وهم تاریک امارات

«برای جداسازی جزایر سه‌گانه از ایران باید از دریای خون گذشت!» این واکنش رئیس‌جمهور وقت در دی ماه1374 خطاب به شورای همکاری حاشیه خلیج‌فارس و همپیمانان غربی آنان در مورد ادعای حاکمیت امارات بر جزایر بوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک بود. 

سه دهه از آن زمان گذشته است و در همه این سه دهه، امارات بارها ادعای دروغین خود را در مورد جزایر سه‌گانه تکرار کرده، اما موضع ایران همچنان همان است که بود. اماراتی‌ها و رفقای‌شان هم می‌دانند که آنچه هاشمی‌رفسنجانی آن زمان گفت، یک رجزخوانی صرف نبود و هشت سال دفاع ایرانیان مقابل جنگی که صدام با تحریک غربی‌ها بر ایران تحمیل کرد، ضمانت اجرایی آن ادعای صادقانه دریای خون بود. شاید برای همین هم است که در همه این سال‌ها جز بیانیه‌نویسی کاری برای گرفتن جزایر نکرده‌اند. در روزهای اخیر حاکمان امارات با همراهی و کمک متحدان اروپایی خود ادعاهای کذایی در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی را تکرار کرده‌اند. اتحادیه اروپا هم در بیانیه خود از این ادعا دفاع و ایران را متهم به «اشغال» خاک امارات کرده است!

این بار گویا برای امارات نقشه دیگری هم چیده‌اند و آن هم طرح موضوع در دادگاه بین‌المللی لاهه است. وضعیت حقوقی جزایر سه‌گانه البته روشن و دست ایران از اسناد و شواهد محکمه‌پسند پر است، بنابراین در معرکه حقوقی و قانونی امارات حرفی برای زدن ندارد، مگر اینکه بخواهند لاهه را هم آلوده به سیاست کنند که طبعاً ایران هم در آن زمان ابزارهای خاص خودش را دارد و دستش برای دفاع از تمامیت ارضی خود و احقاق حق ملتش هیچ گاه خالی نخواهد بود. نهایت ماجرا هم همان «گذشتن از دریای خون» است که بعید است خوش‌نشین‌های حاشیه خلیج‌فارس حتی در ذهن‌شان هم خیال چنین اقدام خطایی بگذرد، چه رسد که تصور کنند توانایی انجام آن را دارند. 

امارات یک بار در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی تلاش کرد مسیر حقوقی برود و از طریق شورای امنیت سازمان ملل و در نهایت ارجاع به دیوان لاهه که رکن قضایی سازمان ملل متحد است، جزایر سه‌گانه را از ایران تجزیه کند، اما شورای امنیت این پرونده را نپذیرفت. حالا با کمک اروپا، امریکا، چین و روسیه دنبال فضاسازی سیاسی برای پیشبرد امر حقوقی است و لابد تصور آن است که چون از شرق تا غرب حامی امارات شده‌اند، می‌تواند موفق شود، اما تعیین‌کننده سرنوشت این ماجرا ایران است. 

 «جزیره ابوموسی» با ۲۵کیلومتر مربع مساحت جنوبی‌ترین جزیره ایرانی آب‌های خلیج‌فارس است. این جزیره در ۲۲۲کیلومتری بندرعباس و همچنین در ۷۵کیلومتری بندر لنگه، در ۶۰کیلومتری شمال امارت شارجه در امارات‌متحده‌عربی واقع شده ‌است و ۱۶۰کیلومتر از تنگه هرمز فاصله دارد. جزیره بوموسی یکی از 14جزیره استان هرمزگان است که بیشترین فاصله از سواحل ایرانی خلیج‌فارس را دارد و طول و عرض آن حدود 4/5کیلومتر و ارتفاع آن از سطح دریا ۴۶متر است.

