سیاست خارجی دولت چهاردهم در ۱۰۰ روز

شروع دولت چهاردهم مصادف با کوران حوادث بین‌المللی بود. دولت چهاردهم در حالی در روز ۹ مرداد ۱۴۰۳ فعالیت خود را با تحلیف رئیس جمهور آغاز کرد که در اولین روز خود، ترور ناجوانمردانه شهید اسماعیل هنیه توسط رژیم صهیونیستی شرایط منطقه را وارد فاز جدیدی از بحران کرد.

دولت چهاردهم در ابتدای راه خود، با شرایطی مواجهه شدند که شاید نظیر آن را تنها در سال‌های اول انقلاب و وضعیت ویژه آن دوران و البته با مختصاتی مخصوص زمان خود دید.

مسعود پزشکیان در شرایطی ضمام امور کشور را در دست گرفت که منطقه غرب آسیا، از ۱۰ ماه پیش با شروع حمله رژیم صهیونیستی به غزه وارد دوره ای جدید از چالش و التهاب شده بود که نسبت به درگیری‌ها و منازعه های پیشین منطقه ب‌سابقه بود.

دستگاه دیپلماسی و دیگر نهادهای مرتبط با موضوع سیاست خارجی در دولت، در ابتدای مسیر خود با مسائل متفاوت دیگری نیز روبرو بودند که راهکارهای مختلفی را می‌طلبید.

ترور شهید هنیه در اولین روز استقرار دولت

ترور شهید هنیه در اولین شب استقرار پزشکیان در مسند ریاست جمهوری چهاردهم، کشور را با بحرانی تازه مواجه کرد که به نوبه خود هوشمندی ویژه ای را در زمانی که هنوز کابینه جدید شکل نگرفته بود می طلبید.

در این دوران دستگاه دیپلماسی با تعامل و هماهنگی مثبت سید عباس عراقچی به عنوان رابط دولت جدید و علی باقری کنی به عنوان سرپرست دولت سیزدهم بر وزارت امورخارجه، توانست با هوشمندی و جلوگیری از هیجانی شدن فضا در عین پیگیری‌های حقوقی و سیاسی در سطح بین المللی، کشور را در وضعیت ویژه آن زمان از ورود به التهاب حفظ کند.

مذاکرات هسته ای؛ چارچوبی جدید

پیگیری مذاکرات هسته‌ای بر سر رفع تحریم ها، از مهم‌ترین دغدغه‌هایی بود که دستگاه دیپلماسی در آغازین روزهای فعالیت خود با آن مواجه شد. سید عباس عراقچی در حالی سکان هدایت دستگاه دیپلماسی را به دست گرفت، که رئیس جمهور چهاردهم در دوران فعالیت های انتخاباتی تاکید ویژه ای بر موضوع رفع تحریم ها داشت.

دیپلمات‌های میدان مشق، با چالشی جدید در زمینه مذاکرات هسته ای روبرو بودند؛ مذاکرات هسته‌ای در طی سه سال فعالیت دولت سیزدهم گرچه به خوبی پیگیری شده بود ولی وضعیت ویژه بین المللی در طی سال‌های اخیر در کنار برخی از اتفاقات در سطح داخلی مانع به سرانجام رسیدن مذاکرات هسته‌ای رفع تحریم ها شده بود.

عراقچی در گام اول، با بیان دید دولت جدید بر مسئله مذاکرات رفع تحریم‌ها، بر ضرورت نگارش متنی متناسب با تحولات جدید تاکید کرد. وی همچنین با استفاده از فرصت حضور در نیویورک برای شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به گفت‌وگو با همتایان خود و تاکید بر لزوم احقاق حقوق مردم ایران پرداخت.

وی در این سفر در رایزنی های متعدد با همتایان اروپایی خود و همچنین دیدار با وزرای امور خارجه چین و روسیه، چارچوب و زمنیه جدیدی را برای پیشبرد مذاکرات در دولت جدید ایجاد کرد.

