هشدار عراقچی در قبال تهدیدات غرب/ ایران به تغییر دکترین هسته‌ای می‌اندیشد؟
درحالی‌که ایران همچنان بر برنامه هسته‌ای خود و حق استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز تأکید دارد، برخی مقامات ایرانی از جمله عباس عراقچی به‌طور غیرمستقیم اشاره کرده‌اند که در صورت ادامه سیاست‌های خصمانه و فشارهای اقتصادی و سیاسی از سوی غرب، ممکن است ایران دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهد. این تغییر می‌تواند شامل افزایش بیشتر سطح غنی‌سازی اورانیوم یا توسعه بیشتر فناوری‌های هسته‌ای باشد.
در پی هشدارهای اخیر مقامات جمهوری اسلامی ایران درباره پیامدهای احتمالی فشارهای جدید غرب بر برنامه هسته‌ای کشور، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل روز پنج‌شنبه در سخنانی اعلام کرد که رژیم اسرائیل «هر اقدامی» را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای اتخاذ خواهد کرد. این سخنان در حالی مطرح می‌شود که ایران در آستانه مذاکرات هسته‌ای کلیدی با کشورهای اروپایی قرار دارد، مذاکراتی که بر سر موضوعات مختلفی از جمله همکاری‌های هسته‌ای، لغو تحریم‌ها و مسائل حقوق بشری برگزار خواهد شد.
تلاش ایران برای حفظ حقوق هسته‌ای خود
در روزهای اخیر عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگو با «گاردین» تأکید کرده است که جمهوری اسلامی همچنان بر حق خود برای استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز تأکید دارد. وی همچنین هشدار داد که به دلیل ناکامی طرف‌های مقابل در اجرای تعهدات خود از جمله لغو تحریم‌ها، ایران به تغییر دکترین هسته‌ای خود فکر می‌کند. عراقچی در این مصاحبه تصریح کرد که در حال حاضر، ایران تصمیم دارد غنی‌سازی اورانیوم را بیشتر از 60 درصد نبرد؛ اما این تصمیم ممکن است در صورت ادامه بی‌عملی غرب تغییر کند.
این اظهارات به وضوح نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی در برابر هرگونه فشار خارجی به‌ویژه از سوی ایالات متحده و کشورهای اروپایی، به حفظ حقوق هسته‌ای خود پایبند خواهد بود. ایران بر این باور است که با توجه به بی‌اعتمادی به غرب و سابقه بدعهدی در توافقات بین‌المللی، دیگر نمی‌تواند به سیاست‌های گذشته ادامه دهد و باید به‌طور مستقل تصمیم‌گیری کند.
تهدیدات اسرائیل و تلاش برای جلوگیری از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران
در واکنش به این تحولات، نخست‌وزیر اسرائیل تهدید کرده است که کشورش از هر ابزاری برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استفاده خواهد کرد. اسرائیل همواره سیاست جلوگیری از قدرت هسته‌ای شدن ایران را به‌عنوان اولویت اصلی امنیتی خود مطرح کرده است. بااین‌حال، ایران بارها اعلام کرده است که برنامه هسته‌ای این کشور صرفا به منظور تأمین نیازهای انرژی و در راستای اهداف صلح‌آمیز است.
نتانیاهو در حالی چنین تهدیداتی را مطرح می‌کند که ایران بارها تأکید کرده است که سیاست‌های خصمانه و تهدیدات اسرائیل نه‌تنها به هیچ عنوان به توقف پیشرفت‌های هسته‌ای کشورمان نخواهد انجامید، بلکه باعث تقویت اراده کشور برای ادامه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خواهد شد. ایران همواره از جامعه جهانی خواسته است که به حق مسلم این کشور برای استفاده از انرژی هسته‌ای در چارچوب معاهدات بین‌المللی احترام بگذارد.
تنش‌های دیپلماتیک و ادامه مذاکرات هسته‌ای
درحالی‌که ایران در حال آماده شدن برای مذاکرات هسته‌ای با سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) است، این مذاکرات تحت تأثیر مسائل مختلفی از جمله ادامه تحریم‌ها، همکاری‌های هسته‌ای و اتهامات مطرح شده علیه ایران قرار دارد. هفته گذشته، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای علیه ایران به دلیل آنچه عدم همکاری تهران در برخی مسائل هسته‌ای خوانده شد، صادر کرد. ایران در واکنش به این قطعنامه، اقدام شورای حکام را سیاسی و مغایر با واقعیت‌ها توصیف و اعلام ک د که هیچ‌گاه برنامه هسته‌ای خود را به منظور دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای توسعه نداده است.