بررسی حقوقی یک ادعای غیرحقوقی

ایران به عنوان کشوری با سابقه طولانی تاریخی در منطقه غرب آسیا، همواره مالکیت خود را بر جزایر‌ سه‌گانه حفظ کرده و از نظر تاریخی و حقوقی اسنادی معتبر در این خصوص ارائه داده است. در مقابل، ادعای امارات‌متحده‌عربی بر این جزایر که به ویژه پس از خروج نیروهای اشغالگر بریتانیا در سال۱۹۷۱ مطرح شده، فاقد مستندات معتبر حقوقی و تاریخی است. یک رسانه حقوقی با بیان نکات زیر به بررسی حقانیت ایران در این زمینه و نقد مستدل ادعاهای امارات پرداخته است:

۱. بررسی تاریخی مالکیت ایران بر جزایر

از دیرباز، جزایر سه‌گانه به عنوان بخشی از قلمرو حاکمیت ایران شناخته شده‌اند. شواهد تاریخی از دوران ساسانیان تا دوره اسلامی و سپس صفویه و قاجار نشان می‌دهد این جزایر همواره تحت کنترل و مالکیت ایران بوده‌اند. به‌ویژه، منابع معتبر همچون اسناد متعلق به دوره صفویه و نقشه‌های جغرافیایی بین‌المللی، به وضوح مالکیت ایران را تأیید می‌کنند. در اوایل قرن بیستم، با توجه به تحولات ژئوپلتیک در منطقه و نفوذ گسترده بریتانیا در خلیج‌فارس، این جزایر موقتاً تحت کنترل نیروهای بریتانیایی قرار گرفتند. با این حال، حتی در این دوره نیز مالکیت قانونی ایران هیچ‌گاه از بین نرفت و پس از پایان دوره استعمار، نیروهای بریتانیا در سال۱۹۷۱ این جزایر را به ایران بازگرداندند. این مسئله با توجه به توافقات و مذاکرات انجام‌شده میان ایران و بریتانیا در آن زمان به وضوح اثبات‌ شده است. 

۲. تحلیل حقوقی مالکیت ایران

در حقوق بین‌الملل، اصل «تصرف مؤثر» یکی از اصول کلیدی برای تعیین مالکیت سرزمینی است. بر اساس این اصل، کشوری که به صورت مستمر و مؤثر بر یک قلمرو اعمال حاکمیت می‌کند، صاحب آن قلمرو محسوب می‌شود. ایران از قرن‌ها پیش تا به امروز بر جزایر سه‌گانه اعمال حاکمیت نظامی، اداری و اقتصادی کرده است. این حاکمیت شامل استقرار نیروی نظامی، انجام عملیات‌های اداری و اجرایی و ارائه خدمات عمومی به ساکنان این جزایر بوده است. 

علاوه بر اصل تصرف مؤثر، در حقوق بین‌الملل اصل احترام به تمامیت ارضی کشورها نیز اهمیت دارد. به موجب این اصل، هرگونه ادعا یا اقدامی از سوی دیگر کشورها علیه تمامیت ارضی یک کشور، تنها در صورتی معتبر است که با اسناد و مدارک قانونی مستدل همراه باشد. ادعای امارات‌متحده‌عربی بر جزایر سه‌گانه با وجود اینکه سال‌ها پس از خروج بریتانیا از منطقه مطرح شد، فاقد هرگونه پشتوانه حقوقی معتبر است و مغایر با اصول حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد محسوب می‌شود. 

۳. نقد مستند ادعای امارات

ادعای امارات‌متحده‌عربی مبنی بر مالکیت بر جزایر سه‌گانه، نخستین بار پس از خروج بریتانیا از خلیج‌فارس در سال۱۹۷۱ مطرح شد. این ادعا بر مبنای استناد به حضور قبایل عرب در این جزایر مطرح شده است. با این حال، شواهد تاریخی به روشنی نشان می‌دهند این قبایل تحت سلطه سیاسی و اداری ایران قرار داشته‌اند و هیچ‌گاه به صورت مستقل حاکمیت سیاسی بر این جزایر نداشته‌اند. 

