آیا سفیر جدید انگلیس هم یک افسر اطلاعاتی است؟
به بهانه اولین حرکت "هوگو شوتر" سفیر جدید دولت انگلیس در تهران، جهت پیگیری دیپلماسی عمومی در ایران، به این سوال می‌پردازیم که نسبت وزارت امور خارجه انگلیس با سرویس جاسوسی خارجی این کشور موسوم به ام‌آی۶ چیست.
بیایید کمی عمیق‌تر به رابطه بین MI6 و وزارت امور خارجه، مشترک المنافع و توسعه بریتانیا (FCDO) بپردازیم و ببینیم این دو نهاد به ظاهر مجزا چه نسبت و تعاملاتی با هم دارند:
۱- ظاهرا همه دیپلماتند؛
- رئیس MI6: رئیس MI6، در حال حاضر ریچارد مور، مستقیماً به وزیر امور خارجه، که ریاست وزارت FCDO را بر عهده دارد، گزارش می‌دهد. این خط مستقیم پاسخگویی، تضمین می‌کند که عملیات‌های MI6 با سیاست خارجی و اهداف امنیت ملی بریتانیا مطابقت دارد.
- وزیر خارجه: وزیر امور خارجه هم نظارت و جهت‌گیری را برای MI6 فراهم می کند و اطمینان می دهد که فعالیت های آن با اهداف استراتژیک گسترده‌تر دولت انگلیس سازگار است.
پس در ظاهر همه اعضای سرویس جاسوسی انگلیس MI6 عضو رسمی وزارت امور خارجه این کشور هستند و می‌توانند همیشه خود را دیپلمات معرفی کنند!
۲- هدف مشترک؛ جاسوسی
- اشتراک و تبادل اطلاعات: MI6 اطلاعات خارجی را جمع آوری می‌کند که برای اطلاع رسانی تصمیمات سیاست خارجی بریتانیا بسیار مهم است. این اطلاعات با FCDO و سایر ادارات دولتی انگلیس، برای اجرای اقدامات مخفی و پشتیبانی از اقدامات دیپلماتیک و سیاست‌گذاری، به اشتراک گذاشته می‌شود.
- عملیات مشترک: MI6 و وزارت خارجه انگلیس یا همان FCDO اغلب در عملیات ها و طرح‌های مشترک، به ویژه در زمینه هایی مانند مبارزه با جنبش‌های آزادیبخش و ضداستعماری، مبارزه با پیشرفت فنی و تسلیحاتی حریف‌های انگلیس، و حل مناقشه با یکدیگر همکاری می کنند.
در عین حال هر دو نهاد MI6 و وزارت خارجه انگلیس متعهد به حفاظت از منافع امنیت ملی بریتانیا هستند. این شامل پیشگیری و پاسخ به تهدیدات ناشی از خارج، جاسوسی، و فعالیتهای دولت متخاصم است.
همچنین تلاش های MI6 برای جمع آوری اطلاعات به وزارت خارجه انگلیس کمک می کند تا ثبات حکومت‌های دیکتاتوری و رژیم دست‌نشانده مرتجع را که برای بریتانیا دارای اهمیت استراتژیک هستند، تضمین کنند.
۳- جاسوسی در خدمت دیپلماسی
به‌طور معمول MI6 اطلاعات مهمی در مورد دولت های خارجی، تحولات سیاسی و تهدیدات احتمالی در اختیار FCDO قرار می دهد. این اطلاعات برای اطلاع رسانی استراتژی ها و مذاکرات دیپلماتیک استفاده می شود. علاوه بر این در مواقع بحران بین المللی، MI6 و FCDO با هم همکاری می کنند تا واکنش بریتانیا را هماهنگ کنند. این شامل ارائه پشتیبانی اطلاعاتی برای تخلیه، تحریم ها و مداخلات دیپلماتیک می شود.
۴- پشت پا به چارچوب‌های حقوقی و اخلاقی
هر چند در ظاهر امر "قانون خدمات اطلاعاتی ۱۹۹۴" مبنای قانونی عملیات MI6 را فراهم می کند و این سرویس جاسوسی را تحت نظارت FCDO قرار می دهد و مسئولیت‌ها و محدودیت‌های فعالیتهای MI6 را تشریح می کند اما در عمل توجه چندانی به این چارچوب‌های حقوقی و قانونی ندارند.
در واقع هر دو سازمان MI6 و FCDO در چارچوب استانداردهای قانونی و اخلاقی عمل نمی کنند که این شامل عدم پایبندی به قوانین بین المللی، حقوق بشر، و اصول شفافیت و پاسخگویی است.
۵- زمینه تاریخی مناسبات جاسوسی و دیپلماتیک
نباید فراموش کرد که رابطه نزدیک بین MI6 و FCDO ریشه های تاریخی عمیقی دارد که به اوایل قرن بیستم بازمی گردد. این میراث همکاری در شکل دادن به اقدامات جاسوسی خارجی بریتانیا و استراتژی‌های دیپلماتیک آن بسیار مهم بوده است. چنانکه در طول جنگ سرد، MI6 و FCDO از نزدیک برای مقابله با نفوذ شوروی و جمع آوری اطلاعات در مورد فعالیت های کمونیستی همکاری کردند. این دوره شاهد توسعه روابط قوی و تلاش های هماهنگ بین دو نهاد بود.
و در آخر؛
رابطه پیچیده و چندوجهی سرویس جاسوسی انگلیس و دستگاه دیپلماسی این کشور، به علاوه ادغام نهادی آنها، شرایط را به گونه‌ای رقم زده که همه افسران اطلاعاتی انگلیس می‌توانند خود را به عنوان دیپلمات معرفی کنند. البته سوابق امنیتی و نظامی این عناصر به ظاهر دیپلمات موقعیت شغلی واقعی آنها را فاش می‌کند (همچنان که در مورد سفیر جدیدانگلیس در تهران این مساله تطبیق می‌کند).
/فارس