باید و نبایدهای مناظرات انتخاباتی تلویزیون

رئیس صداوسیما دیروز در یک نشست خبری با موضوع تبلیغات نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در رسانه ملی، درباره زمان برگزاری و جزئیات منظره‌ها توضیحاتی ارائه داد. تعداد مناظره‌های انتخاباتی، جزئیات فضا و امکاناتی که صداوسیما برای تبلیغات نامزدها در اختیار آن‌ها خواهد گذاشت و همچنین تاکید رسانه ملی بر جلوگیری از تخریب در برنامه‌های انتخاباتی از موضوعاتی بود که در این نشست مطرح شد. در ادامه مطلب، مهم‌ترین بخش‌های صحبت‌های پیمان جبلی و همچنین گفت‌وگوی خراسان با حسین سلطان‌محمدی کارشناس رسانه و منتقد سینما را درباره آسیب‌های مناظرات در دوره‌های قبل می‌خوانید.

برگزاری 5 مناظره

به گزارش مهر، جبلی درباره جزئیات مناظرات توضیح داد: «در این دوره پنج برنامه مناظره در نظر گرفتیم که سه و نیم تا چهار ساعت خواهد بود. از ظرفیت کارشناسان برای طراحی سوالات کمک گرفتیم و زمانی هم برای جمع‌بندی در نظر گرفته شد.» وی یادآور شد: «مناظره‌ها بعد از مغرب شروع می‌شود و همان‎طور که گفته شد پیش‌بینی اولیه سه و نیم ساعت است و البته این‌ها متناسب با تعداد نامزدها خواهد بود که ما هم منتظر اعلام اسامی توسط شورای نگهبان هستیم.»

برگزاری مناظره‌های گروهی

جبلی در پاسخ به سوال دیگری درباره پروتکل های مناظره‌ها بیان کرد: «تمام آن‎چه ما انجام می‌دهیم براساس قانون انتخابات است. تکلیف نظارت بر برنامه‌های زنده مشخص است. ما نباید دخالت شخصی انجام دهیم که فکر کنیم سخنی، مصداق بداخلاقی است یا خیر. هر بگومگو را نمی‌توان مصداق بداخلاقی و بی قانونی گذاشت. مرجع تشخیص این بداخلاقی‌ها کمیسیون نظارت بر تبلیغات وزارت کشور است. شکل برگزاری مناظره‌ها گروهی است و چارچوب‌های مختلفی در نظر گرفته شده تا جلوی این بداخلاقی ها گرفته شود.»

گفت‌وگوی ویژه خبری و «بدون تعارف» با نامزدها

رئیس صداوسیما درباره مجری مناظره‌ها گفت: «مجری مناظره در حال بررسی است. اسامی مطرح شده گمانه‌زنی است و طی روزهای آینده مجری اصلی اعلام خواهد شد. همچنین سه میزگرد طراحی شده که نامزدها می توانند با حداکثر ۲ نفر از مشاوران خود در آن حضور پیدا کنند. این میزگردها در حوزه حکمرانی و سیاست خارجی و اقتصاد برگزار می‌شود. گفت‌وگوی ویژه خبری در برنامه‌های ما خواهد بود، البته شیوه اجرا هنوز قطعی نشده است. هر نامزد در یک برنامه «بدون تعارف» هم شرکت می‌کند.»

برخورد جدی با تخریب

پیمان جبلی درباره دیگر برنامه های انتخاباتی توضیح داد: «یک برنامه رو به دوربین داریم که نامزدها به معرفی خود می‌پردازند و البته نامزدها می‌توانند ۳۱ برنامه رو به دوربین برای ۳۱ استان داشته باشند که آن‌ها را ضبط می کنند و در اختیار سازمان قرار می دهند.» وی همچنین گفت: «برای جلوگیری از تخریب و لجن‌پراکنی انتخاباتی هم که نه مردم و نه نامزدها می پذیرند، از طرف رسانه ملی برخورد قاطع می شود. در مقابله با تخریب‌ها بسیار جدی خواهیم بود. با عوامل تخریب‌ها برخورد خواهیم کرد و آن‌ها را افشا می‌کنیم.»