دستگاه دیپلماسی دولت پزشکیان همچنین به موازات تاکید بر اصل مذاکره و ترسیم نقشه راه برای شروع دور جدیدی از مذاکرات، طرفین غربی دخیل در این مذاکرات را از هرگونه اقدام مخرب در چارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ بر حذر داشته و بر شدت عمل دولت در صورت انتخاب رویکرد تقابلی از سوی غربی ها تاکید ورزید.

تنظیم روابط با آژانس بین المللی انرژی اتمی و توطئه غربی‌ها در شورای حکام یکی دیگر از چالش های مهمی بود که دستگاه دیپلماسی در کنار سازمان انرژی اتمی با آن روبرو بود.

انتخاب رویکرد خصمانه و غیرسازنده از سوی کشورهای اروپای غربی که با طرح ادعای واهی ارسال موشک از سوی ایران به روسیه آغاز و با تحریم ها و فشارهای پی درپی ادامه یافت، در آخرین مرحله در ۱۰۰ روز اول فعالیت دولت با صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی همراه شد.

وزارت امورخارجه و سایر نهادهای دولتی دخیل در این موضوع با انتخاب رویکرد هوشمندانه انذار طرفین غربی از افزایش تنش، توانستند پیش فرض و محاسبه غلط آنان درباره بی واکنشی یا واکنش ضعیف ایران در برابر موج جدید فشارها را برهم زده و آنان را از ادامه روند خصمانه برحذر دارند.

جنون صهیونیستی و مواجهه قاطعانه ایران

دستگاه سیاست خارجی کشورمان چالش منحصر به فرد دیگری را در ۱۰۰ روز ابتدایی خود تجربه کرد. رژیم صهیونیستی از ابتدای سال ۱۴۰۳، با عبور از تمام خط قرمزهای نانوشته منازعه، اقدام به افزایش پلکانی تنش در منطقه و نسبت به محور مقاومت کرد.

این رژیم با حمله به ساختمان کنسولی سفارت ایران در دمشق و ترور شهید زاهدی اولین قدم را در این مسیر برداشت و در گام های بعد ترور شهید هنیه در تهران، عملیات پیجرها و ترور فرماندهان حزب الله لبنان و نهایتا ترور شهید سید حسن نصرالله، سید هاشم صفی الدین و سرلشکر شهید عباس نیلفروشان، منازعه را به بالاترین سطح خود رساند.

این راهبرد صهیونیستی که بیش از هرچیز به منظور ارعاب و تسلیم و عقب نشینی ایران و محور مقاومت اتخاذ شده بود با پاسخ محکم و قاطعانه کشورمان در طی عملیات های وعده صادق ۱ و ۲ روبرو شد. به موازات جانفشانی ها و اعمال قدرت نیروهای مسلح ایران، دستگاه دیپلماسی چه در زمان شهید امیرعبداللهیان و چه در زمان سید عباس عراقچی درخشش ویژه ای در تعامل با نیروهای مسلح کشورمان داشت.

سید عباس عراقچی در ۲۵ روز فاصله میان ترور شهید نصرالله و عملیات وعده صادق ۲ با سفر به ۹ کشورهای منطقه در فواصل زمانی کوتاه، مبشر صلح طلبی و نذیر جنگ بلدی ایران به آنان بود. عراقچی با هشدار نسبت به هرگونه همراهی کشورهای منطقه با جنایت گری رژیم صهیونیستی، از عزم قاطعانه ایران برای مجازات رژیم صهیونیستی و همراهان با این رژیم خبر داد.

در این میان سفر عراقچی به بیروت در بحرانی‌ترین وضعیت لبنان و در زمانی که جنوب بیروت تحت شدیدترین حملات هوایی رژیم قرار گرفته بود، با تقویت روحیه نیروهای مقاومت در لبنان و بازیابی ساختار از هم پاشیده اتحاد جریانات سیاسی لبنان، در آن مقطع کمک شایانی به حفظ شیرازه مقاومت در برابر شدیدترین حملات صهیونیست ها از سال ۲۰۰۶ کرد.

