«مصاف» جایگزین «ژ۳» می‌شود
قرار است سلاح انفرادی ژ ۳ که قدمت طولانی در نیروهای مسلح ایران دارد با سلاح جدید مصاف جایگزین شود.
چندی پیش و در روز صنعت دفاعی امسال بود که سخنگوی وزارت دفاع از طی مراحل جایگزینی اسلحه انفرادی مصاف با سلاح ژ۳ خبر داده بود.
سردار طلایی‌نیک در این باره گفته بود؛ «این سلاح جدید هم از جهت وزن، هم از جهت قدرت تاکتیکی و نقطه‌زنی و دقت شلیک، قابلیت‌های بیشتری دارد.»
به گفته وی، «این محصول ایرانی، به مرحله تولید رسیده و منابع اعتباری آن به گونه‌ای باید پیش‌بینی بشود که ظرف چند سال، به تدریج جایگزین سلاح ژ-3 در ارتش جمهوری اسلامی ایران شود.»
اسلحه ژ۳ یک اسلحه انفرادی بسیار مهم در دوران خود به شمار می‌رفت که تا به امروز نیز در یگان‌های نیروی زمینی ارتش برای تاکتیک‌های خاصی مورد استفاده قرار دارد.
البته سلاح مصاف نیز قرار است در آینده برخی از نقش‌هایی که اکنون بر عهده ژ۳ قرار دارد را انجام دهد. لذا در ابتدا اندکی با سلاح ژ۳ و ورود آن به ایران آشنا می‌شویم و سپس مزیت‌های سلاح مصاف را با یکدیگر مرور خواهیم کرد.
ورود ژ۳ به ایران
سلاح ژ۳ یک سلاح انفرادی و اتوماتیک است که در دهه ۴۰ میلادی طراحی و در شرکت هکلر و کخ آلمان و با همکاری شرکت CETME اسپانیا است.
استفاده از کلمه اتوماتیک یا خودکار در معرفی این سلاح به معنی شلیک پیوستهٔ مسلسل‌وار پس از یک بار مسلح شدن توسط انسان است.
ژ۳ با فشار مستقیم گاز باروت بر آلات متحرکه مسلح می‌شود. به این معنی که پس از کشیدن ماشه و ضربهٔ چخماق به عقب گلنگدن و در نتیجهٔ آن ضربهٔ سوزن به چاشنی انتهای فشنگ، پس از انفجار باروت موجود در پوکه، تیر (مرمی) در اثر فشار گاز باروت به جلو پرتاب می‌شود و گاز باروت از طریق پوکه به سمت عقب، روی آلات متحرکه (که گلنگدن در آن قرار دارد) فشار وارد می‌کند و در نتیجهٔ این عمل، کل آلات متحرکه به سمت عقب رفته و عمل مسلح شدن به‌طور خودکار انجام می‌شود.
تغذیهٔ ژ۳ با خشاب ۲۰ فشنگی از زیر قبضه تپانچه‌ای انجام می‌گیرد. برگه ناظم آتش این سلاح دارای ۳ وضعیتِ ضامن، تک تیر و رگبار است. لولهٔ ژ۳ با هوا خنک می‌شود.
دستگاه نشانه‌روی سلاح ژ۳ به دو روش مکانیکی و اپتیکی بوده و در دو نوع قنداق ثابت چوبی و قنداق تاشو فلزی کشویی تولید شده است.
این جنگ‌افزار در سال ۱۹۵۹ به عنوان سلاح سازمانی ارتش آلمان انتخاب شد و از آن پس در طی چهل سال بیش از ۶۰ کشور مانند ترکیه، یونان، سوئد، پاکستان، استونی پرتغال، مکزیک و ایران آن را به کار بردند، راز موفقیت ژ۳ در سادگی و ارزانی ساخت آن است. البته ۸ کشور از جمله ایران سازنده این سلاح هستند.
این سلاح با فشنگ پرقدرت کالیبر ۵۱×۷.۶۲ میلی‌متر تغذیه می‌شود و می‌تواند در حالت نیمه اتوماتیک (تک تیر) و اتوماتیک (رگبار) عمل کند و مدلی نیز با قنداق تاشو دارد.
این سلاح که دوران دفاع مقدس در بین بعثی‌ها به توپ دستی یا افعی سیاه معروف بود که برای قدرت زیاد در نابودی اهداف از سوی ایران استفاده شد.
ارتش آلمان در سال ۱۹۹۷ تفنگ ژ۳۶ را جایگزین ژ ۳ کرد.