به بهانه تشریح برنامه‌های انتخاباتی صداوسیما و اعلام جزئیات مناظره‎‌ها، در گفت‌وگو با حسین سلطان‌محمدی کارشناس رسانه و منتقد سینما، به ایرادها و آسیب‌های مناظره‌ها در دوره‌های قبل پرداختیم و درباره باید و نبایدهای مناظرات تلویزیونی با این کارشناس گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

مناظره، نه اعلام مواضع

حسین سلطان‌محمدی، کارشناس رسانه و منتقد سینما، درباره لزوم برگزاری مناظره به معنای واقعی کلمه توضیح می‌دهد: «یکی از مشکلات نوبتی بحث کردن یا پاسخ دادن است. چون همه جمع هستند، عملا نوعی اعلام مواضع شکل می‌گیرد تا این‎که بخواهند نظر به نظر با یکدیگر بحث کنند. مثلا در مورد اشتغال مطرح می‌کنند که نگاه‌تان چیست؟ نفر اول نظری می‌دهد و نفر دوم با طرف مقابل مناظره نمی‌کند، وقتی نوبت به او می‌رسد حرف خودش را می‌زند، در حالی که ذات مناظره این است که تبادل نظر انجام شود، موضوعات مخالف و موافق مشخص شوند و درباره آن‌ها بحث کنند.» او ادامه می‌دهد: «من نوعی استدلال کنم که مثلا به این دلایل طرح اشتغال نامزد مقابل من جواب نمی‌دهد یا نارساست، اما طرح من این‎طور است. در این صورت رقیب می‌تواند درباره طرح طرف مقابلش با استدلال صحبت کند.»

آسیب طرح سوالات کلی

این کارشناس رسانه با اشاره به سوال‌هایی که برای مناظرات طرح می‌شود، توضیح می‌دهد: «سوالات بسیار کلی طرح می‌شود و پاسخ کلی دادن، اتفاق خاصی را پیش نمی‌برد. این باعث می‌شود نامزدها به بهانه سوال کلی وارد بحث‌های جزئی شوند و معمولا هم به خطاب قرار دادن یکدیگر می‌رسند. معمولا از پاسخگویی کلی عبور می‌کنند و به سمت اشاره به شخصیت یا سوابق یکدیگر می‌روند و تاریخچه درمی‌آورند. معمولا این اتفاق را دیدیم.»

جذاب نبودن اعلام برنامه برای مخاطب مناظره

سلطان‌محمدی در پاسخ به سوالی درباره چالش‌برانگیز نبودن سوالات مناظره می‌گوید: «سوال کلی طرح می‌شود به دلیل این‎که به نظر می‌رسد آن‌جا فضا برای بحث‌های کلی و اصطلاحا اعلام برنامه‌هاست. در صورتی که بحث اعلام برنامه‌ها، چیز چندان جذابی برای بیننده و شنونده ندارد. اعلام برنامه چیست؟ مثلا برای تامین بیمه همگانی و عمومی فلان کارها را انجام می‌دهم، بیان چنین کارهایی به همین راحتی میسر نمی‌شود، اگر هم بخواهند خیلی ریز صحبت کنند، در این مباحث نکته‌ای درنمی‌آید.» وی در ادامه توضیح می‌دهد: «اما مردم به دنبال چه هستند؟ عبارات و جملاتی که یا خودشان دریافت کنند و بعد نقل کنند و زبان به زبان منتقل شود. عده‌ای هم در فضای مجازی یا رسانه‌ها، برش‌های کوتاه یا جملاتی را جدا می‌کنند و به جملات بیان‌شده جهت می‌دهند، مثلا می‌نویسند «پاسخ عجیب»، «عقب‌نشینی». کسانی که این‌ها را در فضای مجازی می‌خوانند، چنین موضوعاتی را برداشت می‌کنند وگرنه به صورت کلی همه می‌گویند مسکن باید برای همه تامین شود، از اشتغال و توجه به جوانان، مبارزه با فساد، امکانات فرهنگی و تفریحی می‌گویند و علیه آقازادگی و رانت صحبت می‌کنند، این کلیات را همه می‌شنوند و می‌دانند.»

