حمایت مسکو و پکن از تهران پس از نامه ترامپ

پدو روز بعد از انتقال نامه دونالد ترامپ به ایران، وزرای خارجه ایران، روسیه و چین نشستی سه‌جانبه در پکن برگزار و ضمن درخواست برای لغو تحریم‌های «یکجانبه» و «غیرقانونی» ایران، تهدید به استفاده از قوای نظامی برای حل و فصل مسئله هسته‌ای ایران را رد کردند. این نشست که هفت ماه قبل از مهلت تعیین‌شده در برجام برای عادی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران برگزار شده، نشانه‌ای فزاینده از شکاف بین دولت‌های مذاکره‌کننده با ایران موسوم به ۱+۵ است. 

به گزارش «جوان» ما ژائوشو، معاون وزیر خارجه چین روز جمعه میزبان «کاظم غریب‌آبادی» و «سرگئی ریابکوف» معاونان وزرای خارجه ایران و چین بود که در آن سه طرف، آخرین اوضاع حول و حوش پرونده هسته‌ای ایران را در سایه تشدید تهدید نظامی و افزایش فشار تحریم‌های امریکا بررسی کردند. این نشست به فاصله دو روز بعد از انتقال نامه دونالد ترامپ به ایران برگزار شد؛ پیامی که انور قرقاش، مشاور سیاست خارجی امارات آن را تحویل عباس عراقچی، وزیر خارجه داده است. هنوز جزئیاتی از محتوای نامه رئیس‌جمهور امریکا منتشر نشده ولی موضع او در زمان ارسال آن، نشان‌دهنده مخیر گذاشتن تهران بین توافق و اقدام نظامی است. وزرای خارجه ایران، روسیه و چین در بیانیه هشت بندی که در پایان نشست پکن منتشر کرده‌اند، به نامه ترامپ اشاره نکرده ولی گفته‌اند که باید به «دلایل ریشه‌ای وضعیت کنونی» توجه شود و طرف‌ها (ی‌غربی) باید «اعمال تحریم، فشار و تهدید توسل به زور را ترک کنند.» سه کشور در بیانیه پکن همچنین «بر اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، شامل زمانبندی‌های مندرج در آن، تأکید کرده و از طرف‌های ذی‌ربط خواسته‌اند از انجام هر اقدامی که موجب تشدید وضعیت شود، اجتناب کنند تا فضا و شرایط مناسب برای تلاش‌های دیپلماتیک ایجاد شود.» این بخش از بیانیه مشترک که در واقع بند پنجم آن است، اشاره‌ای تلویحی به شروع شمارش معکوس فعال‌سازی سازوکار موسوم به مکانیسم ماشه مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ماه اکتبر ۲۰۲۵ (مهر ۱۴۰۴) است که سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان در نامه‌ای که آن را در آذر ماه ۱۴۰۳ به شورای امنیت ارسال کرده‌اند، تهدید کرده‌اند در صورت لزوم آمادگی دارند آن را فعال کنند. در بیانیه مشترک در پکن آمده است: «چین و روسیه از اعلام مجدد ایران که برنامه هسته‌ای‌اش منحصراً برای اهداف صلح‌آمیز است و نه برای تولید سلاح هسته‌ای و همچنین از پایبندی کامل ایران به تعهداتش به موجب معاهده منع اشاعه و موافقت‌نامه جامع پادمان، استقبال کرده‌اند. آنها همچنین از سیاست ایران برای تداوم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمایت و بر لزوم احترام کامل به حق ایران، به عنوان دولت عضو معاهده منع اشاعه، نسبت به استفاده‌های صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای تأکید کرده‌اند.»

 تحریم امریکا 

وزارت خزانه‌داری امریکا روز پنج‌شنبه ۱۳ کشتی و ۱۸ شرکت را که در تسهیل فروش نفت ایران نقش داشتند تحریم و محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت ایران را هم به دلیل تلاش‌های گسترده برای فروش نفت ایران در فهرست جدیدترین تحریم‌های خود قرار داد. وزارت خزانه‌داری امریکا در بیانیه‌ای که همزمان با اعلام این تحریم‌ها صادر کرده، گفته است «تحریم‌های امروز فشار بیشتری را بر «ناوگان مخفی ایران» و سایر کشتی‌هایی که ایران برای تحویل نفت خود به چین به آنها وابسته است، اعمال می‌کند و تعهد امریکا برای کاهش صادرات نفت ایران به صفر را نشان می‌دهد.» وزارت امور خارجه ایران این تحریم‌ها را محکوم کرده و آنها را نشان‌دهنده «دروغ ادعا‌های مقامات امریکایی مبنی بر تمایل آنها برای مذاکره» خوانده است. مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در موضعی که همزمان با نشست پکن ابراز شده، تأکید کرده است تحریم‌ها، فشار‌های سیاسی و تهدیدات نظامی راه‌حلی برای این مسئله نیستند و گفت‌و‌گو و مذاکره تنها مسیر صحیح برای حل آن است. دیمیتری پسکوف، معاون وزیر خارجه روسیه نیز بعد از نشست سه‌جانبه ایران، چین و روسیه در یک موضع‌گیری جداگانه گفت: «ایران کلمه‌ای درباره اینکه قصدی برای دستیابی به سلاح اتمی دارد، بیان نکرده است، بنابراین تمامی تحریم‌ها و محدودیت‌ها (علیه آن) از نظر ما غیرقانونی هستند.» پسکوف گفته است: «تمامی گزینه‌های ممکن برای حل‌وفصل صلح‌آمیز مسئله هسته‌ای ایران ادامه می‌یابد. ما با این تصور پیش می‌رویم که دوستان ایرانی‌مان حق دارند بخش انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز در کشورشان را توسعه دهند و کل این صنعت را در کشورشان ایجاد کنند.»