۱۷ سفر عراقچی در ۱۰۰ روز اول فعالیت دولت چهاردهم، رکورد جدیدی در فعالیت میدانی سکاندار دستگاه دیپلماسی به شمار می آید. سفرهایی که علاوه بر ارسال پیام صلح خواهی و جنگ بلدی ایران، زمینه را برای بهبود روابط با بسیاری از کشورهای منطقه و جهان هموار ساخت.

جهان غیر غربی متحد تر از همیشه

یکی دیگر از مهم ترین محورهای فعالیت دستگاه سیاست خارجی دولت در طی ۱۰۰ روز ابتدایی فعالیت خود، پیگیری پرقدرت چارچوب اتحاد غیر غربی ها در بریکس بود.

عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای و اتحاد بریکس که حاصل تلاش شهیدان رئیسی و امیر عبداللهیان در طی ۳ سال فعالیت خود بود، ارمغانی را برای کشور فراهم آورد که بیش از هر چیز راهبرد اجماع سازی غرب برضد کشورمان که پیش تر منجر به صدور قطعنامه های متعدد شورای امنیت علیه ایران شده بود را با چالش جدی روبرو کرد.

دولت چهاردهم در ادامه این رویکرد درست در اولویت قرار دادن فرصت ها در جهان غیر غربی، با پیگیری حضور پر رنگ ایران در سازوکارهای مرتبط با بریکس و شانگهای از این ظرفیت به خوبی بهره برد.

سفر پزشکیان و عراقچی به کازان و استفاده از ظرفیت نشست سران بریکس برای اتحاد بیشتر میان قدرت های غیر غربی در کنار بیان صدای تظلم خواهی ملت فلسطین در این نشست، یکی دیگر از پازل های درخشش دستگاه سیاست خارجی دولت بود.

دیپلماسی عمومی؛ نمایش دوستی همسایگان

یکی دیگر از کارویژه ها و دستاوردهای وزارت امورخارجه در طی ۱۰۰ روز فعالیت دولت وفاق، نگاه ویژه دولتمردان جدید به مقوله دیپلماسی عمومی بود.

در این زمینه، سفر رئیس جمهور و وزیرامورخارجه به عراق و ترکمنستان به صحنه درخشش دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در قبال همسایگان بدل شد.

دیدار رئیس جمهور و وزیر امورخارجه از مناطق کرد نشین اقلیم شمال عراق، حضور در عتبات عالیات و دیدار با عشایر جنوب عراق، برادری ملت های ایران و عراق را در بهترین حالت ممکن به نمایش گذاشت.

در همین راستا، سفر ترکمنستان و حضور پزشکیان و عراقچی در مراسم یادبود سیصدمین سال تولد مختوم قلی فراغی شاعر ایرانی ترکمن و حضور در همایش بین المللی «ارتباط متقابل زمان‌ها و تمدن‌ها-مبنای صلح و توسعه» در کشور ترکمنستان به جنبه دیگری از دوستی ملت های ایران و ترکمنستان بدل شد.

ایران جدید در شرایطی جدید

با پایان ۱۰۰ روز پرالتهاب فعالیت دولت چهاردهم، اکنون بیش از هر زمان، تحول جهان، منطقه و ایران عیان گشته است. ایران جدید در منطقه و جهانی جدید با چالش های نوظهور و فرصت های بکری روبروست.

منطقه غرب آسیا از سویی آبستن نظمی جدید است که برخلاف خواسته صهیونیسم، از قلب اراده ملت های مسلمان منطقه برخواهدآمد و در این میان ایران نقشی مهم در تعیین سرنوشت منطقه دارد.

جهان جدید امروز نیز در عین روبرویی با چالش های جدیدی همچون بازگشت یک جانبه گرایی ترامپیسم در سیاست بین الملل و نزول اقناع هژمون غربی در توجیه حمایت از رژیم اسرائیل، با فرصت همکاری و اوج گیری جبهه جدید قدرت در جهان غیر غربی روبروست.

فرصتی که می تواند غرب را در بکار گیری ابزار تحریم و فشار بر مخالفین خود خلع سلاح کند.

دستگاه سیاست خارجی امروز شاید بیش از هر روز دیگری در تعیین آینده کشور و کمک به توسعه کشور تعیین کننده باشد./ایرنا