ناهماهنگی نامزدها با زمان

حسین سلطان‌محمدی از ناهماهنگی نامزدها با زمان خود در مناظرات به عنوان یکی از آسیب‌ها یاد می‌کند و می‌گوید: «معمولا نامزدها با زمانی که به آن‌ها اختصاص داده می‌شود، هماهنگ نیستند. پرسشی طرح می‌شود و می‌گویند مثلا 5 دقیقه فرصت دارید به آن پاسخ بدهید، نامزدها هم چون زمان‌بندی خاصی برای پاسخ ندارند، معمولا یا جمله‌ آن‌ها بدون نتیجه‌گیری می‌ماند یا از زمان مشخص جلوتر می‌روند، در نتیجه به دلیل رعایت برابری و مساوات میکروفون قطع می‌شود.»

لزوم اشراف نامزدها به مسئولیت‌هایشان

این کارشناس درباره موضوعاتی که نامزدها باید در مناظرات تلویزیونی به آن‌ها بپردازند می‌گوید: «ما بنا را بر این می‌گذاریم که همه نامزدها محدوده مسئولیت رئیس قوه اجرایی را می‌دانند، اما مردم خیلی نمی‌دانند. مثلا طرف می‌گوید مبارزه با فساد را اعلام می‌کنم، اما در چرخه حالت طبیعی اجرایی، از دست سیستم اجرایی خارج می‌شود و به سمت سیستم قضایی، سازمان بازرسی کل کشور حرکت می‌کند یا مثلا در عملکرد دستگاه‌ها، دولت دیدگاهی را بیان می‌کند اما مثلا در مجلس، دیوان محاسبات مجلس یک دیدگاه دیگر را بیان می‌کند. پیدا کردن مواردی که مردم توجیه شوند سهم قوه مجریه در کارهای کلی کشور چگونه و چه‌اندازه است، شاید از نکاتی باشد که بتواند جذابیت ایجاد کند. مثلا شما که می‌گویی مسکن را تامین می‌کنم، الان تجربه قانون جوانی جمعیت گفته‌ است که یکی از امکانات، دادن زمین رایگان است، اما این زمین رایگان در بسیاری از شهرها به ساختارها و سیستمی برخورد کرده که اصلا برای اختصاص زمین آمادگی ندارد! یعنی سیستم اجرایی باید از این لحاظ تجربه‌های انجام‌شده توسط مسئولان اجرایی قبلی را بیاورند و بیان کنند. در حوزه اجرای قانون باید درباره موضوع خودرو، قیمت‌گذاری و... نکاتی که برای مردم ملموس است، صحبت کنند. شما که دارید مسئولیت قوه مجریه را برعهده می‌گیرید چقدر به محدوده مسئولیت‌هایتان اشراف دارید؟ کسی که می‌خواهد مسئول قوه مجریه شود ممکن است مسائل آرمانی را بیان کند، اما باید دید چقدر از این بیان آرمان در محدوده قوه مجریه است.»

موضوع خاص تخریب

سلطان‌محمدی در پایان درباره تاکید رئیس صداوسیما بر جلوگیری از تخریب توضیح می‌دهد: «مجریان مناظره‌هایی که تا الان دیدیم، فقط وقت نگه‌دار هستند. وقتی مجری اجازه دخالت ندارد، او که نمی‌تواند تشخیص دهد تخریب اتفاق افتاده است یا خیر و اصلا تخریب نسبت به چه کسی؟ وقتی در مناظره جملاتی مطرح می‌شود، آن لحظه چه کسی دارد تشخیص می‌دهد و بعد می‌خواهند چه کنند؟ به صورت کلی مطرح کردن این که نباید تخریب وجود داشته باشد، خوب است، اما در همه دوره‌ها این اتفاق افتاده است. هرکاری کنند باز هم ذات مناظره این است که تکه‌هایی از کنترل خارج شود، به دلیل این که موجی میان مردم ایجاد شود. این جزو موارد سختی است که اختیارش دست رسانه ملی نیست و به نظر من رئیس رسانه ملی نباید وارد این مباحث جرئی می‌شد چون بحث قانونی است. مگر این که رسما اعلام شده باشد ناظر شورای نگهبان در کمیسیون عالی نظارت بر مناظره‌ها دارد مباحث را کنترل می‌کند، اگر چنین باشد، مثلا سخنگوی آن کمیسیون نهایی نظارت بر تبلیغات ریاست جمهوری در رسانه ملی، رئیس رسانه ملی است، این جا توجیه دارد وگرنه نظردادن درباره این موضوع، الان محلی از اعراب ندارد.»

خراسان