خوراکی‌هایی که روی زمین می‌افتند تا چند ثانیه تمیزند؟!
این سوالی است که به نظر می‌رسد بحث دربارۀ آن پایانی ندارد: آیا خوردن غذایی که از دستتان افتاده، اگر سریع آن را بردارید، بی‌خطر است؟
ظاهرا قانونی نانوشته در عرف عمومی وجود دارد به اسم «قانون پنج ثانیه»؛ به این معنی که اگر یک خوراکی را که از دستتان روی زمین افتاده، تا قبل از پنج ثانیه بردارید، هنوز آلوده نشده و می‌شود آن را خورد. این عقیده موضوع بحث‌های خانوادگی و شبه‌علمی بی‌شماری بوده است که برخی ادعا می‌کنند واقعی است و برخی دیگر آن را دروغ می‌دانند.
این سوال ساده‌ای به نظر می‌رسد، اما علم همیشه آن را جدی نگرفته است. خوشبختانه، محققان مدرن سرانجام در حال کشف تفاوت‌های ظریف قانون پنج ثانیه هستند.
باکتری‌ها چقدر سریع می‌توانند غذا را آلوده کنند؟
کلید قانون پنج ثانیه، درک سرعت انتقال باکتری از سطح زمین به غذای شماست. دونالد شافنِر، دانشمند علوم غذایی دانشگاه راتگرز، می‌گوید بسیاری از افراد این اندازه‌گیری را اشتباه گرفته‌اند. مطالعات علمی آماتور و بررسی‌های تلویزیونی با تکیه بر آزمایش‌هایی که از سوی جامعه علمی تایید نشدند، موضوع را اشتباه گرفته‌اند.
در واقع، قبل از سال ۲۰۱۶، تنها یک تحقیق دقیق دیگر در مورد قانون پنج ثانیه انجام شد: یک مطالعه داوری‌شده توسط پل داوسون، دانشمند علوم غذایی در دانشگاه کلمسون در سال ۲۰۰۷. داوسون و همکارانش گزارش کردند که غذا می‌تواند بلافاصله باکتری‌ها را در تماس با یک سطح جذب کند، اما این مطالعه بیشتر روی مدت زمانی که باکتری‌ها می‌توانند روی سطوح زنده بمانند تا مواد غذایی را آلوده کنند، متمرکز بود.
به همین دلیل است که شافنر و شاگردش رابین میراندا تصمیم گرفتند تنوع بیشتری از غذاها را در شرایط متنوع‌تر بیازمایند. آزمایشاتی که آن‌ها در مجله میکروبیولوژی کاربردی و محیطی در سال ۲۰۱۶ گزارش کردند نشان میداد قانون پنج ثانیه اصلاً قانون درستی نیست. آن‌ها دریافتند هرقدر غذا روی یک سطح پوشیده از باکتری بیشتر بماند، باکتری‌های بیشتری به آن می‌چسبد، اما به محض برخورد غذا با زمین، باکتری‌های زیادی جمع می‌شوند.
اینجا مقصر زمان نیست، رطوبت است. غذای مرطوب (در این مورد هندوانه) نسبت به غذای خشک، مانند نان یا آب‌نبات، باکتری بیشتری جذب کرد. سطوح فرش‌شده، باکتری‌های کمتری را نسبت به کاشی یا فولاد ضدزنگ به غذا منتقل کردند، چون سطوح فرش‌شده محلول باکتریایی که دانشمندان بکار بردند را جذب کردند.
از آن زمان، مطالعات بیشتری تایید کردند که انتقال باکتری‌ها در آشپزخانه چقدر آسان است، چه روی انگشتان یا صرفاً با استفاده از همان تخته برش گوشت و سبزیجات (حتی وقتی بین استفاده‌ها شسته شود).
اما آیا خوردن غذا از روی زمین بی‌خطر است؟
بنابراین، اگر علم به طور کامل قانون پنج ثانیه را رد کرده، آیا به این معناست که خوردن غذایی که به زمین افتاده خطرناک است؟ پاسخ به سطح و نوع باکتری‌ای که ممکن است منتقل شود بستگی دارد. داوسون می‌گوید: «اگر در بیمارستان باشید و چیزی از دستتان روی زمین بیفتد، بعید است بخواهید آن را بردارید و بخورید.» به همین ترتیب، بعید است بخواهید باکتری بیماری‌زای سالمونلا را از کف آشپزخانه‌ای که با آب مرغ پوشانده شده، به بدنتان منتقل کنید.
اما در بیشتر موارد، خوردن یک کلوچه خشک که کمی گرد و غبار و باکتری‌های زمین را به خود گرفته، به احتمال زیاد به کسی که سیستم ایمنی سالمی دارد آسیب نمی‌رساند. نود و نه درصد مواقع، این کار بی‌خطر است. تمرین بهداشت مناسب با تمیز نگه داشتن کف‌ها و سطوح، مهمترین درس در تمام این موارد است.
با این حال، قانون پنج ثانیه احتمالاً در ذهن عموم مردم پابرجا خواهد ماند. شافنر می‌گوید: «مردم دلشان می‌خواهد این قانون حقیقت داشته باشد. همه این کار را می‌کنند. همه ما تا به حال چیزی که از دستمان به زمین افتاده برداشته و خورده‌ایم.»
شاید ارزش قانون پنج ثانیه (یا قانون سه ثانیه، اگر سختگیرتر باشید) بیشتر در روانشناسی نهفته باشد تا میکروبیولوژی. در هر صورت، وجود چنین قانونی بهانه‌ی قابل‌قبولی برای این رفتار ناپسند ما خواهد بود./فرادید