در این میان، مقامات ایرانی همچنان بر موضع خود مبنی بر پایبندی به برجام و ضرورت لغو تحریم‌ها تأکید دارند. ایران بارها اعلام کرده که آماده است به توافق هسته‌ای بازگشته و به تعهدات خود عمل کند؛ اما این بازگشت مشروط به اجرای تعهدات طرف مقابل و لغو تحریم‌های غیرقانونی است که به اقتصاد کشور آسیب‌های جدی وارد کرده است.
اهداف دیپلماتیک ایران و روابط با اروپا
ایران به‌طور جدی در تلاش است تا در چارچوب مذاکرات هسته‌ای با کشورهای اروپایی، تنش‌ها را کاهش دهد و درعین‌حال از مواضع اصولی خود دفاع کند. تهران امیدوار است که با ایجاد فضایی سازنده، بتواند به توافقات جدیدی دست یابد که منافع بلندمدت کشور را تأمین کند. علاوه بر این، جمهوری اسلامی به دنبال تقویت روابط خود با اتحادیه اروپا است تا از فشارهای سیاسی و اقتصادی کاسته شود.
بااین‌حال، در شرایطی که اتهامات غربی‌ها درباره حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین به‌طور مداوم مطرح می‌شود، ایران همچنان بر بی‌طرفی خود در این جنگ تأکید دارد و چنین اتهاماتی را رد می‌کند. ایران درعین‌حال بر لزوم حل‌وفصل مسائل منطقه‌ای از طریق دیپلماسی و گفت‌وگو تأکید دارد.
نگاه ایران به آینده: تغییر دکترین هسته‌ای؟
در نهایت، درحالی‌که ایران همچنان بر برنامه هسته‌ای خود و حق استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز تأکید دارد، برخی مقامات ایرانی از جمله عباس عراقچی به‌طور غیرمستقیم اشاره کرده‌اند که در صورت ادامه سیاست‌های خصمانه و فشارهای اقتصادی و سیاسی از سوی غرب، ممکن است ایران دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهد. این تغییر می‌تواند شامل افزایش بیشتر سطح غنی‌سازی اورانیوم یا توسعه بیشتر فناوری‌های هسته‌ای باشد.
تحلیلگران بر این باورند که ایران به هیچ عنوان به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست، بلکه هدف اصلی آن تأمین نیازهای انرژی و توسعه فناوری‌های پیشرفته است که می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و علمی کشور کمک کند. این مسأله با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی به یکی از چالش‌های بزرگ جمهوری اسلامی تبدیل شده است.
ایستادگی ایران در برابر فشارهای خارجی
با توجه به تهدیدات اسرائیل و فشارهای سیاسی و اقتصادی غرب، آینده مذاکرات هسته‌ای ایران به‌ویژه در ارتباط با بازگشت ایالات متحده به برجام و لغو تحریم‌ها، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بااین‌حال، ایران به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در منطقه خاورمیانه و یک کشور مسئول، همواره تلاش خواهد کرد تا از طریق دیپلماسی و تعاملات سازنده، منافع ملی خود را تأمین کند و از پیشرفت‌های هسته‌ای خود برای توسعه صلح‌آمیز کشور بهره‌برداری نماید.
مذاکرات هسته‌ای ایران و واکنش‌ها به تهدیدات غرب
در ادامه روند مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای اروپایی، سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در نشست خبری با خبرنگاران خارجی در پایتخت پرتغال، لیسبون به بررسی وضعیت جاری مذاکرات و چالش‌های پیش‌روی ایران پرداخت. عراقچی در این نشست که پیش از دیدار مذاکره‌کنندگان ایرانی و اروپایی در ژنو برگزار شد، نشست روز جمعه (۹ آذر) را «یک طوفان فکری» توصیف و بر این نکته تأکید کرد که این دیدار فرصتی است تا طرفین بررسی کنند آیا راهی برای خروج از بن‌بست مذاکرات هسته‌ای وجود دارد یا خیر. او درعین‌حال، نسبت به نتیجه این مذاکرات خوش‌بین نبود و تصریح کرد که مطمئن نیست ایران با طرف‌های درستی گفت‌وگو می‌کند.
