بازتعریف تعاملات آتی ایران و آژانس

اصفهان در حالی میزبان نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای با حضور متخصصان داخلی و خارجی است که حضور رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منجر شده تا اهمیت این نشست دوچندان شده و همگان منتظر دستاوردی تازه در تعاملات ایران و آژانس بودند. از قبل هم پیش‌بینی می‌شد که این سفر و گفتگو در خصوص موارد اختلافی می‌تواند فرصت مناسبی در جهت ارتقای روابط ایران و آژانس باشد.

در همین چهارچوب محمد اسلامی رییس‌ سازمان انرژی اتمی با رافائل گروسی دیدار کرد و از فرصت این اجلاس برای رایزنی درخصوص برخی مسائل فی مابین بهره برد.

پس از پایان این نشست دو طرف به جمع خبرنگاران آمدند و اظهاراتی را مطرح کردند که بین السطور آن حاکی از  تأکید مجدد دو طرف بر همکاری و احیای روند دیپلماسی در ابعاد فنی مربوط به پرونده هسته ای بود.

رافائل گروسی در جمع خبرنگاران اظهار داشت: اکنون در فرآیند حساسی قرار داریم. دیشب و امروز هم رایزنی‌های فشرده‌ای را جهت اتخاذ گام‌های متقابل داشتیم. بیش از یک سال قبل ما برای صدور بیانیه توافق کردیم تا مسیر آینده را مشخص کنیم، آن سند(بیانیه مارس2022) مهم بود. این سند همچنین اشاره دارد به آنچه نیاز است برای حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده و مشخص می‌کند گام‌های اضافی که طرفین باید بردارند.

گروسی با اشاره به این که پیشنهادهای برای ادامه همکاری‌ها به ایران داده است، افزود: علی‌رغم کاستی‌ها گام‌ها پیشتر برداشته شده است و مفاد سند معتبر است. نیاز است که ما گام‌های عملیاتی را برداریم و من پیشنهادی را به ایران ارائه دادم. تیم‌های طرفین در نشست جداگانه‌ای در حال تعریف گام‌های تکمیلی هستند.

سخنان گروسی بدین معناست که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که زیر فشارهای سیاسی آمریکا و رژیم صهیونیستی در خود آژانس و در روند همکاری‌های این نهاد با ایران بود بار دیگر سند مارس را که بعد از چانه‌زنی‌های فراوان حاصل شده بود را دارای اعتبار کافی برای حل مسائل می‌داند و دوباره خواستار بازگشت به آن توافق است. آژانس از این رهگذر به دنبال استمرار نظارت‌ها بر برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران و حل گره ها و سوالات باقی‌مانده موجود در این خصوص است.

نکته دیگر در سخنان گروسی این بود که سند جدیدی در کار نیست و تنها بازگشت به روند سابق همکاری ها مورد توافق قرار گرفته است. وی با این حال در تشریح بیشتر منظور خود در این زمینه اظهار داشت: قصد ما تولید سند جدید نیست و مبنای ما همان بیانیه مارس است. اینها گام‌های عملیاتی هستند که در جهت برداشتن اتخاذ کردیم. بیانیه مشترک ظرفیت دارد که مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کند. ما برای اجرایی کردن بیانیه مشترک روی گام‌های ملموس و عملیاتی توافق کردیم.

این رویکرد گروسی تأییدی بر نگاه پیشین کارشناسان مسائل ایران بود که این سفر با توجه به تحولات و شرایط منطقه و همچنین با توجه به روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و موارد ادعایی آژانس علیه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران دارای اهمیت خاصی است و می‌تواند در صورت رویکرد فنی و عدم توجه به مسائل سیاسی به اصلاح روند غیرسازنده آژانس در برابر ایران منجر شده و همکاری‌های فی‌مابین را افزایش دهد.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در طی سال‌های گذشته بدون توجه به همکاری‌های گسترده ایران با آژانس و اعطای دسترسی به این نهاد برای بازرسی، ادعاهای سیاسی خود علیه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران را در گزارش‌های فصلی به شورای حکام و همچنین در مصاحبه‌های صورت گرفته با رسانه‌ها مطرح کرده بود.

در آخرین گزارش فصلی گروسی به شورای حکام در اسفند ماه سال گذشته نیز رویکرد سیاسی مدیرکل مشهود بود که از رویکرد ایران در کاهش همکاری با این آژانس انتقاد کرده و در خصوص مسائلی از جمله پادمان و اصطلاح دو مکان باقی مانده، توقف اجرای کد اصلاحی 3.1 و همچنین بازرسی‌ها ادعاهای قبلی را تکرار کرده بود.

با این حال نقطه عطف جلسات اصفهان را می‌توان تأکید مقامات دو طرف به بازتعریف تعاملات آتی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دانست.

محمد اسلامی، رئیس‌ سازمان انرژی اتمی ایران نیز در همین راستا و در همان کنفرانس خبری با اشاره به اینکه بیانیه مارس مبنا و  سنگ بنای تعاملات آتی است، تاکید کرد: به دلیل برخی موضوعات حرکات و روند تعاملات دو طرف کُند شده ولی امروز با مروری که بر بیانیه مشترک (بیانیه مارس) داشتیم این امیدواری ایجاد شد که این خط مبنا را ادامه دهیم.

وی بیان کرد: بخش اول صحبت‌های ما موارد گذشته‌ای است که در قالب برجام تحت عنوان پی ام دی بسته شده بود و آغشته با موضوعات سیاسی و پیرامونی هست و همواره با الزامات خودش مورد پیگیری قرار می‌گیرد و نباید به دیگر بخش‌ها تسری پیدا کند. در این بخش موضوع مهم بحث دو مکان باقیمانده است و خوشبختانه دو مکان بسته شده و موضوع ناترازی مواد نیز بسته شده است و دو مکان از چهار مکان باقیمانده است.

اسلامی عنوان کرد: بخش دوم مرتبط با وضعیت موجود است که در چارچوب پادمان و ان پی تی و ملاحظاتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد، برای کاستی ها و انتظاراتی که وجود دارد اقداماتی متقابل و هماهنگ را انجام بدهیم.

معاون رئیس جمهور کشورمان گفت: بخش سوم گام‌های آینده و انتظارات متقابل و نقشی که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد است که می‌تواند برای برداشتن موانعی که عمدتا سیاسی است تاثیرگذار باشد.

وی ادامه داد: توافق کردیم برای تهیه پیش نویس این سه بخش معاونین دو طرف بر روی زمانبدی‌ها و آیتم‌های این سه بخش گفت‌وگو داشته باشند؛ این آغاز یک فرایند است.

اسلامی با این حال و با علم به این که دشمنان ایران بخصوص آمریکا و رژیم صهیونیستی به روند کارشکنی‌های خود ادامه خواهد داد گفت: موضوع مهم دیگر این است که مراقب باشیم اقدامات خصمانه‌ای که علیه برنامه هسته‌ای پایه گذاری شده و منشا آن صهیونیست‌ها هستند در تعاملات میان دو طرف تاثیرگذار نباشد.

در مجموع می توان گفت که فارغ از ابعاد فنی و علمی کنفرانس، به نتیجه رسیدن مذاکرات با هدف دور شدن آژانس از رویکردهای سیاسی در قبال برنامه هسته‌ای و بازگشت روند همکاری ها دستاوردی دیپلماتیک برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود./تسنیم