از نظر حقوقی، ادعای امارات بر اساس اصول حقوق بین‌الملل ضعیف است. طبق اصل «استاندارد زمانی»، زمانی که یک کشور ادعای مالکیت بر قلمروی را مطرح می‌کند، باید بتواند ثابت کند پیش از تاریخ مشخصی، مالکیت مؤثر بر آن قلمرو داشته است. امارات هیچ‌گونه مدرکی مبنی بر اعمال حاکمیت قبل از خروج بریتانیا از منطقه ارائه نکرده است. در مقابل، ایران شواهد مستندی از اعمال حاکمیت مستمر بر این جزایر را ارائه داده که شامل اسناد تاریخی، نقشه‌های جغرافیایی و توافقات بین‌المللی است. 

۴. سازمان‌های بین‌المللی چه می‌گویند

در طول دهه‌های گذشته، سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای بین‌المللی، همواره از حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات سرزمینی حمایت کرده‌اند. در این راستا، تلاش‌های امارات برای بین‌المللی‌کردن این مسئله و جلب حمایت سازمان‌های بین‌المللی ناکام مانده است، چراکه اکثر این نهادها مالکیت تاریخی و حقوقی ایران بر جزایر سه‌گانه را به رسمیت می‌شناسند. 

همچنین ایران بارها آمادگی خود را برای مذاکره و گفت‌وگو با امارات اعلام و از طرف دیگر نیز همواره بر ضرورت احترام به قوانین بین‌المللی تأکید کرده است. در مقابل، امارات تا به امروز هیچ‌گونه پیشنهاد مشخصی برای حل این مناقشه ارائه نکرده و صرفاً به تکرار ادعاهای خود پرداخته است.

 ساخت‌و‌ساز  در «بوموسی» باید زودتر انجام می‌شد

ایران همواره از تمامیت ارضی خود دفاع کرده است و تفاوتی هم نمی‌کند آن تمامیت ارضی در غرب دچار چالش شده باشد یا شرق، در خوزستان باشد یا در جزایر جنوبی کشور، اما به نظر می‌رسد در مورد بوموسی لازم بود تا علاوه بر همه اقدامات حقوقی و دیپلماتیک و رسانه‌ای در برابر ادعاهای اماراتی‌ها، ایران باید فضای زندگی ایرانی را در بوموسی به جریان می‌انداخت. بوموسی می‌شد که یک شهرک جزیره‌ای تفریحی و توریستی شود یا حداقل زندگی به شکل روتین در آن جریان یابد، اما جز بومی‌های ساکن، به شکل نظامی باقی مانده است. حالا وزارت مسکن و راه و شهرسازی اعلام کرده قرار است برنامه‌های ساخت مسکن در این جزیره به اجرا دربیاید. ارسلان مالکی، معاون وزیر راه و شهرسازی از آغاز ساخت ۱۱۰واحد مسکونی در جزیره ایرانی بوموسی خبر داد و گفت: «مصوب قانونی داریم که در جزیره تمام ایرانی بوموسی برای ساکنان و کسانی که علاقه‌مند به سکونت در این جزیره هستند، مسکن‌سازی کنیم و مصوبه ساخت ۱۱۰واحد به استان ابلاغ شد و به زودی عملیات ساخت آغاز می‌شود.» مالکی توضیح داده است: «در بحث واگذاری مسکن طبق ضوابط، اولویت با ساکنان جزیره است، اما در اولویت بعدی هر فردی که متقاضی سکونت در این جزیره باشد، می‌تواند در این جزیره صاحبخانه شود.»

وجود شهروندان ایرانی در جزیره یا ساخت اماکن و مراکز تفریحی و تجاری در آنجا باعث تثبیت حاکمیت ایران بر آن جزیره خواهد شد و البته مردم ایران را هم با این جزیره کوچک اما مهم در قلب آب‌های خلیج‌فارس آشناتر خواهد کرد، چنانچه تبدیل کیش و قشم به اهداف گردشگری شهروندان ایرانی در دهه‌های اخیر باعث آشنایی بیشتر مردم با آن جزایر شد و طبعاً احساس تعلق بیشتری را ایجاد می‌کند، البته روشن است که چنین اقدامی نیازی به طرح فوری، تخصیص بودجه فوری و اقدام فوری حاکمیتی دارد، اما موضوع تمامیت ارضی کشور به قدری مهم است که نیازی به اندیشه سود و زیان و منفعت ماجرا در این زمینه نباشد. اکنون که فصل بودجه‌بندی است، خوب است مجلس در بررسی لایحه بودجه که رئیس‌جمهور به مجلس تقدیم کرد، چنین موضوعی را لحاظ کند.

