به هرحال محققان تأكيد مي‌كنند كه راز دماي كرونال هنوز بطور كامل حل نشده، اما تكه‌اي از پازل برجاي خود قرار گرفته است.