 پیام همبستگی با ایران

سخنگوی کمیسیون اروپایی روز جمعه اعلام کرد این اتحادیه همچنان به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ پایبند است و یافتن راه‌حل دیپلماتیک پایدار را برای حل‌وفصل این پرونده ضروری می‌داند. انور العونی در نشست با خبرنگاران که همزمان با نشست پکن برگزار شد، گفت: «سیاست ۲۷کشور عضو اتحادیه اروپا در قبال ایران در جمع‌بندی‌های شورای اروپا در دسامبر ۲۰۲۲ مشخص شده و این سیاست با جمع‌بندی‌های شورای اروپا در اکتبر، مارس و آوریل ۲۰۲۴ تکمیل شده است.» او در پاسخ به این سؤال که آیا اتحادیه اروپا همچنان نقشی در هماهنگی مذاکرات هسته‌ای در آینده نزدیک خواهد داشت یا این موضوع را به ایالات‌متحده، دولت ترامپ و ایران واگذار خواهد کرد، گفت: «نقش اتحادیه اروپا ثابت بوده و تغییری نکرده است. همان‌طور که در پاسخ قبلی‌ام گفتم، نقش اتحادیه اروپا در قبال برجام همچنان معتبر و همانند همیشه باقی می‌ماند.» با وجود این موضع کمیسیون اروپایی، برگزاری نشست سه‌جانبه پکن بین ایران، روسیه و چین نشانه شکاف فزاینده بین‌المللی بر سر پرونده هسته‌ای ایران بین دولت‌هایی است که تا پیش از این در قالب ۱+۵ به پرونده هسته‌ای ایران رسیدگی می‌کردند. چین و روسیه می‌گویند طی ماه‌های اخیر نشانه‌های فزاینده‌ای می‌بینند که طرف‌های غربی به دنبال حذف آنها از پرونده هسته‌ای ایران هستند. یک ماه قبل، سفیر روسیه در تهران گفته بود که غرب در تلاش است روسیه و چین را از مذاکرات هسته‌ای ایران حذف کند. رافائل گروسی اوایل بهمن ماه ۱۴۰۳ گفته بود: «چالش اصلی این است که دیگر نمی‌توان انتظار داشت تمام بازیگران کلیدی در یک طرف میز مذاکره قرار بگیرند» و سه هفته بعد، «الکسی ددوف» سفیر روسیه در ایران در گفت‌وگویی گفت: اطلاعاتی داریم که نشان می‌دهد، متأسفانه کشور‌های غربی تلاش می‌کنند روسیه و چین را از این روند جدا کنند. نیویورک تایمز دیروز نوشت: «چین و روسیه در حال حاضر رویکرد بسیار متفاوتی نسبت به یک دهه پیش در قبال ایران دارند» و آندریا کندال تیلور، کارشناس ارشد مرکز امنیت جدید امریکا- یک گروه تحقیقاتی واشینگتن- می‌گوید: «روسیه و چین همچنین به کشور‌های دیگر پیام می‌دهند که جایگزین‌هایی برای رهبری جهانی ایالات متحده وجود دارد و مسکو و پکن بازیگران جهانی مسئولی هستند که می‌توانند به چالش‌های بزرگ جهانی مانند سلاح‌های هسته‌ای رسیدگی کنند.» در حالی که در بیانیه پکن، فشارها، تحریم‌ها و تهدید نظامی امریکا علیه ایران رد شده، به نوشته نیویورک تایمز «روسیه و چین برنامه‌ای برای حذف یا کاهش خلوص عرضه مواد بالقوه تسلیحات هسته‌ای ایران ارائه نکرده‌اند. آنها همچنین به نصب سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تر در ایران که حجم ذخایر مواد غنی‌شده این کشور را افزایش می‌دهد، توجهی نکرده‌اند.» شن دینگلی، محقق روابط بین‌الملل در شانگهای به طور خاص به موضع چین اشاره می‌کند و می‌گوید: «پکن می‌خواهد نشان دهد «در حالی که ایالات متحده به‌طور غیرمسئولانه از توافق هسته‌ای ایران خارج می‌شود، چین به این تعهد بین‌المللی پایبند بوده و مسئولیت رهبری را بر عهده خواهد گرفت. این پیام همچنین پیام همبستگی با ایران است.» شن می‌گوید: «اگرچه ایالات متحده فشار شدیدی را اعمال می‌کند، اما تا زمانی که ایران از تعهدات مربوط خود دست نکشد، همچنان دوستانی خواهد داشت. ایران نیازی به نگرانی ندارد. دست آخر هم، این یک بازی استراتژیک بین چین و ایالات متحده است.»

منبع: روزنامه جوان