هشدار به غرب: در صورت تداوم تهدیدات، ایران به سمت تسلیحات هسته‌ای خواهد رفت
عراقچی در این نشست به صراحت هشدار داد که اگر کشورهای غربی به تهدیدات خود مبنی بر اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل متحد ادامه دهند، ممکن است در داخل ایران بحث‌هایی درباره گرایش به توسعه تسلیحات هسته‌ای مطرح شود. او تأکید کرد که ایران پیش‌تر نیز توانایی ساخت سلاح هسته‌ای را داشته است؛ اما این موضوع هرگز جزئی از راهبرد امنیتی کشور نبوده و نخواهد بود. عراقچی به خبرنگاران گفت: «اگر فشارهای غرب ادامه یابد و تهدیدات آنها در زمینه تحریم‌ها به‌طور عملی به اجرا درآید، ممکن است در داخل ایران، بحث هسته‌ای به سمت دستیابی به سلاح هسته‌ای سوق پیدا کند.»
وزیر امور خارجه ایران همچنین افزود که تعامل ایران با غرب در خصوص برنامه هسته‌ای کشور هیچ تضمینی برای موفقیت ندارد. وی گفت: «در حال حاضر در ایران این بحث مطرح است که شاید سیاست‌های قبلی اشتباه بوده است، زیرا ما هر آنچه که غرب از ما خواسته است را انجام داده‌ایم، اما زمانی که نوبت آنها بود که تحریم‌ها را لغو کنند، عملا هیچ اتفاقی نیفتاد.» عراقچی تصریح کرد که اگر کشورهای اروپایی تصمیم به اعمال مجدد تحریم‌ها در شورای امنیت سازمان ملل بگیرند، آنگاه همه در ایران متقاعد خواهند شد که سیاست‌های گذشته اشتباه بوده است. وی افزود: «اگر این اتفاق بیفتد، معتقدم که همه در ایران متقاعد خواهند شد که ما در مسیر اشتباهی حرکت کرده‌ایم و باید رویکرد خود را تغییر دهیم.»
طوفان فکری در ژنو: نگرانی از سیاست‌های تقابلی اروپا
عراقچی در ادامه به نشست ژنو اشاره کرد و آن را یک «طوفان فکری» توصیف کرد. او گفت: «هدف این نشست این است که ببینیم آیا راهی برای خروج از وضعیت فعلی وجود دارد یا خیر. من نسبت به این دیدار خوش‌بین نیستم، زیرا مطمئن نیستم ایران با طرف درستی در حال گفت‌وگو است یا نه. به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی به‌ویژه بریتانیا، آلمان و فرانسه سیاست تقابل را در پیش گرفته‌اند.» این اظهارات عراقچی نشان‌دهنده ناامیدی ایران از رویکرد کشورهای اروپایی در قبال مسائل هسته‌ای و سایر مسائل منطقه‌ای است.
اقدامات متقابل ایران: افزایش ظرفیت سانتریفیوژها
در پاسخ به فشارهای غرب و قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، عراقچی اعلام کرد که ایران تصمیم به افزایش ظرفیت غنی‌سازی خود گرفته است. وی گفت که ایران هزاران دستگاه سانتریفیوژ پیشرفته جدید را وارد مدار کرده و تزریق گاز به این ماشین‌آلات آغاز شده است. عراقچی افزود: «این نتیجه فشارهای غرب است که ما را به این مرحله رسانده است.»
وی همچنین تأکید کرد که ایران همچنان در چارچوب معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) باقی خواهد ماند و هیچ‌گونه تغییری در سیاست هسته‌ای کشور در این راستا نخواهد داد. عراقچی درعین‌حال تصریح کرد که ایران در حال حاضر قصد ندارد سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را بیش از 60 درصد افزایش دهد و این تصمیم، در حال حاضر به‌عنوان خط قرمز ایران در نظر گرفته شده است.
تأکید بر ادامه مسیر دیپلماتیک
عراقچی در پایان با تأکید بر اینکه ایران همچنان مسیر همکاری با جامعه بین‌المللی و حل مسائل هسته‌ای از طریق دیپلماسی را انتخاب کرده است، گفت: «ما هنوز به دنبال یک راه‌حل شرافتمندانه و مسالمت‌آمیز برای این مسأله هستیم. به همین دلیل است که ما آماده‌ایم با طرف‌های مقابل گفت‌وگو کنیم؛ اما این گفت‌وگوها باید بر اساس احترام متقابل و اجرای تعهدات طرف‌ها باشد.»