مشخصات تاکتیکی سلاح ژ۳
کالیبر: کالیبر ۵۱×۷.۶۲ میلی‌متر برابر با ۰٫۳۰۸ اینچ (.308 in)
وزن با خشاب فولادی پر و سرنیزه همراه غلاف آن: ۴٬۹۶ کیلوگرم
وزن بدون سرنیزه و خشاب: ۴٫۲۰۰ کیلوگرم در نوع کامل آن با قنداق پلاستیکی و خشاب پر) ۴٫۷ کیلوگرم
وزن خشاب آلومینیومی: ۱۳۰ گرم
وزن خشاب فولادی: ۲۶۰ گرم
وزن فشنگ: ۲۴ گرم
طول تفنگ با سرنیزه: ۱۲۴٫۶ سانتیمتر
طول سلاح بدون سرنیزه: ۱۰۲٫۶ سانتیمتر
طول سلاح در حالت بسته: ۸۴ سانتیمتر
طول لوله: ۴۵ سانتیمتر
ظرفیت خشاب: ۲۰ فشنگ
تعداد و گردش خان: ۴ عدد از راست به چپ با ۱٫۵ دور گام.
سرعت اولیه گلوله: ۷۸۶ متر بر ثانیه
نواخت تیر علمی: ۵۰۰ الی ۶۰۰ تیر در دقیقه
نواخت تیر عملی: ۱۲۰ الی ۱۵۰ تیر در دقیقه
برد مفید: ۴۰۰ متر در حالت معمول و ۶۰۰ متر با استفاده از دوربین
برد مؤثر: ۱۲۰۰ متر
برد نهایی:۳۷۵۰ متر
تفنگ ژ۳ بدون نیاز به افزودن وسایلی خاص و فقط با عوض کردن فشنگ و استفاده از نوع گازی شش‌پر می‌تواند نارنجک تفنگی شلیک کند. انواع مختلفی از فشنگ‌های رسام، آتش‌زا، مانوری و شکاری برای کاربرد در این اسلحه طراحی شده‌اند.
بیش از ۴۵ سال است که سلاح ژ۳ به عنوان سلاح سازمانی در اختیار ارتش و نیروهای مسلح ایران است. این سلاح در ابتدا به صورت تعداد محدودی توسط کارخانه هکلر و کخ آلمان تحویل ارتش ایران شد. سپس این کارخانه اقدام به راه اندازی خط تولید این سلاح در ایران کرد.
البته طبق برخی شنیده‌ها چندین سال است که دیگر این سلاح در ایران تولید نمی‌شود و خطوط تولید آن با سلاح مصاف جایگزین شده است.
مصاف وارد می‌شود
نسل اول سلاح مصاف بهمن ماه سال ۱۳۹۵ توسط سردار حسین دهقان وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رونمایی شد.
سلاح مصاف تحویل شده به یگان‌های برگزیده ارتش در سال 1398 از کالیبر ۴۵*۵.۵۶ استفاده می‌کرد و با خشاب‌های ۲۰ و ۳۰ فشنگی تغذیه می‌شد. طبق اعلام رسانه ها، برد موثر این نسل از سلاح ۴۰۰ متر و وزن آن در حدود ۳.۵ کیلوگرم بوده است. لوله این سلاح بر اساس طراحی hammer forged یا اصطلاحاً چکش کاری ساخته شده و از توان مقاومت و عمر بسیار بالاتری نسبت به لوله های عادی برخوردار بود. تعداد خان در این سلاح نیز 6 عدد راست‌گرد اعلام شد.
جدیدترین عضو خانواده مصاف نیز، ۱۷ اسفندماه سال 1399 توسط امیر سرتیپ حاتمی وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با کالیبر ۵۱*۷.۶۲ در جشنواره جوان سرباز وزارت دفاع رونمایی شد.
مشخصات سلاح مصاف
سلاح با کالیبر ۵۱×۷.۶۲ میلی متری، سلاحی است سبک که توسط هوا خنک می‌شود.
سیستم تسلیح این سلاح از نوع پیستون کوتاه است که از طریق فشار غیر مستقیم گاز باروت مسلح و به وسیله خشاب تغذیه می‌شود.
این سیستم تسلیح باعث می‌شود که قابلیت اطمینان سلاح و عمر قطعات حساس آن افزایش یابد. این سلاح دارای سه وضعیت ضامن، تک تیر و رگبار است. بر روی سلاح، ریل پیکاتینی استاندارد تعبیه شده است که امکان نصب تجهیزات جانبی مانند دوربین، رد دات، نارنجک انداز، دوپایه و … را فراهم می‌کند.
سلاح مصاف دارای ضامن تیر آخر است که با خالی شدن خشاب، آلات متحرکه را در وضعیت عقب نگه داشته و موجب تسریع مسلح سازی مجدد سلاح می‌شود. قنداق تلسکوپی به کار رفته در این سلاح، قابلیت تنظیم در شش وضعیت را دارد. وجود دافع در مکانیزم تسلیح نقش مهمی در کاهش لگد این سلاح دارد که قابلیت عملیاتی آن را افزایش می‌دهد. در طراحی سلاح سعی بر آن است که سلاح بالاترین میزان ارگونومی را داشته باشد.