جزایر ایرانی بهانه انحراف افکار از «مقاومت»

محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی می‌گوید: متأسفانه دولت‌های عربی و کشورهای منطقه غرب آسیا علاوه بر اینکه در موضوع فلسطین ورود و حمایت نکرده‌اند بلکه متأسفانه در بعضی موارد شاهد هستیم حمایت‌ها و پشتیبانی‌های اقتصادی از رژیم‌صهیونیستی انجام داده‌اند. 

وی با اشاره به استمرار جنایات و اقدامات وحشیانه رژیم‌صهیونیستی در لبنان و فلسطین افزود: در شرایط فعلی که کشتار مردم مظلوم غزه و لبنان ادامه دارد و درگیری‌های سختی در منطقه وجود دارد و این اعمال تروریستی از سوی رژیم جنایتکار اسرائیل با حمایت‌های امریکا و بعضی از کشورهای اروپایی که متأسفانه مدعی حقوق بشر هستند، در حال انجام است، کشورهای منطقه مسائلی نظیر جزایر سه‌گانه و غیره را مطرح می‌کنند که دقیقاً حرکت در راستای سیاست‌های امریکا و حمایت از رژیم‌صهیونیستی است و هیچ مفهوم دیگری ندارد. این نماینده مجلس علت و شیطنت برخی کشورهای عربی در طرح ادعاهایی درباره جزایر سه‌گانه ایرانی را ایستادگی جمهوری اسلامی ایران پشت مقاومت و استمرار این حمایت‌ها دانست و عنوان کرد: در نهایت آنچه می‌ماند، رو سیاهی برای این کشورها و دولت‌هاست چراکه متأسفانه امروز نسبت به امریکا و رژیم پلید و نامشروع صهیونیستی، دچار وادادگی کامل هستند، در صورتی که حق آن بود که کشورهای عربی از لحاظ ناسیونالیستی هم که شده از یک کشور عربی که مورد تجاوز قرار گرفته است، حمایت می‌کردند ولی متأسفانه این کشورها خاموش هستند. جوکار در پایان با اشاره به حمایت مردم کشورهای عرب‌زبان از مردم فلسطین و لبنان و اعلام انزجار آنها نسبت به جنایات رژیم‌صهیونیستی گفت: در شرایط فعلی منطقه و با وجود اینکه مردم کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در حال پشتیبانی از جبهه مقاومت هستند، مطرح‌کردن چنین موضوعاتی، انحراف افکار عمومی به سمت دیگر و ایجاد یک لایه ایمنی برای رژیم‌صهیونیستی است.

شرح نقشه

در این نقشه ایران که انجمن جغرافیایی سلطنتی بریتانیا در سال۱۸۹۲ در لندن منتشر کرده است، جزایر بوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک به رنگ سرزمین ایران کشیده شده و از جای فعلی امارات، به عنوان «ساحل دزدان دریایی» نام برده شده است. چند نقشه مهم و معتبر دیگر نیز وجود دارد که سه جزیره را به رنگ سرزمین اصلی ایران رنگ‌آمیزی کرده است. 

از جمله وزیر مختار انگلیس در تهران به دستور مارکز آو سالیسبوری، وزیر خارجه وقت انگلیس طی یک یادداشت رسمی مورخ 27ژوئیه1888 نقشه مهمی را به ناصرالدین شاه اهدا کرد. در این نقشه که از سوی وزارت دفاع انگلیس تهیه شده بود، جزایر سه‌گانه به رنگ قلمرو ایران رنگ‌آمیزی شده بود. اصل این نقشه هم اکنون در آرشیو وزارت خارجه ایران موجود است.  دو نقشه مهم دیگر، یعنی نقشه ایران لرد کرزن مورخ 1892 و نقشه هند مورخ 1897 نیز به همان ترتیب گویای تعلق جزایر مذکور به ایران هستند.

منبع: روزنامه جوان