ایران هیچ موشک بالستیکی به روسیه ارسال نکرده است
در بخش دیگری از نشست، عراقچی به اتهامات غربی‌ها مبنی بر ارسال موشک‌های بالستیک توسط ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین پاسخ داد. وی تأکید کرد: «ایران هیچ موشک بالستیک به روسیه ارسال نکرده است. همکاری‌های نظامی ایران با روسیه کاملا مشروع است و ریشه در روابط دیرینه دو کشور دارد.» عراقچی همچنین یادآور شد که ایران همواره از تمامیت ارضی اوکراین حمایت کرده و این موضع هیچ تغییری نکرده است.
بحران لبنان و وضعیت حزب‌الله
عراقچی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت آتش‌بس در لبنان و نقش حزب‌الله در منطقه، تصریح کرد: «اسرائیل در لبنان به اهداف خود نرسیده است. آنها نتوانستند کار را تمام کنند و نمی‌توانند.» وی با اشاره به آسیب‌های وارد شده به حزب‌الله، افزود: «بله، حزب‌الله آسیب دیده است؛ اما بیشتر این آسیب متوجه رهبری و فرماندهان سطح بالای آن بوده است، درحالی‌که بدنه و سازمان رزمی حزب‌الله همچنان دست نخورده باقی مانده است.» عراقچی همچنین تأکید کرد که ایران هیچ‌گاه به گروه‌های مقاومت منطقه‌ای دیکته نکرده و نمی‌کند و گفت: «ما فقط به‌عنوان دوستان خود از آنها حمایت می‌کنیم. این گروه‌ها خودشان تصمیم می‌گیرند و تصمیمات خود را اجرا می‌کنند.»
آتش‌بس در غزه: شکست اسرائیل
در پایان، عراقچی در واکنش به تحولات غزه و آتش‌بس پیشنهادی اسرائیل گفت: «آتش‌بس در غزه برای اسرائیلی‌ها یک شکست کامل خواهد بود. آنها به این منطقه آمده بودند تا حماس را نابود کنند؛ اما اکنون مجبورند با حماس مذاکره کنند. این به معنای شکست آنها در رسیدن به اهدافشان است.» وی افزود که این تحول به موضوعی پیچیده تبدیل شده و آتش‌بس در غزه به یک مسأله دشوار و پیچیده برای اسرائیل تبدیل شده است.
ادامه مذاکرات هسته‌ای ایران با اروپا: تمایل ایران به گفت‌وگو و تعامل
این در حالی است که معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه با اشاره به برگزاری دور جدید گفت‌وگوهای ایران با نمایندگان سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان در روز جمعه نهم آذرماه در ژنو گفت: «در این جلسه توافق شد که در آینده نزدیک گفت‌وگوهای دیپلماتیک ادامه یابد.»
کاظم غریب‌آبادی در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس در مورد این دیدار که با حضور وی و مجید تخت روانچی و نمایندگان سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان برگزار شد، اظهارکرد: «دور دیگری از گفت‌وگوها با مدیران سیاسی فرانسه، آلمان و انگلیس برگزار شد.» وی افزود: «آخرین تحولات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه مباحث هسته‌ای و رفع تحریم، مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت.» دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد: «ما قاطعانه به پیگیری منافع مردم خود متعهد هستیم و ترجیح ما مسیر گفت‌وگو و تعامل است.» وی افزود: «توافق شد که در آینده نزدیک گفت‌وگوهای دیپلماتیک ادامه یابد.»
ایران آماده تعامل، اما با حفظ اصول
در مجموع، اظهارات عراقچی نشان‌دهنده رویکرد قاطع ایران در قبال مسائل هسته‌ای و منطقه‌ای است. جمهوری اسلامی ایران همچنان بر حفظ حقوق هسته‌ای خود تأکید دارد و به‌رغم فشارهای غرب، آماده است تا در چارچوب دیپلماسی و مذاکره، مسائل خود را حل کند. درعین‌حال، تهدیدات غرب و رفتارهای خصمانه آنها ممکن است ایران را به تغییر رویکرد خود در زمینه هسته‌ای و امنیتی سوق دهد. این تحولات نشان می‌دهد که آینده مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی به شدت به رویکردهای کشورهای غربی بستگی دارد و ایران به هیچ‌وجه حاضر نیست حقوق خود را در برابر تهدیدات و فشارهای بین‌المللی معامله کند.
صبح نو