دستگیره مسلح کننده در این سلاح دارای دو پدال در طرفین دارد که تسلیح سلاح را ساده نموده و تسلیح با یک انگشت از طرفین را نیز امکان پذیر می‌کند. پیکربندی این سلاح به گونه‌ای است که در کوتاه‌ترین زمان و بدون نیاز به ابزار خاص قابل تبدیل به نسخه تک تیرانداز و یا کارابین را دارا است.
این سلاح امکان شلیک کلیه فشنگ‌های کالیبر ۵۱×۷.۶۲ شامل فشنگ ثاقب، رسام و... را دارد. برد موثر این سلاح با دوربین دید در روز ۸۰۰ متر و با دوربین حرارتی ۶۰۰ متر است.
باید اشاره کرد که در نسل جدید سلاح مصاف با کالیبر ۵۱*۷.۶۲ و خشاب ۲۰ تیر، این نکته نیز مشخص شد که با دوربین در روز برد ۸۰۰ متر و با دوربین حرارتی تا فاصله ۶۰۰ متر را پوشش می دهد که این برد در شب یا شرایط آب و هوایی بد، یک گزینه مثبت بسیار مهم برای این سلاح و کاربر آن به شمار می رفت.
در نمونه‌های نمایش داده شده در سال‌های گذشته، سیستم ریل برای نصب انواع دوربین های بزرگ و کوچک، سیستم رد دات و انواع دستگیره جلویی و دو پایه برای انجام عملیات تک تیراندازی در کنار هدف گیر لیزری نیز دیده می شد.
شبیه‌ساز سلاح مصاف
متخصصان دفاعی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل بومی بودن سلاح مصاف توانسته‌اند شبیه سازهای آموزشی کار با این سلاح را هم طراحی و تولید کرده و به بهره‌برداری برساند.
تفاوت‌های ژ۳ و سلاح مصاف
اسلحه‌های ژ۳ و مصاف تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. البته هر کدام از آن‌ها خصوصیات ویژه خود را نیز دارا هستند که نمی‌توان از هیچ کدام از آن‌ها چشم پوشی کرد چرا که هر کدام از این ویژگی‌ها در صحنه خاصی از نبرد کاربرد دارد.
در ادامه، تفاوت‌های سلاح‌های ژ۳ و مصاف را که توسط امیر سرتیپ زواره‌ای جانشین رئیس سازمان صنایع دفاع وزارت دفاع تشریح شده را ملاحظه کنید.
امیر سرتیپ امیرحسین شفیعی فرمانده اسبق تیپ ۲۵ نیروی مخصوص ارتش و فرمانده فعلی قرارگاه شمال غرب نیروی زمینی ارتش فروردین ۱۴۰۰ در گفت‌وگویی درباره سلاح مصاف گفته بود که؛ « من با اسلحه مصاف ۲ تیراندازی کردم. این اسلحه یک جنگ افزار خوب و با قابلیت‌های بسیار و شدت بالای شلیک تیر است که قابلیت استفاده در همه شرایط ایران را دارد. مصاف ۲ سلاحی است که به علت ویژگی‌های خاص خود همچون وزن کم، قدرت بالا، حجم آتش بالا و سرعت در به کارگیری برای یگان‌های خاص طراحی شده است.»
به گفته وی؛ «ما در خواست این سلاح را به سلسله مراتب ارائه کردیم و ان‌شاءالله به زودی واگذار خواهد شد. البته این سلاح برای ارزیابی به تیپ‌های نیروی مخصوص برای استفاده در همه شرایط ارائه شده و پاسخگوی نیازمندی‌های آن‌ها بود.»
چندین سال است که وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه‌های مختلف تسلیحاتی حضور دارد و توان خود در حوزه‌های مختلف را به نمایش می‌گذارد.
یکی از توانمندی‌های ایران در حوزه طراحی و ساخت اسلحه‌های انفرادی است که مصاف جزو همین بخش به حساب می‌آید. سلاح مصاف همواره در نمایشگاه‌های تسلیحاتی بین‌المللی مختلف در غرفه ایران حضور داشته است.
با توجه به این حضور و استقبال کشورهای خارجی از غرفه‌های تسلیحاتی ایران می‌توان امیدوار بود که این سلاح در سبد خرید کشورهای جهان قرار گرفته و بار دیگر توانمندی ایران در حوزه تسلیحاتی را به رخ بکشد.
این سلاح در نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در سال ۱۴۰۲ نیز برای وابستگان نظامی خارجی به نمایش درآمد.
در پایان می‌توان گفت با وجود اینکه قرار است سلاح مصاف با سلاح ژ ۳ جایگزین شود، اما، همچنان نباید موضوع تنوع تسلیحاتی در نیروهای مسلح به ویژه در حوزه تسلیحات انفرادی را نادیده گرفت و می‌توان از سلاح‌های مختلف مانند ژ۳ و کلاشنیکف در ماموریت‌های مختص به خود استفاده کرد.